Bakı, 12 may (AZƏRTAC). Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) Rəyasət Heyətinin növbəti iclası keçirilmişdir.

AMEA-dan AZƏRTAC-a bildirmişlər ki, akademik Nəriman Quliyev MDB-nin Humanitar Əməkdaşlıq üzrə Dövlətlərarası Fondu və MDB ölkələrinin Humanitar Əməkdaşlıq üzrə Şurası tərəfindən elm və təhsil sahəsindəki xidmətlərinə görə “Birlik Ulduzları” dövlətlərarası mükafatına layiq görülmüşdür.

İclasda AMEA-nın prezidenti, akademik Mahmud Kərimov mükafatı N.Quliyevə verərək bu münasibətlə onu təbrik etmişdir.

Tədbirdə AMEA-nın Məhəmməd Füzulu adına Əlyazmalar İnstitutunun tərcümə və informasiya şöbəsinin müdiri, tarix elmləri doktoru Fərid Ələkbərli “Vatikan məxfi arxivlərində Azərbaycana aid sənədlər” mövzusunda məruzəsi dinlənilmişdir.

Vatikan Məxfi Arxivlərində və Vatikan Apostolik Kitabxanasında araşdırmalar apardığını diqqətə çatdıran F.Ələkbərli bildirmişdir ki, Azərbaycan əlyazmaları bütün dünya ölkələrindən Dünya Yaddaşı Proqramına daxil edilmiş əlyazma əsərlərinin təxminən 3 faizini təşkil edir.

Vatikan Məxfi Arxivləri haqqında məlumat verən alim burada sənəd və kitab rəflərinin 85 kilometr uzunluğunda olduğunu və 330 nəhəng fondda cəmləşdiyini diqqətə çatdırmışdır. O, bu sənədlərin əksəriyyətinin 800 illik bir dövrü əhatə etdiyini (1198 ildən indiyədək), amma bəzi sənədlərin X və XI əsrlərə və daha qədim dövrlərə aid olduğunu, arxivdə Papanın dəftərxanasına aid VIII əsr kitab və sənədlərin saxlanıldığını qeyd etmişdir.

Alim bildirmişdir ki, Vatikan Məxfi Arxivlərində 700-dən çox sənəd araşdırılmış, nəticədə Azərbaycan tarixinə aid 85 sənəd aşkar olunmuşdur. Tədqiqatlar nəticəsində aşkar edilmiş əsərlərin əsasən X-XX əsrlərə aid olduğunu, yəni Azərbaycan tarixinin minillik dövrünü əhatə etdiyini vurğulayan məruzəçi həmin sənədlər arasında orta əsr Azərbaycan hökmdarlarının (Səfəvi, Qaramanlı, Əfşar, Qacar və s.) Roma Papaları ilə məxfi yazışmalarını əks etdirən məktubların və Vatikan kilsəsinin Azərbaycanda apardığı dini fəaliyyət və təbliğatla bağlı olduğunu vurğulamışdır.

F.Ələkbərli Vatikan Apostolik Kitabxanasında da araşdırmalar apardığını və orada 400-dən çox qədim əlyazma əsərinin tədqiqata cəlb olunduğunu, nəticədə, həmin kitabxanada orta əsr Azərbaycan müəlliflərinə məxsus 60 qədim əlyazma əsərlərinin aşkar edildiyini söyləmişdir. O, bunların Azərbaycan (türk), fars, ərəb dillərində olan orta əsr əlyazma kitablar olduğunu qeyd etmişdir.

Araşdırmalar zamanı Vatikan Apostolik Kitabxanasında Əbdül-Məcid Şirvaninin “Kitabi-Sihri”, Əbdül-Vəhhab Zəncanin Əhməd bin Məhəmməd əl-Hillinin ərəb qrammatikasına aid əsərinin şərhinin, Cəlaləddin ət-Təbrizinin, Əhməd bin Məhəmməd bin Əli Şirvaninin, Əbül-Əbbas Əhməd bin Yusif əd-Diməşqi əl-Qaramanin, İbrahim bin Əbdüssəlam əz-Zəncani əl-İmam əl-Müəzzəmin əlyazmaları, Yusif bin Qorxmaz əl-Həmzəvi əl-Hələbinin astrologiyaya aid pərakəndə sitatları aşkar olunmuşdur.

Akademiklər Bəkir Nəbiyev, Arif Həşimov və Nailə Vəlixanlı, AMEA-nın müxbir üzvü Yaqub Mahmudov, AMEA Şərqşünaslıq İnstitutunun direktoru, Milli Məclisin deputatı, professor Gövhər Baxşəliyeva və başqaları məruzə ətrafında çıxış edərək mövzunun aktuallığından danışmışlar. Bu istiqamətdə araşdırmaların davam etdirilməsini, bu sahə üzrə mütəxəssislərin hazırlanmasını və Azərbaycanın qeyri-maddi mədəniyyət irsinin öyrənilməsi fondunun yaradılmasını təklif etmişlər.

İclasda Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi haqqında” Sərəncamının və Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin 13 dekabr 2010-cu il tarixli 232 saylı qərarının icraları ilə bağlı məsələlər müzakirə olunmuşdur.