Naxçıvan, 6 fevral, AZƏRTAC

Yaradılmasının 95 illik yubileyini böyük uğurlarla qeyd edən Naxçıvan Muxtar Respublikası bu gün ən dinamik və dayanıqlı inkişaf dövrünü yaşayır.

AMEA Naxçıvan Bölməsindən AZƏRTAC-ın Naxçıvan bürosuna bildirilib ki, bu barədə “Naxçıvan Muxtar Respublikasının yaranması: tarix və müasirlik” mövzusunda keçirilən elmi konfransda ətraflı bəhs olunub.

Muxtar respublika Ali Məclisinin Sədri Vasif Talıbovun bu il yanvarın 21-də təsdiq etdiyi “Naxçıvan Muxtar Respublikasının 95 illik yubileyinə həsr olunmuş Tədbirlər Planı”na əsasən keçirilən konfransda çıxış edən bölmənin sədri akademik İsmayıl Hacıyev Azərbaycanın qədim və zəngin tarixə, mədəniyyətə və çoxəsrlik dövlətçilik ənənələrinə malik olan Naxçıvan diyarının mürəkkəb və çətin inkişaf yolu keçdiyini vurğulayıb. Bildirib ki, vaxtilə Naxçıvan ərazisində Naxçıvan şahlığı, Naxçıvan tüməni, Naxçıvan sancağı, Naxçıvan xanlığı, Araz-Türk Respublikası və Naxçıvan MSSR kimi müxtəlif dövlətlər və inzibati ərazi vahidləri olub.

Ötən əsrin əvvəllərində bir sıra böyük dövlətlərin Naxçıvana yiyələnmək üçün cəhdlər etdiyini diqqətə çatdıran İsmayıl Hacıyev deyib ki, erməni daşnakları yaranan şəraitdən istifadə edərək Azərbaycanın torpaqlarını Ermənistana qatmaq siyasəti aparıb. Nəticədə, Azərbaycan Zəngəzur mahalını itirib. Bununla da vaxtilə coğrafi cəhətdən ölkəmizin mərkəzi ərazilərindən olan Naxçıvan diyarı Azərbaycanın əsas ərazisindən aralı düşüb və muxtariyyət məsələsi gündəliyə gəlib.

“Naxçıvanı işğal etməyə çalışan erməni silahlı quldur dəstələri bölgədə dinc azərbaycanlı əhaliyə divan tutub, yerli azərbaycanlıların sayını süni surətdə azaltmaq üçün hər cür vasitəyə əl atıb. Lakin bölgə əhalisi qəhrəmanlıqla mübarizə aparıb, məkrli düşmənin niyyətlərinin reallaşmasına imkan verməyib”, – deyən akademik vurğulayıb ki, xüsusilə 1918-1921-ci illərdə cərəyan edən proseslər, daxili və xarici amillər, naxçıvanlıların gərgin mübarizəsi, siyasi xadim, diplomat Behbud ağa Şahtaxtinskinin təklifləri, qardaş Türkiyənin köməyi və iki mühüm beynəlxalq müqavilə nəticəsində Naxçıvan Azərbaycanın tərkibində muxtariyyət statusu qazanıb.

Bildirilib ki, Naxçıvan 1921-ci il martın 16-dаn başlayaraq əvvəlcə Nахçıvаn Sоvеt Sоsiаlist Rеspublikаsı, 1923-cü il iyunun 16-dаn sоnrа Nахçıvаn diyаrı, 1924-cü il fеvrаlın 9-dаn Nахçıvаn Muхtаr Sоvеt Sоsiаlist Rеspublikаsı, 1990-cı il nоyаbrın 17-dən isə Nахçıvаn Muхtаr Rеspublikаsı аdlаndırılıb.

Qeyd olunub ki, ötən dövrdə Naxçıvanın muxtariyyət bayramı 8 dəfə geniş şəkildə qeyd edilib. 1949-cu ildə muxtar respublikanın 25, 1964-cü ildə 40, 1974-cü ildə 50, 1984-cü ildə 60 illiyi qeyd edilib, yubileylərin 4-ü isə müstəqillik illərində keçirilib. Prezident İlham Əliyevin 2004-cü il 9 fevral tarixli Sərəncamı ilə Naxçıvan Muxtar Respublikasının 80 illik, 2009-cu il 6 fevral tarixli Sərəncamı ilə 85 illik yubileyləri ölkəmizdə geniş qeyd olunub.

Ümummilli lider Heydər Əliyevin Naxçıvanın həm ərazisinin, həm də muxtariyyət statusunun qorunub saxlanılması istiqamətində gördüyü mühüm işləri diqqətə çatdıran İsmayıl Hacıyev bildirib ki, bu gün Ulu Öndərimizin siyasi xətti uğurla davam etdirilir. Naxçıvan bu gün Azərbaycanın iqtisadi qüdrətinin yüksəlməsinə və hərtərəfli inkişafına öz layiqli töhfəsini verir. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri Vasif Talıbovun rəhbərliyi ilə muxtar respublika 20 ildən artıq bir dövrdə hərtərəfli inkişafa nail olub. Həyatın bütün sahələrində əsaslı dəyişikliklər baş verib və bu işlər bu gün də sürətlə və ardıcıl olaraq davam etdirilir.

Konfransda bölmənin Tarix, Etnoqrafiya və Arxeologiya İnstitutunun Qafqaz tarixi şöbəsinin müdiri Emin Şıxəliyevin “Muxtariyyət ərəfəsində Naxçıvan diyarında ictimai-siyasi vəziyyət”, həmin institutun Etnoqrafiya şöbəsinin müdiri Asəf Orucovun “Naxçıvanın muxtariyyəti tarixi nailiyyətdir”, Yeni və ən yeni tarix şöbəsinin aparıcı elmi işçisi Musa Quliyevin “Moskva və Qars beynəlxalq müqavilələri”, Arxeoloji xidmət şöbəsinin müdiri Zeynəb Quliyevanın “Naxçıvan Muxtar Respublikasının inkişaf yolu” və İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunun Ədəbiyyatşünaslıq şöbəsinin müdiri Ramiz Qasımovun “Muxtariyyət illərində elmin inkişafı və elmi məktəblər” mövzusunda məruzələri dinlənilib.