Lənkəran, 18 avqust, Bağır Əliyev, AZƏRTAC

Prezident İlham Əliyevin qətiyyətli, uzaqgörən və məqsədyönlü siyasəti nəticəsində Azərbaycan Zəfər savaşına başlayaraq öz tarixi torpaqlarını azad etdi. 30 il ərzində beynəlxalq birliyin Azərbaycanın 20 faiz ərazisinin işğalı ilə bağlı mühüm addımlar atmaması, ATƏT-in Minsk qrupunun səriştəsiz fəaliyyəti xalqı narahat edirdi. Azərbaycan Prezidenti “CNN Türk” televiziya kanalına verdiyi müsahibəsində Azərbaycan-Ermənistan münasibətləri, 44 günlük haqq savaşından sonra qonşu ölkələrlə əlaqələr, Qarabağda real vəziyyətin izahı ilə bağlı çox ciddi mesajlar səsləndirdi.

Bu sözləri AZƏRTAC-ın bölgə müxbirinə açıqlamasında Lənkəran Sosial və Aqrar-Texnoloji Kollecinin ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə direktor köməkçisi, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Cəmil Quliyev söyləyib.

C.Quliyev bildirib ki, dövlətimizin başçısı Ermənistan cəmiyyətinə ünvanlanan mühüm açıqlamalar verməklə mənasız iddialardan, revanşizmdən imtina etməyin vacibliyini vurğuladı: “Əks halda, ermənilər dəmir yumruğu bir daha başlarında hiss edəcəklər. Bu dəfə daha amansız və acı məğlubiyyət yaşayacaqlar...”

Azərbaycanın Ermənistana strateji koridor təklif etdiyini, Zəngəzur dəhlizinin açılması ilə Ermənistanın özünü təcriddən xilas edə biləcəyini xatırladan tarixçi-alim Zəngəzurun əzəli Azərbaycan torpağı olduğunu diqqətə çatdırıb: “Azərbaycanın Zəngəzur mahalının ərazisi, indiki Ermənistan Respublikasının Gorus, Qarakilsə, Qafan, Mehri və Azərbaycanın Laçın, Qubadlı, Zəngilan rayonlarının torpaqlarını əhatə edib. Azərbaycan Rusiyaya ilhaq edilənə qədər Zəngəzur adı coğrafi məkan olaraq tanınırdı. Bu dövrə qədər Zəngəzur İrəvan, Naxçıvan və Qarabağ xanlıqlarının tərkibində mahal kimi mövcud olub. Zəngəzur Azərbaycanın əzəli torpağıdır. 1804-1813-cü illərdə baş vermiş Birinci Rusiya-İran müharibəsinin nəticəsi olaraq 1813-cü il oktyabrın 12-də imzalanan “Gülüstan” müqaviləsinin şərtlərinə görə, İranın Qacar xanədanlığı Naxçıvan və İrəvan xanlıqları istisna olmaqla, yerdə qalan Cənubi Qafqaz xanlıqlarını Rusiyaya güzəştə getdi. Bu müqaviləyə əsasən Qarabağ vilayəti Rusiyanın tabeliyinə verildi.

1828-ci il fevralın 10-da imzalanan “Türkmənçay” müqaviləsinə görə isə Rusiya-İran sərhədi Zəngəzurda Araz çayına qədər cənuba çəkildi. Zəngəzurun ərazisi XIX əsrin 50-ci illərinə qədər Şamaxı quberniyasının, 60-cı illərdə isə Bakı və İrəvan quberniyalarının tərkibində olub. Zəngəzur qəzası ayrıca inzibati ərazi vahidi kimi 1861-ci ildə yaradılıb. Cənubi Qafqazda yeni inzibati ərazi bölgüsünü müəyyənləşdirən layihəyə uyğun olaraq, 1868-ci il fevralın 25-də Bakı, İrəvan və Tiflis quberniyalarının bir hissəsi hesabına yeni quberniya - Yelizavetpol yaradıldı. Bakı quberniyasının Şuşa qəzasından və İrəvan quberniyasının Ordubad qəzasından ayrılan hissələr hesabına indiyə qədər haqqında danışılan Zəngəzur qəzası mərkəzi Gorus şəhəri olmaqla inzibati, məhkəmə, ərazi vahidi olaraq formalaşdırıldı və Gəncə quberniyasının tərkibinə qatıldı”.

Zəngəzur qəzasının Cavanşir, Şuşa, Naxçıvan qəzaları və cənubdan Araz çayı boyunca İranla əhatə olunduğunu qeyd edən C.Quliyev Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə (1918-1920) Qarabağ general-qubernatorluğunun 4 qəzasından biri olmuş Zəngəzurun sahəsinin 7,824 kvadratkilometr olduğunu bildirib.

C.Quliyev deyib: “Prezident İlham Əliyev müsahibəsində Zəngəzurla bağlı danışarkən bildirdi ki, Azərbaycanın Vətən müharibəsində qazandığı Qələbə sayəsində regional əməkdaşlıq üçün gözəl imkanlar yaranıb. Azərbaycan bu imkanların reallaşması üçün güclü siyasi iradə nümayiş etdirir. Hazırda Ermənistanın işğalçılıq siyasəti nəticəsində uzun illər müharibə vəziyyətində olmuş iki ölkə arasında sülh müqaviləsinin imzalanmasına, Zəngəzur dəhlizi başda olmaqla, kommunikasiyaların açılmasına, sərhədlərin demarkasiyası və delimitasiyası prosesinə, həmçinin digər məsələlərin həllinə maneə törədən yeganə səbəb isə Ermənistanın ya buna hazır olmaması, ya da bunun əleyhinə çıxması ilə bağlıdır.

Azərbaycan Zəngəzur dəhlizinin açılması üçün qətiyyətli siyasi iradə göstərir. Zəngəzur dəhlizinin açılması ilə Naxçıvanla Azərbaycanın əsas hissəsi arasında birbaşa bağlantı yaranacaq, həmçinin ölkəmizin qardaş Türkiyə ilə ikinci dəmir yolu bağlantısı qurulacaq. Bu dəhlizin açılması regional iqtisadi əməkdaşlığın inkişafı və region ölkələri arasında işgüzar əlaqələrin gücləndirilməsi baxımından da mühüm əhəmiyyət daşıyır. Eyni zamanda, indiyədək dalan ölkə kimi bütün investisiya cəlbediciliyini itirən Ermənistan da yeni dəhlizin yaradacağı imkanlardan bəhrələnə bilər. Belə ki, yeni dəhlizin yaradılması ilə Azərbaycan ərazisindən keçməklə Rusiyadan Ermənistana dəmir yolu xəttinin açılma ehtimalı realdır. Həmçinin Rusiya ilə İran arasında Naxçıvan ərazisi ilə dəmir yolu bağlantısı yaranacaq. Bundan başqa, İran ilə Ermənistan, Türkiyə ilə Rusiya arasında dəmir yolu bağlantısı olacaq. Bütün bu kimi amillərə görə hazırda region dövlətləri yeni dəhlizin açılmasına böyük maraq göstərirlər. Həmçinin Avropa İttifaqı da Zəngəzur dəhlizinin yaradılmasına müsbət yanaşır. Azərbaycanın mövqeyi belədir ki, Zəngəzur dəhlizinin tam fəaliyyəti üçün həm dəmir yolu, həm də avtomobil yolunun yaradılması zəruridir”.