Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi

CƏMİYYƏT

Autizmli uşaqlarda hiperaktivlik yaz və payız aylarında artır

Bakı, 1 aprel, Aytac Haqverdiyeva, AZƏRTAC

Aparılan tədqiqatlara görə dünya əhalisinin 1 faizi, yəni 70 milyon nəfər autizm sindromundan əziyyət çəkir. Qeyri-rəsmi statistikaya əsasən, ölkəmizdə təxminən 5 minə yaxın uşaq və yeniyetmə autizm sindromludur və onların sayı artmaqda davam edir. Hər xəstəlikdə olduğu kimi autizmdə də erkən müdaxilə vacibdir. Bu səbəbdən valideynlər sindromla bağlı maariflənməli və xəstəliyin ilkin əlamətlərini bilməlidirlər. Xəstəliyin əlamətləri bəzən erkən yaşlarda müşahidə olunur və daha çox oğlan uşaqlarında rast gəlinir.

Aprelin 2-də qeyd olunan Ümumdünya Autizm haqqında Məlumatlandırma Günü ilə əlaqədar AZƏRTAC “Yaşam” Psixoloji və Bərpa Mərkəzindən reportaj hazırlayıb. Yaşam” Psixoloji və Bərpa Mərkəzi 1,5 yaşından etibarən autizm sindromu müşahidə edilən uşaqları qəbul edir. Mərkəzin əsas fəaliyyəti - uşaqların sosial həyata uyğunlaşması, nitq qüsurları və davranış pozuntularının aradan qaldırılmasıdır. Burada autizm sindromlu uşaqların qayğısı ilə müvafiq təlim keçən mütəxəssislər məşğul olurlar.

Mərkəzin psixoloqu Kamilə Həsənova valideynlərin uşaqlarında sosial qarşılıqlı əlaqədə problem, təkrarlanan hərəkətlər, məhdud maraq, nitqdə gecikmə kimi əlamətlər müşahidə etdikləri zaman dərhal mütəxəssisə müraciət etməli olduqlarını deyib: “Hər bir autizmli uşaqda xəstəliklə bağlı müxtəlif əlamətlər olur. Biz bir simptomu bütün autizmli şəxslərə şamil edə bilmərik. Əlamətlər hamısı tez-tez, eyni anda yaranmır və simptomlar zamanla dəyişə bilir. Autizmli uşaqlarda fərqli xüsusiyyətlərin görülməsinin səbəblərindən biri də xəstəliyin şiddətdən yüngülə qədər bir çox formasının olmasıdır. Xəstəliyin bəzi formalarının gənc yaşda aşkarlanması çətindir. Şiddətli autistik simptomları olan uşaqlarda zehni geriləmə erkən nəzərə çarpır, epilepsiya, aqressiya və yuxusuzluq kimi əlavə problemlərə daha çox rast gəlinir. Ağır formada isə autizmi müşayiət edən digər xəstəliklər də olur. Mülayim autizmli uşaqlar düzgün müalicə, xüsusi təhsil ilə danışa, göz təması qura və normal təhsil ala bilərlər. Müalicədən sonra mülayim autizmli uşaqlar arasında danışan, gündəlik fəaliyyətlərini yerinə yetirə bilən, idmanla məşğul olan, hətta elmi dərəcələr əldə edənlər var. Ağır formalı autizm müşahidə edilən uşaqlarda isə əsas məqsədimiz onların müstəqil həyat tərzinə adaptasiyasına nail olmaqdır. Autizmin həmin formasından əziyyət çəkənlərdə qarşılıqlı şifahi və sözsüz münasibətlər, maraqlar və fəaliyyətlərdə çatışmazlıqlar müşahidə olunur. Əsas məsələ onların maraq dairəsinin yaradılmasını təmin etməkdir. Bu səbəbdən onları müxtəlif ekskursiyalara aparmaq, musiqi və uyğun olduqları idman növü ilə tanış etmək daha məsləhətlidir. Autizmli uşaqlarda davamlı xüsusi təhsil mütləqdir. Mərkəzdə idman, musiqi, loqoped və psixoloq dəstəyi olmaqla dörd əsas dərs növü var. Dərslərlə yanaşı, autizmli uşaqların sosiallaşması üçün həftə sonları onlar parklara aparılır, müxtəlif növ zehni oyunlara cəlb edilirlər”.

Psixoloqun sözlərinə görə, bəzi autizmli uşaqlarda qeydə alınan özlərinə zərərverən davranışlar, ətrafındakı insanlara qarşı zoraki hərəkətlər dərman müalicəsi lazım olacaq dərəcədə ciddi ola bilir. Bu səbəbdən erkən yaşlarda müşahidə edilən aqressiya və hiperaktivlik kimi hallar vaxtında müalicə edilməlidir.

Mərkəzin loqoped-defektoloqu Fatimə Kazımova kiçik yaşlardan etibarən autizmli uşaqlarda nitq pozulmasının müşahidə edildiyini deyib: “Bəzi hallarda onların nitqi ünsiyyət vasitəsi olmaq üçün inkişaf etmir. Autizmli uşaqlara öz adları ilə səsləndikdə baxmırlar və bu səbəbdən valideynlər tez-tez qulaq-burun-boğaz mütəxəssislərinə eşitmə problemi şübhəsi ilə bağlı müraciət edirlər. Uşaqların bəziləri ara-sıra güclü vurğular, yarımçıq səslər və ya vacib olmayan mövzularda fasiləsiz danışırlar. Bu kimi hallarda sözlərin tərkibindəki hər bir heca üçün ayrı dərslər keçilməsi vacibdir. Hazırda uşaqlar arasında sərbəst nağıl danışan, hətta şeir əzbərləyənlər də var. Autizmli uşaqların təxminən yarısı 5 yaşına qədər nitqlərini inkişaf etdirə bilmirlər. Müəyyən dərslərdən sonra bir çox autizmli şəxs işarə dili, yazı, şəkil lövhələri və kompüterlərlə ünsiyyət qura bilər. Yüngül autizmdən əziyyət çəkən uşaqlar 4-5 yaşlarında cümlələr qurub, öz fikirlərini ifadə edə bilirlər. Hazırda dünyada autizmin qəti diaqnozu üçün bioloji müayinə metodu hələ tapılmayıb. Həmin xəstəliyin diaqnozu autizm üçün tipik davranış nümunələri və mövcud funksional bacarıqlar müşahidə edilməklə qoyulur. Uşaqların müayinəsində ictimai münasibətlər, nitq, ünsiyyət, maraqlar və fəaliyyətlər daxil olmaqla idrak və davranış qiymətləndirməsi aparılır”.

“Yaşam” Psixoloji və Bərpa Mərkəzinin autizm üzrə türk mütəxəssis Güldeniz Metin övladı bu sindromdan əziyyət çəkən valideynlərin onları cəmiyyətdən uzaqlaşdırdığını deyib: “Autizmli uşaqlarda hiperaktivlik yaz və payız aylarında artır. Bu kimi hallarda onları cəmiyyətdən uzaq saxlamaq düzgün deyil. Autizmdə müalicə əsasən erkən diaqnoz, davranış üsulları və uşağın xüsusiyyətlərinə görə formalaşan xüsusi təhsil təcrübələrinə əsaslanır. Bundan əlavə, öyrənmə və danışma problemləri üçün terapiya tətbiq olunur. Dərman müalicəsi sosial münasibət və nitq kimi əsas simptomları dəyişdirmir, lakin hiperaktivlik, narahatlıq, depressiya, yuxu və yemək problemləri, özünə zərər verən davranışların qarşısının alınması baxımından faydalıdır.

Autizmli uşaqların idman-terapisti Türkan Tahirli 6 ildir ki, həmin problemdən əziyyət çəkən uşaqlar ilə işlədiyini bildirib. Onun sözlərinə görə, autizm və bir sıra inkişaf problemlərində, uşaq serebral iflici kimi nevropsixiatrik pozuntularda istifadə olunan idman terapiyası bu kimi uşaqlarda müşahidə olunan aşağı əzələ tonusu, tənəffüs problemləri və digər fiziki problemlərin bərpasında istifadə olunur. Fiziki terapiya növü olan idman terapiyası idmanın terapevtik istifadəsinə əsaslandığı üçün təkmilləşdirilmiş xüsusi proqramların tətbiqi ilə həyata keçirilir. Yaş qrupuna və problemlərin növünə görə fərqlənən həmin terapiya proqramları uşaqların gündəlik funksionallığını artırır. Fəaliyyət cədvəlləri ilə tətbiq olunan idman terapiyası uşaqların sərbəst şəkildə heç kimə ehtiyac duymadan idman bacarıqlarına yiyələnmələrinə səbəb olur. Eyni zamanda, autizmli uşaqlarda olan və valideynlərin ən çox əziyyət çəkdiyi hiperaktivliyin də həllidir.

Xəbəri sosial şəbəkələrdə paylaşın

Bizi sosial şəbəkələrdə izləyin

Azərbaycan ilə Çin arasındakı qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq mühüm perspektivlərə malikdir

Çiçəkçilik sevdası: Hobbi necə biznesə çevrildi? – MÜSAHİBƏ

Laçında “Can Laçın” Novruz yarmarkası keçirilir FOTO

Allahşükür Paşazadə Novruz bayramı münasibətilə Azərbaycan xalqını təbrik edib

® “Xonça” məhsullarının qida təhlükəsizliyi tələblərinə uyğunluğu təsdiqlənib

Milli Məclisin yaz sessiyasında növbəti iclasının vaxtı və gündəliyi açıqlanıb

Şəki teatrı Novruz bayramı günlərində uşaqları yeni tamaşa ilə sevindirir

Keniyada yol qəzası nəticəsində azı 11 tələbə həlak olub

Türkiyənin zəlzələ bölgəsində inşası tamamlanan mənzillər sahiblərinə təqdim ediləcək

Pedaqoji Universitetdə Çanaqqala zəfərinin ildönümü qeyd olunub

Bakı Mühəndislik Universitetində Təhsilin İnkişafı Fondu ilə əməkdaşlıq imkanları müzakirə edilib

Yaponiya Mərkəzi Bankı 17 ildən sonra mənfi faiz siyasətini dayandırır

"Qədim Şabran" abidəsində Novruz şənliyi

“Qəbələ” İdman Klubu MMA döyüşçüsü ilə müqavilə imzalayıb

Ermənistan “Mir” ödəniş kartına xidməti dayandıracaq

Mingəçevir Dövlət Universitetində Novruz şənliyi keçirilib

NATO-nun Baş katibinin regiona səfərinin Azərbaycandan başlaması ölkəmizin Alyans üçün önəmini nümayiş etdirir - ŞƏRH

“Azərişıq” gücləndirilmiş iş rejimində fəaliyyət göstərəcək

Yüksək Texnologiyalar Parkının istismar proqramı - seminar

Taksi sürücülərinə ödəniş müqabilində şəhadətnamələrin verilməsinə aydınlıq gətirilib

UNEC-də Nobel Sülh mükafatçısı Məhəmməd Yunus adına mərkəzin açılışı olub

İki audiovizual media subyektinə müvafiq lisenziyalar verilib

Nəsimi rayonunda yerləşən banklardan birindən oğurluq edilməsinin qarşısı mühafizə polisi tərəfindən alınıb VİDEO

Malmödə ABBA-nın “Eurovision”da qələbəsinin 50 illiyinə həsr olunmuş sərgi açılacaq

Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğu ərazisində qaçaqmalçılıqla məşğul olan Lənkəran sakini saxlanılıb

Naxçıvanda ağır yol qəzasında 3 nəfər ölüb

Azərbaycanın Avropanın enerji təhlükəsizliyinə töhfəsi NATO-nun ölkəmizə diqqətini artırır - RƏY

Londonda Benksinin növbəti monumental boyakarlıq nümunəsi meydana çıxıb

Qəbələ Dövlət Tarix-Bədii Qoruğunda uşaqlar üçün Novruz şənliyi təşkil edilib

Məktəblilər Gənclər Kitabxanasının qonağı olublar

® “PAŞA Holding”in “Vətən əmanətlərin keşiyindədir” layihəsi çərçivəsində şəhid ailələrinə bayram sovqatları çatdırılır

“İçərişəhər” Qoruq İdarəsində Novruz bayramı münasibətilə tədbir keçirilib

Dünyada təhlükəsiziyin təmin edilməsində Azərbaycan-NATO əməkdaşlığının rolu ŞƏRH

“Atatürk dövründə İran-Türkiyə münasibətləri” – seminar

Tərbiyəçi-müəllimlərin vakant yerlər üzrə qeydiyyatına başlanılır

“Zirə”nin iki futbolçusu yığma komandalara dəvət alıb

AİBNDX: Malların mənşə ölkəsini təsdiq edən sertifikatların verilməsinin fasiləsizliyi bayram günlərində təmin ediləcək

FHN Novruz bayramı ilə əlaqədar gücləndirilmiş iş rejimində çalışacaq

Bu il Şri-Lankaya 500 mindən çox turist gəlib

Cari ilin iki ayı ərzində Azərbaycanda istehsal edilən elektrik enerjisinin miqdarı açıqlanıb

Fransalı tennisçi oyun zamanı huşunu itirib

Domantas Sabonis NBA əfsanələrinin rekordunu təkrarlayıb

Novruz bayramının ilk günündə paytaxtda yağış, dağlıq və dağətəyi rayonlarda isə qar yağacaq

Tramp prezident seçiləcəyi təqdirdə şahzadə Harrini ABŞ-dan qovacaq

Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi gücləndirilmiş iş rejimində fəaliyyət göstərəcək

“Novruz gəlir, yaz gəlir” – AzMİU kollektivi İlaxır çərşənbədə tonqal ətrafında bir araya gəldi

BDU Sənaye və Texnoloji Tədqiqat Təşkilatlarının Dünya Assosiasiyasına tamhüquqlu üzv seçilib

“Azəriqaz” Novruz bayramı günlərində gücləndirilmiş iş rejimində çalışacaq

® “Azpetrol” şirkəti yanacaqdoldurma məntəqələrinin sayını 104-ə çatdırıb

Media: İsrail və HƏMAS Doha danışıqlarında kompromisə hazırdır

Türkmənistanın Ticarət-Sənaye Palatası Türk Ticarət və Sənaye Palataları Birliyinin tamhüquqlu üzvü olub

Türkiyənin yeni milli müdafiə sistemi ictimaiyyətə təqdim edilib

ADA Universiteti Fondunun sponsorluq layihələri üzrə direktoru: Gender arası əməkdaşlıq inkişafın göstəricisidir - açıqlama

Novruz təamlarından istifadə edərkən diqqət yetirilməli məsələlər

Şəhid ailə üzvü olan təhsil işçiləri ilə görüş keçirilib

Milli Kitabxanada Novruz bayramı ilə bağlı elektron məlumat bazası yaradılıb

Yevlaxda Novruz bayramı münasibətilə konsert təşkil olunub

Azərbaycan gimnastları Almaniyada Dünya Kubokunda çıxış edəcəklər

Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin yeni veb-saytı istifadəyə verilib

“İnter”in futbolçusu irqçilik etdiyi üçün millinin heyətindən kənarlaşdırılıb

Bir sıra ölkələrdən quşçuluq məhsullarının idxalına məhdudiyyət qoyulub

Blinken Qəzzada atəşkəsi müzakirə etmək üçün Ər-Riyada və Qahirəyə gedəcək

® “Azersun Holding” 10 mindən çox ailəni Novruz sovqatı ilə sevindirib

Azərbaycan poeziyası İspaniyada

Pomidor istehsalçıları ilə görüş keçirilib

Uzun illər itmiş sayılan nadir dəniz qabığı kolleksiyası indi İngiltərədə nümayiş etdirilir

Yanvar-fevral aylarında əlilliyi olan şəxslərə 20,8 min reabilitasiya vasitəsi verilib

“SpaceX” qlobal internet şəbəkəsinə aid daha 22 peyki orbitə çıxarıb

Son iki ayda sosial sahə üzrə 78 mindən çox e-arayış verilib

Fransa Mərakeşə 146 milyon dollar kredit verir

Qazaxıstan Xəzər dənizində hərbi təlimlər keçirib

Ədliyyə naziri Saatlıda vətəndaşları qəbul edib

“Ətirlisən, dadlısan, süfrəmizin yaraşığısan” II Çay Festivalı keçirilib

Martın 18-də aşkarlanan silah və sursatların sayı açıqlanıb

Fransuaza Jilonun rəssamlıq irsi Pikasso Muzeyində

Novruz bayramı ilə əlaqədar yanğın təhlükəsizliyi qaydalarına dair Fövqəladə Hallar Nazirliyi əhaliyə müraciət edib

Kəngərli rayonunun yaradılmasının 20 illiyinə həsr olunan virtual sərgi təqdim edilib

Bakının abad məhəllələrində Novruz şənlikləri davam edir

Hərbi Prokurorluq işçiləri Müdafiə Nazirliyinin yüksəkrütbəli vəzifəli şəxsləri ilə birgə Novruz bayramı ərəfəsində hərbi hissələrdə olublar

® Monteneqronun sabiq prezidenti Milo Cukanoviç “Azərbaycanın dostu” qızıl ordeni ilə təltif olunub

Dünya Bankı Misirə 6 milyard dollar yardım edəcək

Baş Dövlət Yol Polisi İdarəsi qeyri-iş günlərində səfərə hazırlaşan sürücülərə müraciət edib

Aİ Şurası Ukraynaya yeni yardım fondunu təsdiqləyib

Folklorşünas alim: Torpaq çərşənbəsi insanın təbiətlə həmrəy olması bayramıdır

Türkiyədə fəlakət zonasındakı sakinlər hər ay 15 min evlə təmin ediləcək

DİN: Martın 19-da ölkə üzrə 40 cinayətin açılması təmin olunub

Ölkənin əksər bölgələrinə yağış, dağlıq rayonlara qar yağıb

Dünya birjalarında neft ucuzlaşıb

Zabrat qəsəbəsindəki marketdə baş verən yanğın söndürülüb

Naxçıvanın kəndlərinin içməli su təminatı yaxşılaşdırılır

MDU-da tərəfdaş universitetlərlə birlikdə Çanaqqala Zəfərinin ildönümü qeyd edilib

Azərbaycan nefti bahalaşıb

Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyeva İlaxır çərşənbə ilə bağlı paylaşım edib

® GL 2023-cü ildə neft hasilatı artımına nail olub

Sabahdan Azərbaycanda 7 günlük Novruz tətili başlayır

Bakının bəzi yollarında sıxlıq müşahidə olunur SİYAHI

Mövcud hava şəraiti ilə bağlı sürücülərə müraciət edilib

Ukraynanın Krivoy-Roq şəhərində Novruz bayramı ilə bağlı konsert təşkil edilib

Saatlıda narkokuryerlik edən şəxs saxlanılıb

Hüquq müdafiəçisi: Azərbaycan NATO-nun uzunmüddətli tərəfdaşıdır