Bakı, 24 fevral, Günel Məlikova, AZƏRTAC

Uzun və sağlam ömrün təminatı ilk növbədə düzgün həyat tərzi, fiziki aktivlik, rasional qidalanma və zərərli vərdişlərdən uzaq olmaqdır. Bunlara əməl etdikdə sağlam həyatı təmin etmiş oluruq.

Bu sözləri AZƏRTAC-a məxsusi müsahibəsində Azərbaycan Tibb Universitetinin II cərrahi xəstəliklər kafedrasının assistenti, Tədris Cərrahiyyə Klinikasının ümumi cərrahı, tibb elmləri namizədi Elçin Abdinov bildirib.

Cərrah deyib: “Piylənmə günümüzün xəstəliyidir. Bu xəstəlik dünya əhalisi arasında sürətlə yayılmaqdadır. Statistik hesablamalara əsasən dünya əhalisinin təxmini 30 faizi (hər on nəfərdən üçü) patoloji piylənmədən, 50 faizə yaxını isə artıq çəkidən əziyyət çəkir. Piylənmənin əsas səbəbləri qidalanma qaydalarının kobud şəkildə pozulması, yüksək kalorili qidaların həddindən artıq qəbul olunması və qidalarla qəbul olunan kalorinin sərf olunmamasıdır. Bu kalorilər yağlar şəklində piy toxumasında toplanır və piylənməyə səbəb olur. Piylənmə həddi keçildikdə isə geri dönmək, çəkini tənzimləməyə çalışmaq, normal həyata geri dönmək artıq gec və çox zaman da mümkünsüz olur. Zaman keçdikcə isə piylənmə bədənin bütün orqanlarına öz təsirini göstərir ki, bu da müxtəlif fəsadlarla nəticələnir. Artıq çəki adətən kosmetik problem kimi görünür. Lakin bu xəstəliyin görünməyən tərəfləri qaraciyər piylənməsi, dayaq hərəkət sistemi xəstəlikləri, şəkərli diabet, depressiya, arterial hipertoniya kimi bir sıra başqa ağır xəstəliklərdir. Bundan əlavə qeyd etmək istərdim ki, piylənmə xərçəng və qəfləti ölüm riskini də artırır. Eyni yaş qrupundan olan insanlar arasında aparılan hesablamalara əsasən piylənmədən əziyyət çəkənlər digər həmyaşıdlarına nisbətən 30 faiz daha qısa ömür sürürlər.

Piylənmənin müalicəsində tətbiq olunan konservativ metodlar öz effektivliyini göstərsə də, çox zaman alınan nəticə çox qısamüddətli olur. Belə olan halda bariatrik cərrahi müdaxiləyə ehtiyac duyulur.

Bariatrik cərrahiyyə artıq çəkiyə qarşı cərrahi yolla olunan müdaxilədir. ABŞ-ın qabaqcıl klinikalarında aparılan tədqiqatlara əsasən statistik göstəricilər birmənalı şəkildə sübut edir ki, patoloji piylənmənin müasir dövrdə yeganə, effektli və uzunmüddətli müalicə metodu bariatrik cərrahiyyədir.

Bu əməliyyat dünyada XX əsrin 50-ci illərindən icra olunmağa başlasa da, texniki çətinliklər səbəbindən öz tətbiqini tapmayıb. Son dövrlərdə isə laparoskopik cərrahiyyənin tətbiqi ilə əlaqədar olaraq bu sahə sürətlə inkişaf etməyə başlayıb. Bu sahənin “laboratoriyası” sayılan ABŞ-da il ərzində təxmini 600 minə yaxın bariatrik cərrahiyyə əməliyyatı həyata keçirilir.

Bariatrik cərrahiyyə ölkəmizdə son dörd-beş ildə inkişaf etməyə başlayıb və bizim üçün yeni bir sahədir. Əməliyyatların nəticələri 1-1.5 ildən sonra özünü göstərir. Dörd il öncə əməliyyat olunmuş xəstələrin statistik təhlilini apardıqda bu cərrahi üsulun özünü doğrultduğu bəlli olur. Bariatrik cərrahiyyənin əsas məqsədi həzm sisteminin normal anatomik quruluşuna müəyyən dəyişikliklər etməklə qəbul olunan qidanın həcmini və sorulmasını azaltmaqdır.

Ümumilikdə 7-8 bariatrik cərrahiyyə növü mövcuddur. Bunların 60-70 faizi mədənin boruvari kiçiltmə əməliyyatının payına düşür. Bu əməliyyatla 2-2.5 litr həcmə bərabər mədə kiçildilərək boru şəklində 150-200 millilitr həcmə salınır. Bu zaman iki mexanizm öz təsirini göstərməyə başlayır. Birinci mexanizmə əsasən qəbul olunan qida mədəni tez doldurur, sinir impulsları beyinə daha tez doyma siqnalları verir və qida qəbulu dayandırılır. Digər təsir mexanizmi isə mədədə ifraz olunan grelin (iştaha) hormonudur ki, əməliyyat zamanı bunun da böyük bir hissəsi bədəndən xaric edilir. Bununla da iştaha üzərində nəzarət tənzimlənir. Əməliyyatdan sonra pasiyentlər az qida qəbul edərək tez doyur, iştahalarını tənzimləyə bilir və bununla da çəki itirilməsinə müvəffəq olurlar. Belə ki, arıqlama müddəti ərzində pasiyentlər artıq çəkilərinin 70-80 faizini itirirlər.

Bariatrik cərrahiyyənin fəsadlarına gəldikdə isə hər bir əməliyyatda olduğu kimi bunlar qanaxma, tikiş tutarsızlığı və digər ağırlaşmalardır. Bu əməliyyatın ağırlaşmaları sadə bir öd kisəsi əməliyyatında baş verə biləcək fəsadlarla müqayisə edilir. Hesablamalara əsasən bu əməliyyatlarda təxmini hər min xəstədən biri və ya ikisində fəsadlar qeydə alınır.

Əməliyyatın uzaq nəticələri isə insanın özündən asılıdır desək, daha doğru olar. Belə ki, qidalanma tərzi, fiziki hərəkət və pis vərdişlərdən uzaq olmaq hər bir kəsin özündən asılıdır.

Onu da qeyd edim ki, bu əməliyyat hər bir şəxsə icra olunmur. İlk növbədə mövcud beynəlxalq standartlar və xəstənin ümumi vəziyyəti əsas götürülür. Mənim fikrimcə, bu əməliyyat piylənmədən əziyyət çəkənlərə bir növ yeni həyat tərzi bəxş edir”.