SİYASƏT
Avropanın nüfuzlu beyin mərkəzi: İtaliya özünün Qərbdə Azərbaycanın əsas tərəf müqabili olduğunu göstərdi
Roma, 18 aprel, AZƏRTAC
Avropanın nüfuzlu beyin mərkəzlərindən olan Avropa Xarici Əlaqələr Şurasının (ECFR) internet səhifəsində italyan və ingilis dillərində İtaliya Beynəlxalq Siyasi Araşdırmalar İnstitutunda (ISPI) və Venesiya Ka Foskari Universitetində post-sovet məkanı üzrə tədqiqatçı Karlo Frappinin “Müttəfiqliyə yaxın əlaqələr: İtaliyanın Azərbaycana və Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə yeni yanaşması” adlı məqaləsi dərc olunub.
Məqalədə Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyevin cari ilin 19-22 fevral tarixlərində İtaliya Respublikasına həyata keçirilmiş dövlət səfərinin iki ölkə arasındakı münasibətlərdə keyfiyyət sıçrayışına gətirib çıxarması, İtaliyanın Azərbaycanla münasibətlərə və Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanmasına dair yeni baxışları və Qərbdə Azərbaycanın əsas tərəfdaşına çevrilməsi kimi məqamlar təhlil olunur.
Məqalənin Azərbaycan dilinə tərcüməsi təqdim olunur:
“Müttəfiqliyə yaxın əlaqələr: İtaliyanın Azərbaycana və Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə yeni yanaşması.
İtaliya və Azərbaycan arasındakı cari razılaşmalar iqtisadi cəhətdən mühüm olsa da, onların siyasi ölçüsü, xüsusilə Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə münasibətdə daha da əhəmiyyətlidir.
Roma və Bakı arasındakı ikitərəfli münasibətlərdə “keyfiyyət sıçrayışı”: Prezident İlham Əliyevin İtaliyaya 2020-ci ilin fevral ayındakı dövlət səfərini təsvir etmək üçün ən çox bu ifadədən istifadə olunur. Səfər Azərbaycanın müasir tarixində, beynəlxalq münasibətlərində misilsiz olmaqla özünəməxsus xarakter daşıyır. Səfər zamanı imzalanmış çoxsaylı sazişlərin İtaliya-Azərbaycan münasibətlərinə təsirini qiymətləndirməmək olduqca çətindir. İki ölkə arasında səfər zamanı imzalanmış sazişlər, eləcə də İtaliya Xarici İşlər Nazirliyinin ev sahibliyi etdiyi Biznes Forumda çıxış etmiş Prezident İlham Əliyevi müşayiət edən Azərbaycan nümayəndə heyətinin say və institusional profilindən də göründüyü kimi səfər iki ölkə arasındakı münasibətlərdə keyfiyyət sıçrayışı rolunu oynadı. Münasibətlərə Bakı tərəfindən edilmiş əhəmiyyətli siyasi investisiyanın İtaliyanın biznes dünyasında açıq-aşkar həvəslə qarşılandığı və daha da önəmlisi, İtaliya hökuməti tərəfindən də qarşılıqlı səylərin göstərildiyi bəlli olur. Rəsmi Roma münasibətlərin dərinləşdirilməsi üçün etdiklərini “çox yüksək gözləntilərin” olduğu yaxınlaşma prosesinin nəticəsi olaraq “dəqiq bir siyasi seçim” kimi xarakterizə etmişdir.
Səfəri işıqlandıran əksər italyan və əcnəbi KİV nümayəndələri sazişlərin iqtisadi ölçüsünə diqqət yetirsələr də, səfər zamanı Prezident İlham Əliyev və İtaliyanın Baş Naziri Cüzeppe Konte tərəfindən imzalanmış Çoxölçülü strateji tərəfdaşlığın gücləndirilməsi haqqında Birgə Bəyannamə iki ölkə arasındakı münasibətləri ilk dəfə ənənəvi aparıcı qüvvə olan enerji sektorundan kifayət qədər irəli apararaq müdafiə, infrastruktur və investisiyalar kimi sahələri də ehtiva etmiş oldu. İtaliya və Azərbaycan arasındakı iqtisadi qarşılıqlı asılılığı dərinləşdirəcək Trans Adriatik Qaz Kəmərinin açılışı ərəfəsində ilk dəfə olaraq iki ölkə özlərinin adlandırdığı kimi “qarşılıqlı faydalı” tərəfdaşlığa konkret forma vermiş oldu. Bu tərəfdaşlıq çərçivəsində Bakı Azərbaycan iqtisadiyyatının şaxələndirilməsinə, Roma ikitərəfli tədiyyə balansındakı böyük mənfi saldonun bərabərləşdirilməsinə ümid edir.
Buna görə də İtaliya və Azərbaycan arasında imzalanmış sazişlərin iqtisadi cəhətdən əhəmiyyəti danılmazdır. Bununla belə, məhz həmin sazişlərin siyasi ölçüsü münasibətlərdə daha böyük sıçrayışa gətirib çıxara bilər.
Bəyannamədə İtaliyanın Minsk Qrupundakı və Aİ-dəki tərəfdaşları ilə mövqelərində uyğunsuzluq diqqəti cəlb edir.
Birgə Bəyannamə Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin Azərbaycan ərazilərini işğal edən Ermənistana qarşı Azərbaycanın iddialarını ənənəvi olaraq əsaslandırdığı beynəlxalq hüququn dayaqları olan suverenlik, ərazi bütövlüyü və milli sərhədlərin toxunulmazlığı prinsipləri əsasında sülh you ilə həllinə tərəflərin dəstəyini təsdiq edir.
Bu, Helsinki Yekun Aktının təməl prinsiplərinə istinad edilməklə Bəyannamənin siyasi əhatəsinə təsir etmədən, İtaliyanın Azərbaycan və Ermənistan arasındakı münasibətlərə yürütdüyü ekvidstansiya (bərabər məsafəlilik) siyasətindən, əhəmiyyətli dərəcədə uzaqlaşmasını göstərir. Bundan əlavə, siyasi cəhətdən həm də önəmlidir ki, Birgə Bəyannamə İtaliyanın müharibə edən tərəflərə otuz ilə yaxındır danışıqlar üzrə vasitəçilik edən özünün də üzv olduğu ATƏT-in Minsk Qrupuna açıq şəkildə istinad etmədiyi Dağlıq Qarabağla bağlı ilk bəyanatıdır. Azərbaycan hakimiyyəti hazırkı danışıqlar mexanizminin aydın şəkildə səmərəsiz və qərəzli olmasından dəfələrlə narazılığını bildirmişdir və bu da mümkün yeni və paralel danışıqlar yollarının axtarılmasını təşviq edə bilər.
Bu xüsusda, Roma Bakıya böyük jest edərək məsələ ilə bağlı aydın mövqe tutdu və müvafiq olaraq, Qərbin Şərqi Avropadakı uzadılmış münaqişələrə münasibətində ikili standartlardan çıxış etməsi ilə bağlı Azərbaycanın iddialarına cavab vermiş oldu. Bəyannamə İtaliyanın Minsk Qrupundakı və Aİ-dəki tərəfdaşları ilə mövqelərindəki uyğunsuzluğu göstərir. Həqiqətən də 2014-cü ildə Avropa İttifaqının Dağlıq Qarabağla bağlı Azərbaycanın prinsiplərini qəbul etmək istəməməsi bu ölkə ilə Assosiasiya Sazişi ilə bağlı danışıqların nəticəsiz qalmasına səbəb oldu. Bundan əlavə, bu prinsiplər hələ 2017-ci ilin fevralında başlayan yeni Aİ-Azərbaycan tərəfdaşlıq sazişi üzrə kompleks danışıqların da mərkəzində dayanır.
Buna görə də İtaliya özünün Qərbdə Azərbaycanın əsas siyasi (sadəcə iqtisadi deyil) tərəf müqabili - Prezident Əliyevin sözləri ilə desək “demək olar ki müttəfiqi” olduğunu göstərdi. Hazırda, İtaliya-Azərbaycan münasibətlərindəki keyfiyyət sıçrayışının Dağlıq Qarabağla bağlı danışıqlar üçün hər hansı konkret cəhdlə nəticələnib-nəticələnməyəcəyini demək çətindir. Bu niyyət İtaliya hakimiyyəti, milli institutları tərəfindən də davamlı olaraq dəstəklənmişdir. Eyni zamanda, Romanın Cənubi Qafqaz istiqamətində edə biləcəyi və ya fəaliyyət prioritetləri xaricində daha inamlı siyasətini təsəvvür etmək çətindir.
Buna baxmayaraq, fakt olaraq qalmaqdadır ki, İtaliyanın Azərbaycanla əlaqələrini gücləndirmək səyləri, çoxölçülü tərəfdaşlığın gücləndirilməsi perspektivində “enerjidən daha irəli getmək” yalnız iqtisadi zərurətdən irəli gəlmir. Bu, İtaliyanın artıq Aİ regional siyasətinə xələl gətirən “etimad tələ”sinin məhbusu olmaması barədə siyasi imperativi, məcburi addımdır. Roma Azərbaycanın xarici siyasətindəki əsas məsələ ilə bağlı Bakının mövqeyini qəbul etməklə keçmişdəki siyasi xətti davam etdirməmək niyyətinə açıq şəkildə işarə etmiş oldu. Bu mənada Birgə Bəyannamə tərəfləri doğru istiqamətə aparacaq kimi görünür.”
Məqalənin italyan və ingilis dillərində olan mətnləri aşağıdakı linklərdən əldə oluna bilər:
Aygün Əliyeva
AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri
Roma
