Bakı, 4 may, AZƏRTAC 

Bütün dünyada yaşlılaşma prosesi mühüm problemə çevrilib. Hazırda yaşlı insanların sayı yenidoğulmuşlardan daha çoxdur. Dünya Səhiyyə Təşkilatı bu insanları yaş həddinə görə üç qrupa ayırır. Bunlar 60-74, 75-89 yaş arası insanlar və 90 yaş və yuxarı uzunömürlülərdir. Yeni texnologiya və müalicə üsulları insan ömrünün uzanmasına şərait yaradır ki, bu da yaşlıların sayının artmasına səbəb olur. Uzunömürlülük nəticə etibarilə yaşlı insanların sayını cəmiyyətdə artırır. Hazırda dünya əhalisinin təxminən dörddəbiri, yəni 25 faizə yaxını yaşlı insanlardır. Tendensiyanın belə davam etməsi gələcəkdə bu rəqəmin artacağını, yəni əhalinin təxmini üçdəbirinin yaşlı insanlar olacağını göstərir. Cavan insanlardan fərqli olaraq yaşlıların müalicə prinsipində fərq olmalıdır. Bu orqanizmin özündə morfoloji və funksional struktur dəyişikliyindən irəli gəlir.

Yaşlı insanlarda ən çox rast gəlinən xəstəliklər şəkərli diabet, katarakta, ürəyin işemik xəstəliyi (ÜİX), hipertoniya və digərləridir. Adətən yaşlılarda cavanlardan fərqli olaraq bir neçə yanaşı xəstəlik olur və bu, zamanla xroniki hal alır. Yaşlı insanlar adətən ağrını daha az hiss edirlər. Bu səbəbdən diaqnostik nəticələr onlar üçün çox vacibdir və xüsusi yanaşma tələb edir.

Heriatrik tibb müəssisələri dünyanın bir çox ölkələrində var. Ölkəmizdə də ilk dəfə olaraq Azərbaycan Tibb Universitetinin (ATU) Tədris-Terapevtik Klinikasının bazasında yaşlı insanların müalicə olunacağı - heriatriya şöbəsi yaradılıb. Burada 60 yaşından yuxarı xəstələrin müalicəsi nəzərdə tutulur.

Bu sözləri AZƏRTAC-a məxsusi müsahibəsində Azərbaycan Tibb Universitetinin II daxili xəstəliklər kafedrasının müdiri, professor Vəsadət Əzizov bildirib.

-Heriatriya nədir?

-Heriatriya herontologiyanın bir hissəsidir. Herontologiya bütün diri orqanizmlərin, o cümlədən insanın qocalma proseslərini öyrənən, aktiv həyat yaşının uzatmaqla məşğul olan tibbi-bioloji elmdir. Herontoloqlar mütəxəssis kimi qocalma proseslərinin müxtəlif tərəflərinin araşdırılması ilə məşğul olurlar. Bunlara insanın bioloji, tibbi, sosial, psixoloji vəziyyəti aiddir. Heriatriya isə herontologiyanın bir bölməsi olaraq, qocalmanın tibbi tərəfini öyrənir, xəstəliklərin diaqnostika, müalicə və profilaktikası ilə məşğul olur.

50 yaşa çatan insanlarda 4-5 xroniki xəstəlik olur, 80 yaşa çatdıqda isə bu xəstəliklər çoxalır. Nəticədə müxtəlif heriatrik simptomlar inkişaf etməyə başlayır. Bu zaman adətən insanlar sahə həkiminə müraciət edirlər. Heç bir nəticə əldə olunmadıqda isə dar sahənin mütəxəssislərinə üz tutub, yorulana qədər onların yanına gedir, müxtəlif müalicələr alaraq dərmanların yan təsirindən vəziyyətlərini daha da ağırlaşdırırlar. Bununla da qüsurlu bir dövran yaranır.

-Adi müalicə üsullarının heriatriyadan fərqi nədir?

-Yaş xəstəliyin gedişatı və klinikasına öz təsirini göstərir. Bu vəziyyət uşaqlara olduğu kimi qocalara da aiddir. Cavanların istifadə etdiyi dərmanlar yaxşı effekt versə də, uşaq və ya qocalarda eyni preparatlar xoşagəlməz yan təsirə səbəb ola bilər. Bəşəriyyət qocaldıqca heriatorlara tələbat hər gün artır. Qocalma prosesindən yaranan xəstəliklərin sayı çoxdur. Onlar müxtəlif qruplara bölünürlər. Bunlara ürək-damar sistemi, həzm traktı, sidik-ifrazat sisteminin patologiyaları, yaşla əlaqəli endokrin və mübadilə proseslərinin pozulmaları, şəkərli diabet, tənəffüs orqanlarının xəstəlikləri, dayaq-hərəkət aparatının problemləri, eləcə də onkoloji xəstəliklər aiddir.

Qocalan orqanizmin kompensasiya qabiliyyəti xeyli aşağı düşmüş olur ki, bu da öz növbəsində dərman preparatlarına həssaslığı artırır və yan təsirləri çoxalmasına səbəb olur. Xəstəliyini və zəifliyini qocalma ilə əlaqələndirdiyinə görə insanlar həkimə yalnız ən ağır vəziyyətdə müraciət edir ki, bu da xəstəliyin qarşısını almağa imkan vermir. Yadda saxlamaq lazımdır ki, istənilən bir simptomun əmələ gəlməsi və əsasən də xəstənin vəziyyətinin pisləşməsi diqqət və əlavə müayinələr tələb edir.

-Şöbənin hazırkı fəaliyyətini qənaətbəxş hesab edirsinizmi?

-Şöbə bir aydır ki, fəaliyyət göstərir. Klinikada müayinə və müalicə üçün nəzərdə tutulan hər bir laborator və instrumental üsullar mövcuddur. Klinikada çalışan dar ixtisaslı mütəxəssislər isə vacib olan hallarda konsilium çağırılmasına geniş imkan yaradır. İnsanları maarifləndirmək və məlumatlandırmaq məqsədilə biz feysbuk sosial şəbəkəsində də xüsusi “Yaşlı insanların problemləri-herontologiya və heriatriya” (Problemı starşeqo pokoleniya-qerontoloqiya i qeriatriya) adlı səhifə də yaratmışıq. Bu səhifə vasitəsilə bizimlə həm bir başa əlaqə yaratmaq, həm bizim istənilən bir həkimimizə müraciət edərək onlayn konsultasiyadan keçmək mümkündür. Bütün şöbədə çalışan həkimlərin elmi dərəcəsi var və onlar müxtəlif beynəlxalq elmi konfrans, simpozium və konqreslərdə məruzəçi və iştirakçı olublar.