Bakı, 9 fevral, AZƏRTAC

Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin (BƏƏ) Əbu-Dabi, Dubay və Şarjah əmirliklərində Qərb ölkələrinin Arden, Sorbon, Nyu-York, Britaniya, Kanada, Birminhem, Roçester universitetlərinin alimləri ilə əməkdaşlıq şəraitində elmin müxtəlif sahələrinə aid genişmiqyaslı tədqiqatlar aparırlar. Artıq BƏƏ-nin Yaxın Şərqin qabaqcıl, həmçinin dünyanın ən sürətlə inkişaf edən elm ölkəsinə çevrildiyini söyləmək olar.

AZƏRTAC oxucuları BƏƏ universitetlərində aparılan bir sıra mühüm elmi-tədqiqatlarla tanış edir.

Əbu-Dabi Universitetində fəaliyyət göstərən tədqiqat mərkəzi bu gün ölkənin daxili, eləcə də regionun və beynəlxalq ictimaiyyətin üzləşdiyi bir çox problemlərə innovativ və davamlı həllərin işlənib hazırlanması istiqamətində tədqiqatlar aparır. Burada strateji əhəmiyyət kəsb edən yeddi əsas sahəyə üstünlük verilir: bərpa olunan enerji, nəqliyyat, təhsil, səhiyyə, texnologiya, su ehtiyatları və kosmik tədqiqatlar. Alimlər əsas diqqəti innovasiya, tədqiqat, elm və texnologiya sayəsində məhsuldar və rəqabətqabiliyyətli biliyə əsaslanan iqtisadiyyatın inkişafına yönəldirlər.

İqlim dəyişikliyi və ətraf mühitin qorunması sahəsində isə BƏƏ-nin Kənd Təsərrüfatı və Baytarlıq Kollecinin tədqiqat qrupu tərəfindən temperatur, quraqlıq, duzluluq, ultrabənövşəyi radiasiya və karbon qazı da daxil olmaqla ekoloji stres faktorları altında morfoloji və fizioloji parametrlərin köməyilə məhsul genotiplərinin davranışlarını qiymətləndirən araşdırma aparılır. Tədqiqat stres vəziyyətlərinin kombinasiyasına dözümlü xüsusiyyətləri və çeşidləri müəyyən edir, uyğunlaşma mexanizmləri haqqında yeni anlayışlar təqdim edir, həmçinin seleksiya proqramları və gen mühəndisliyi vasitəsilə bu region üçün uyğun təkmilləşdirilmiş məhsul sortlarının inkişafına dair strategiyalar haqqında ideyalar verir.

Tədqiqat hazırda BƏƏ Universitetinin Əl Foah fermasında yerləşən və idarə olunan ətraf mühit obyekti olan Açıq Üst Palatada (OTC) keçirilir. Bununla yanaşı, təmizlənmiş tullantı sularının (TWW) kənd təsərrüfatında suvarma məqsədləri üçün istifadəsi sahəsində də elmi tədqiqatlar aparılır. TWW-nin kənd təsərrüfatında və digər sektorlarda suvarma üçün səmərəli şəkildə təkrar istifadəsi ərəb ölkələrinə su qıtlığını minimuma endirməyə kömək edə bilər. Tədqiqat Əbu-Dabi və Əl-Ayn təmizləyici qurğularında eksperimentlərin dizaynına yönəldilib. Bu tədqiqat üçün üç fərqli təcrübə, o cümlədən hidroponik sistemin çöl təcrübəsi və üstüaçıq kamera üsulundan istifadə edilib. Təcrübələr iqlim dəyişikliyinin buğda və arpa istehsalına təsirinin öyrənilməsi və bələdiyyələrin təmizlənmiş tullantı sularının utilizasiyası vasitəsilə istehsalının yaxşılaşdırılması məqsədilə aparılıb. Nəticələr, həmçinin yem bitkiləri genotipləri arasında abiotik stresə dözümlü xüsusiyyətlərə cavabdeh olan müxtəlif fizioloji və biokimyəvi mexanizmləri inkişaf etdirəcək.

BƏƏ-də qədim irs abidələri ilə bağlı da geniş tədqiqatlar aparılır. Alimlər avropalı həmkarları ilə birlikdə ərəblərin köklü tarixini əks etdirən Tunc, Dəmir və İslam dövrlərinə aid irs yerlərini tədqiq edirlər. Artıq bu abidələrin bir neçəsi UNESCO-nun İrs Siyahısına daxil edilib.

Daha bir aktual elmi tədqiqat Yaponiyanın Təbii Fəlakət Riskinin Azaldılması üzrə Sendai proqramı çərçivəsində aparılır. Ekspertlər təbii təhlükələrin məkanlar üzrə xəritəsini tərtib edir, məsafədən zondlama və Coğrafi İnformasiya Sistemi (GIS) metodlarından istifadə edirlər. Nəticələr göstərir ki, BƏƏ-nin şimal-şərqindəki irs obyektləri zəlzələlərə, daşqınlara və dəniz səviyyəsinin qalxmasına daha həssasdır. Məlumat bazası, metodologiya və bu tədqiqatdan əldə edilən nəticələr mədəniyyət və irs, turizm, fəlakətlərin idarə edilməsi və şəhərsalma sahələrində çalışanlar üçün faydalı ola bilər.

BƏƏ-nin universitetlərində biologiya sahəsində də geniş elmi tədqiqatlar aparılır. Əbu-Dabi Universitetinin Elm Kollecinin biologiya departamentindən alimlər qrupu Rusiyadakı həmkarları və beynəlxalq mərkəzlərlə əməkdaşlıq şəraitində elmə naməlum xərçəngkimilər növünü kəşf etməyə müvəffəq olub. Tədqiqatın nəticələri dünyanın ən nüfuzlu elmi jurnallarında dərc edilib. Severtsov adına Rusiya Ekologiya və Təkamül İnstitutu və Xəlifə Genetik Mühəndislik və Biotexnologiyalar Mərkəzi və Rusiya Elmlər Akademiyasının Papanin adına Daxili Suların Biologiyası İnstitutunun alimləri ən qabaqcıl LUCIDA kamerasından istifadə edərək yeni mikroorqanizmləri də ortaya çıxarıblar.

Əbu-Dabi Universitetinin biologiya departamentindən professor Valid Həmzə bildirib ki, müvəqqəti şirin su hövzələrində böyüyən yeni növlərin kəşfi bir çox tədqiqatçıya müxtəlif mühitləri araşdırmaq üçün qapı açacaq. Onun sözlərinə görə, Ərəb yarımadasında bioloji kəşflər üçün geniş potensial mövcuddur. Bunu həyata keçirmək üçün dünya səviyyəli institutlarla əməkdaşlıq etmək olduqca zəruridir.

Ərəb Əmirlikləri universitetlərinin alimləri bu ölkənin Milli Kosmos Strategiyasına uyğun olaraq, astronomiya və kosmik elm sahəsində də böyük uğurlar qazanıblar. Əbu-Dabi Elm Kollecinin fizika departamentinin tədqiqatçı alimi Aquib Moin astronomiya və kosmik elmi-tədqiqatların əsasını qoyub. Onun yaratdığı qrup NASA ilə sıx əməkdaşlıq şəraitində Yerin süni peykinə və Marsın orbitinə göndərilən peyklərin yaradılmasında fəal iştirak edib. Bu yaxınlarda isə BƏƏ-də Milli Kosmik Elm və Texnologiya Mərkəzi (NSSTC) və Elm Kolleci tərəfindən dəstəklənən astronomiya və kosmik elmlər rəsədxanası yaradılıb. Hazırda peyk izləmə də daxil olmaqla, çoxsahəli kosmik elmi tədqiqatları asanlaşdırmaq məqsədilə aparılan tədqiqatlar davam edir.

Qeyd edək ki, bu və digər tədqiqatlar BƏƏ hökumətinin geniş maliyyə dəstəyi ilə həyata keçirilir. Bu ölkənin hökuməti universitetlərdə gənc alimlərin və innovatorların yetişdirilməsi üzrə “Sanduq Al Vatan”, universitetlərlə sənaye müəssisələri arasında birgə tədqiqat layihələrinin həyata keçirilməsinə dair SWARD proqramlarını dəstəkləyir. Bundan başqa, dövlət səviyyəsində Ərəb Gənc Tədqiqatçılar Platforması çərçivəsində yaradılan Gənc Ərəb Alimləri Şurası elmin müxtəlif sahələrində tədqiqatlar aparan gənc alimlərə qrantlar təqdim edir.