Vyana, 5 fevral (AZƏRTAC). Son vaxtlar Avropanın enerji təminatında yaranmış problemlər Nabukko qaz kəməri layihəsini daha da aktuallaşdırmışdır. AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri layihənin əsas təşəbbüskarı olan Avstriyanın OMV neft-qaz şirkətinin İcraiyyə şurasının sədri Volfqanq Ruttenstorferdən layihənin hazırkı vəziyyəti və perspektivləri barədə müsahibə almışdır. Həmin müsahibəni oxuculara təqdim edirik.

- Cənab Ruttenstorfer, rəhbərlik etdiyiniz OMV şirkətinin Azərbaycanla əməkdaşlığının səviyyəsini necə qiymətləndirərdiniz?

- Bizim Türkiyədə “Petrol ofisi” adlı yanacaqdoldurma şəbəkəsində payımız var. Məqsədimiz Şərqə doğru əlaqələri genişləndirmək və Xəzər hövzəsindəki ölkələrin qaz resurslarının Avropaya nəqlinə nail olmaqdır. Hələ Türkiyədə fəaliyyətə başlayarkən bizə məlum idi ki, Azərbaycan Xəzər hövzəsində bütün enerji layihələrini həyata keçirmək üçün açar rolunu oynayır. Bu səbəbdən biz bir neçə il əvvəl, yəni 2007-ci ilin sentyabrında Bakıda öz ofisimizi açdıq və hazırda Azərbaycanla, xüsusilə Dövlət Neft Şirkəti ilə əlaqələrimizi dərinləşdirməkdəyik.

- Bakıdakı nümayəndəliyinizin qarşısında hansı tapşırıqlar durur?

- OMV olaraq biz Azərbaycanı neft və qaz sənayesində əhəmiyyətli tərəfdaşımız kimi görürük. Qazla bağlı məsələlərdə məqsəd ondan ibarətdir ki, regiondakı enerji resurslarına çıxış əldə edilsin və Avropa şirkətləri ilə ölkəniz arasında ixrac müqavilələrinin bağlanması barədə razılıq əldə olunsun. Azərbaycanın bizim üçün daha bir əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, biz nəinki Azərbaycan qazını ala, eyni zamanda Azərbaycan vasitəsilə Türkmənistanın və ola bilsin, Qazaxıstanın da enerji resurslarına çıxış əldə edə bilərik.

Bu, məsələnin bir tərəfidir. Digər tərəfdən isə biz Azərbaycanın maraqlarını daha geniş spektrdə görürük, burada söhbət neft bazarından gedir. Biz bilirik ki, Azərbaycanın Türkiyədə neft maraqları var və biz də həmin bazarda təmsil olunuruq. Həmçinin görürük ki, Azərbaycanın Qara dəniz hövzəsində, xüsusilə Rumıniya istiqamətində neft maraqları var. Bununla bağlı biz Qara dəniz ətrafındakı neft bazarlarından daha səmərəli istifadə edilməsi məqsədi ilə Azərbaycanı özümüzə biznes tərəfdaşı kimi görürük.

- Gələcəkdə Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təmin olunmasında və enerji mənbələrinin şaxələndirilməsində Azərbaycan hansı rol oynaya bilər?

- Bu sahədə Azərbaycanın çox mühüm rolu ola bilər. Hazırda Avropa qaz təminatında əsasən Rusiyadan asılı vəziyyətdədir. Təbii ki, Rusiya gələcəkdə də Avropa üçün əsas qaz təminatçısı olaraq qalacaqdır. Lakin məqsədimiz ondan ibarətdir ki, Rusiya, Şimali Afrika və Şimal dənizi ilə yanaşı, alternativ variantlar da olsun - Xəzər hövzəsi və Yaxın Şərq ölkələrinin “mavi yanacaq” mənbələrinə də çıxış əldə edilsin. Bu baxımdan Azərbaycan Xəzər regionuna çıxmaq üçün körpü rolunu oynayır. Azərbaycanın iştirakı olmadan həmin regionun nəhəng resurslarından istifadə edilə bilməz. Azərbaycan təkcə Ceyhana uzanan əhəmiyyətli neft kəmərinin çıxış nöqtəsi deyil, gələcəkdə Türkiyədən keçməklə Bakıdan Mərkəzi və Qərbi Avropaya uzanan daha əhəmiyyətli bir qaz kəmərinin çıxış nöqtəsi olacaqdır. 

- Növbəti sual Nabukko layihəsinə aiddir. Necə oldu ki, belə bir ideya meydana gəldi və sizin şirkət burada aparıcı rolu öz üzərinə götürdü?

- OMV həmişə təbii qaz sektorunda birinci - pioner olmağa çalışmışdır. Biz ilk Qərb şirkəti idik ki, hələ 1968-ci ildə Sovet İttifaqı ilə qaz idxalına dair müqavilə imzalamışdıq və o, indiyədək qüvvədədir. Bu gün də Xəzər hövzəsinin qaz ehtiyatlarını Avropaya çatdırmaq üçün yenə pioner olmaq istəyirik. Əgər Avropanın qaz bazarında qarşıya yeni tələblər qoyularsa, OMV çalışacaq ki, zamanın tələbinə uyğun hərəkət edən ilk şirkət olsun. Buna görə də biz bir neçə il əvvəl Türkiyənin Botaş şirkəti ilə birlikdə qərara gəldik ki, yeni bir qaz kəməri layihəsinin əsasını qoyaq. Sonra isə Botaşla birgə Rumıniya, Bolqarıstan, Macarıstan və Almaniya nümayəndələrini konsorsiuma qoşulmağa dəvət etdik.

- Nə üçün bu layihəyə Nabukko adı verilmişdir?

- Layihədə iştirak edən ölkələrin nümayəndələrinin Vyanada keçirilən ilk toplantısından sonra OMV ev sahibi qismində qonaqları operaya dəvət emişdi və burada Cüzeppe Verdinin məşhur “Nabukko” operası göstərilirdi. Tamamilə təsadüfi olaraq yeni layihəyə ad axtaran nümayəndələrdə ona Nabukko adı vermək ideyası yarandı.

- Bir sıra ölkələr artıq kəməri qazla təmin etmək niyyətində olduqlarını bəyan etmişlər. Uzunmüddətli perspektivdə daha hansı ölkələrin bu layihəyə qoşulmasını mümkün sayırsınız?   

- Nabukko layihəsində heç vaxt kimisə istisna etmək nəzərdə tutulmur. Təbii ki, Nabukko ilk növbədə Xəzər hövzəsinin, habelə Mərkəzi Asiyanın qaz ehtiyatlarının Avropa bazarına nəqlinə xidmət etməlidir. Nabukko vasitəsilə Azərbaycan və digər Xəzər hövzəsi ölkələri, eləcə də Yaxın Şərq ölkələri Avropa bazarına birbaşa çıxmaq imkanına malik olmalıdır. Bununla da onlar Avropa bazarlarında qiymətlərə müsbət təsir göstərə bilər.

- Rusiya Avropa üçün etibarlı qaz təminatçısı kimi tanınır. Son həftələrdə Rusiya və Ukrayna arasında baş vermiş qaz mübahisəsi Avropanı yeni qaz mənbələri axtarışına sövq etmirmi?

- OMV üçün hər zaman aydın olmuşdur ki, qaz təchizatında bir böyük təminatçıdan asılılıq böyük riskdir. Bu səbəbdən biz Avstriyada nəhəng təbii qaz anbarları tikmişik. Yanvarın əvvəlində yaşanan böhran zamanı həmin anbarlardakı ehtiyatlar sayəsində müştərilərimiz qazla təminatda problemlə üzləşmədilər. Amma bizim bu böhrandan çıxardığımız nəticə o oldu ki, yalnız bir tərəfdaşa güvənməli deyilik, əksinə, bir neçə tərəfdaş tapmalıyıq. Ona görə də hesab edirik ki, Xəzər hövzəsindən, xüsusilə Azərbaycandan, habelə Yaxın Şərqdən əlavə qaz ehtiyatlarının Avropaya nəqlinə ehtiyac artmışdır. Məqsədimiz də Türkiyədən keçməklə Cənub-Şərqi və Mərkəzi Avropaya uzanacaq Nabukko nəql marşrutu vasitəsilə Xəzər regionunun enerji resurslarını Avropaya gətirməkdir. Cənub-Şərqi Avropa ölkələrinin bu layihəyə marağı böyükdür, çünki böhran vaxtı ən böyük zərbə onlara dəymişdir. Nabukko bu ölkələrin gələcəkdə qaz təminatında yarana biləcək çətinliklərin aradan qaldırılmasına öz töhfəsini verəcəkdir.

- Təxminən bir il əvvəl müsahibələrinizdən birində “Rusiya qaz imperializmi” anlayışını mənfi qarşılamışdınız. Bu gün həmin ifadəyə münasibətiniz necə olardı?

- Bu anlayışı bu gün də qəbul etmirəm. Rusiyanın böyük qaz ehtiyatları var və ondan ölkənin iqtisadi inkişafı üçün səmərəli istifadə etməyə çalışır. Bu səbəbdən də ölkə hələ 40 il bundan əvvəl qaz ixracına başlamışdır. Amma bununla yanaşı, yenə də demək istəyirəm ki, hazırda bir deyil, müxtəlif qaz təminatçıları ilə işləmək imkanına malik olmaq vacibdir. Nabukkonun da məqsədi buna şərait yaratmaqdır.  

- Mətbuatda belə bir fikir səslənirdi ki, qaz böhranı vaxtı Avropa bu böhrana ləng reaksiya verdi. Ümumiyyətlə, Avropanın enerji siyasətinin gələcəyini necə görürsünüz?

- Biz hesab edirik ki, “mavi yanacaq” təkcə texnoloji baxımdan deyil, eyni zamanda, ekologiya qanunlarının sərtləşdiyi bir dövrdə də sərfəli olduğuna görə gələcəkdə də Avropada əhəmiyyətli rol oynayacaqdır. Bu da o deməkdir ki, əgər Avropanın qaza tələbatı artarsa, bu qazın regiona gətirilməsi üçün geniş nəql imkanları olsun. Əsas məqsəd imkan daxilində əlavə qaz mənbələrinin tapılması və eyni zamanda, bu mənbələrə çıxış əldə edilməsidir. Bu səbədən də biz bir neçə il öncə Nabukko layihəsini təklif etdik və qətiyyətlə demək istəyirəm ki, onun üzərində işləyirik, ləng hərəkət etməmişik və yatıb qalmamışıq. Çox gözəl bilirik ki, gələcəkdə Avropada təbii qaza tələbat artacaqdır.    

- ABŞ-ın yeni administrasiyasının yürüdə biləcəyi fərqli siyasət İranın da gələcəkdə bu layihəyə qoşulmasını mümkün edirmi?

- Qəti fikir söyləmək hələ tezdir. Obama administrasiyası hələ bir neçə gündür ki, hakimiyyətdədir və ümidvaram ki, yaxın gələcəkdə ABŞ da Yaxın Şərq regionu barədə barışdırıcı siyasi xətt götürəcək və orada sabit inkişafın əldə olunmasına çalışacaqdır. Bu da imkan verəcək ki, Yaxın Şərqin qaz ehtiyatlarına malik bütün ölkələrini Nabukkoya cəlb etmək mümkün olsun.

Təəssüf ki, bu, hələ reallıq deyil, lakin ümid edirəm ki, ən yaxın illərdə gerçəkliyə çevriləcəkdir.

- Nabukko qaz kəmərinin gələcəkdə Qərb sərhədi məlumdur, Şərqə doğru isə haraya qədər uzanacağı bilinmir. Kəmər Şərq istiqamətində hansı regionlara qədər uzana bilər?

- Ümid edirəm ki, Nabukko vasitəsilə gələcəkdə yalnız Azərbaycan deyil, Xəzər dənizinin digər sahilində yerləşən ölkələr də mümkün qaz təminatçılarına çevrilsin. Bunun üçün Transxəzər qaz kəmərinin tikintisi çox əhəmiyyətlidir. Avropa İttifaqının dəstəyi ilə OMV və RWE şirkətləri həmin kəmərin reallaşdırılması imkanlarını araşdırmaq, iqtisadi əsaslandırma aparmaq və həll variantları təklif etmək məqsədi ilə “Caspian Energy Corporation” adlı şirkət də yaratmışlar. Fikrimcə, gələcəkdə Nabukkonun Şərqdə son nöqtəsi Bakı olmayacaq, kəmər dənizin o biri sahilinə - Türkmənistana da gedib çatacaqdır. Bildiyimiz kimi, Türkmənistanın əsas qaz yataqları Xəzəryanı ərazidə deyil, dənizdən yüzlərlə kilometr şərqdə yerləşir.  

- Rusiya Nabukko layihəsinin reallaşmasından o qədər də məmnun deyil. Gələcəkdə mümkündürmü ki, Ukrayna kimi tranzit ölkələrlə problemlərin olmaması üçün Rusiya öz qazını Nabukko vasitəsilə Avropaya nəql etsin?

- Nabukko Avropa İttifaqının hüquq normaları əsasında tikiləcək bir kəmərdir. Bu səbəbdən də bizim borcumuzdur ki, bu kəməri bütün hüquqi şərtlərə riayət edən qaz təminatçılarının sərəncamına verək. Təbii olaraq mümkündür ki, sabah Rusiya və bir sıra digər ölkələr öz qazını Nabukko vasitəsilə Avropaya ötürsün. Avropa qanunları əsasında bizim heç kəsi istisna etməyə ixtiyarımız yoxdur və bunu heç zaman istəməzdik.

- Belə məqamda rəqabətdən ehtiyatlanmırsınız ki?

- Biz rəqabətdən qətiyyən çəkinmirik. Əsas məsələ odur ki, Avropanın “mavi yanacağ”a tələbatı getdikcə artmaqdadır. Buna görə də müxtəlif mənbələrdən nəql xətləri ilə Avropaya enerji daşıyıcıları gəlirsə, biz bundan narahat olmuruq, əksinə, bunu alqışlayırıq.

- Rusiyanın bir sıra politoloqları Nabukkoya qoşulmaması üçün Azərbaycana təsir göstərməyə çağırırlar. Bu məsələyə münasibətinizi bilmək maraqlı olardı.

- Bu məsələdə yekun qərar təbii ki, Azərbaycana məxsusdur. Azərbaycan müstəqil ölkədir və əminəm ki, doğru qərar qəbul edəcəkdir. Digər tərəfdən isə yanvarda baş verən hadisələr bizə bir daha göstərdi ki, məhdud sayda nəql xətləri əlverişsizdir, onların sayı çox olmalıdır. Hesab edirəm ki, marşrutların şaxələndirilməsi hamı üçün uduşdur. Bu, həm Avropanın enerji təhlükəsizliyini təmin edəcək, həm də Avropada qaz istehlakının miqdarını artıracaqdır. Bildiyimiz kimi, Avropanın qaz bazarı ən yüksək qiymətlərə malikdir və bu da Azərbaycana imkan verəcək ki, öz qazını sərfəli qiymətlərlə təklif etsin.  

- Nabukko nə vaxt layihə mərhələsindən real iş mərhələsinə qədəm qoyacaqdır?

- Bu yaxınlarda Prezident İlham Əliyevin də iştirak etdiyi Budapeşt sammitində qərara alınmışdır ki, bu ilin ortalarınadək Türkiyə və digər iştirakçı ölkələrlə beynəlxalq hüquqi sazişlərin imzalanması başa çatdırılsın. Ondan sonra isə bütün qaz nəqli şirkətləri dəvət olunacaq ki, onlar istədikləri həcmdə qaz sifariş versinlər. Ümid edirəm ki, həmin sifarişlərin əsasında ilin sonuna qədər kəmərin tikintisi məsələsi öz həllini tapacaqdır. Onun ardınca isə növbəti ilin əvvəlində kəmərin tikintisinə başlanacaqdır.

- Deməli, Azərbaycanın bu layihədə həm hasilatçı, həm də tranzit ölkə kimi iştirak etmək imkanı ola bilər.

- Təbii ki, Nabukko layihəsinin iştirakçısı olan bütün tərəflərə bu kəmər bir növ nəqletmə vasitəsi kimi təqdim olunur. Azərbaycan istər ARDNŞ, istərsə də başqa bir qurumu vasitəsilə bu kəmərlə Avropaya “mavi yanacaq” nəql edə və birbaşa Avropa bazarlarında satışa çıxara bilər.

- Sonuncu sual, kəmərin tikintisinin maliyyələşməsi necə həll ediləcəkdir?

- Bizim son hesablamalarımıza görə, tikinti xərcləri 7,9 milyard avro olacaqdır. Avropa İttifaqı, Avropa İnvestisiya Bankı, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı öhdəlik götürmüşlər ki, maliyyələşmədə iştirak etsinlər. Çünki Avropa Komissiyası çox əmindir ki, bu layihənin Avropa üçün həlledici rolu vardır. Bu səbəbdən də biz bu layihənin maliyyələşməsindən qətiyyən nigaran deyilik.

- Cənab doktor Ruttenstorfer, bizə vaxt ayırdığınıza və maraqlı müsahibəyə görə təşəkkür edirik!

Elgün Niftəliyev

AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri

Vyana

######