Şəmkir, 31 may, Ruslan Novruzoğlu, AZƏRTAC

Qədim qalalara, abidələrə ölkəmizin hər yerində rast gəlmək olur. Bu qalalar tariximizin heç də asan keçməyən dövrlərindən bu günümüzə qədər gəlib çıxıb. Zaman-zaman istilalara, hücumlara məruz qalan qalalar şəhər mədəniyyətimizin, xalqımızın iradəsinin təcəssümüdür. Şəmkir qalası da belə abidələrdən biridir.

AZƏRTAC xəbər verir ki, Orta əsr Şəmkir qalası rayonun Qədimqala kəndi ərazisində yerləşir. Ümumi ərazisi 28 hektardır. Burada yerləşən, tədqiqata cəlb olunan Narınqalanın ərazisi isə bir hektara yaxındır. Qala divarlar alt hissədə çay daşı ilə gil məhlulundan istifadə edilməklə tikilib. Tikilinin bu hissəsi təxminən 1-2 metrə qədərdir. Daha sonra seysmik qurşaq yaradılıb. Yəni ağacdan lay təbəqə qoyulub ki, bu da zəlzələyə davamlılığı artırıb. Qala divarları çiy kərpicdən hörülüb. Binanın hündürlüyü 5 metrə çatır. Otaqların isə təyinatından asılı olaraq ölçüləri dəyişir.

AMEA-nın Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun ekspedisiyası Narınqala ərazisində tədqiqatlar aparıb və buradan çoxsaylı maddi mədəniyyət nümunələri aşkar edib. Qala ilə maraqlanıb buranı ziyarətə gələnlər də az deyil. Ən çox ziyarətə gələnlər isə məktəblilərdir. Onlar tarix dərsində qalaya əyani tanışlıq üçün ekskursiya edirlər.

“Hər bir xalqın öz keçmişi var. Maddi-mədəniyyət abidələrimizi öyrənmək hər bir vətəndaşın borcudur. Ona görə biz şagirdlərimizə bu dərsi tədris edəndə çalışırıq ki, abidələrimizi əyani şəkildə görsünlər, daha çox təəssürata malik olsunlar. Gənclərimiz keçmişini bilməsə, bu gününü yaxşı dərk etməz, gələcəyə doğru inkişafını düzgün seçə bilməz”, – deyə tarix müəllimi Kəmalə Süleymanova bildirib.

Qalada şəhər memarlığı da diqqət çəkir. Orta əsr Şəmkir qalası istər monqolların, istərsə də rusların istilası zamanı ciddi şəkildə ziyan görüb, dağıdılıb. Buna baxmayaraq şəhərin arxitekturasını, bina tikmə mədəniyyətini tam şəkildə öyrənmək mümkün olub.

Hazırda qalada bərpa və restavrasiya işlərinə ehtiyac var. Burada 2019-cu ildən dövlət başçısının sərəncamı ilə “Qədim Şəmkir şəhəri” Dövlət Tarix-Mədəniyyət Qoruğu yaradılıb. Artıq qala ilə bağlı yeni layihə də hazırlanıb.

Qoruğun direktoru Nurlan Həsənov bildirib ki, layihə ötən ilin sonunda hazırlanıb: “Qədimliyə toxunmadan, arxeoloji qazıntılar zamanı çıxarılmış ərazilərin tam olaraq saxlanılması şərti ilə üzəri örtüləcək. Bəzi hissələrdə uçan yerlər var. Gələcəkdə onlar da bərpa ediləcək”.

Qeyd edək ki, Şəmkir qalasının tikililəri Arran memarlıq məktəbinin ən parlaq nümunələrindən hesab olunur. Bu yayda da qala ərazisində davamı olaraq arxeoloji qazıntı işlərinin görülməsi nəzərdə tutulur.