Son iki ildə respublika insan inkişafının səviyyəsinə  görə 31 pillə yuxarı qalxmışdır İnsan inkişafına dair hesabatlar da var. Bu hesabatları 1990-cı ildən bəri BMT-nin İnkişaf Proqramı (BMTİP) dünyanın, əslində, bütün ölkələrində vəziyyəti araşdıraraq təqdim edir. “İnsan inkişafı” sözləri BMTİP-in sənədinin məğzini təşkil edir.

İnsan potensialının inkişaf indeksi (İPİİ) meyarı üç başlıca göstərici əsasında qurulur: ömrün uzunluğu, adambaşına gəlir və təhsilin səviyyəsi. Beləliklə, bu göstəricilərdən hər biri üzrə son iki ildə əldə olunmuş irəliləyiş Azərbaycanın birdən-birə 31 pillə yuxarı qalxaraq, ilk baxışdan, daha firavan görünən bir sıra ölkələri, məsələn, Ukraynanı, Türkiyəni, Səudiyyə Ərəbistanını və başqalarını geridə qoymasına imkan vermişdir.

Bu proqramın milli əlaqələndiricisi, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının akademiki Urxan Ələkbərov deyir:

- İPİİ-yə dair hesabat ciddi sənəddir. Sanki başdan-ayağa statistikadır, əslində isə, araşdırılan ölkələrin hər birindəki mövcud mənzərəni maksimum aydın göstərir. Məsələn, Azərbaycanı götürək. Son 10 ildə burada baş vermiş hadisələrin təfərrüatını bilməmək olar, amma bunları rəqəmlər əsasında müəyyənləşdirmək asandır: kəskin böhran dövrü olmuşdur, sonra onu dayandırmaq mümkün olmuş və inkişaf dövrü başlanmışdır. İPİİ-yə uyğun olaraq, Azərbaycanda gedən prosesləri iki mərhələyə bölmək mümkündür: artım sürətinin aşağı düşməsi (1991-1995-ci illər) və artımın başlanması (1996-2001-ci illər). Maksimum əmsalı 1 götürməklə, 1995-ci ildə ümumi indeks 0,692 idisə, 2001-ci ildə 0,751 olmuşdur.

Bu ümumi, indeks üç göstəricinin orta həddi kimi yaranır. Bizdə onların hər biri üzrə də çox ümidverici nəticələr var: uzunömürlülük indeksi 1995-ci ildəkinə (0,735) nisbətən 0,782-yə, təhsil indeksi 0,880-dən 0,895-ə qalxmış və nəhayət, ən böyük artım (0,462-dən 0,576-dək, yəni 0,114 bənd) ÜDM-də qeydə alınmışdır. Ekspertlərin fikrincə, İPİİ göstəricilərinin, xüsusən sonuncu göstəricinin yüksəlməsinə ölkədə makroiqtisadi vəziyyətin bütövlükdə yaxşılaşması kömək etmişdir.

Təqdim edilən hesabatda göstərilir ki, adambaşına ümumi daxili məhsul 2001-ci ildə 1993-cü ildəkinə (179,9 dollar) nisbətən dörd dəfə artaraq, 715,4 dollar olmuşdur. ÜDM-in artması isə orta aylıq əmək haqqının 1995-ci ildəki 14,2 dollardan 2001-ci ildə 56 dollara çatmasına gətirib çıxarmışdır. Bir milyon qaçqın və məcburi köçkünün olduğu bir vaxtda həmin rəqəmlər də olduqca inandırıcı şəkildə sübut edir ki, Azərbaycan 1988-1993-cü illərin böhranını dayandıraraq, inkişaf sürətini inamla artırır.

Bu rəqəmlər nə qədər ürəkaçan olsa da, ölkənin adi vətəndaşının real həyatının çətinlik və problemləri hələ də kifayət qədərdir. Yeri gəlmişkən, bunu rəsmi məlumatlar da təsdiqləyir. Lakin əvvəlki illərdən fərqli olaraq, hökumət onların həlli ilə fəal məşğul olur. Hökumətin sərmayə siyasətinə, kiçik və orta sahibkarlığın inkişafına, yoxsulluğun azaldılmasına və iqtisadi inkişafa dair hazırladığı üçillik dövlət proqramları da məhz iqtisadiyyatın yüksəldilməsinə və əhalinin rifahının yaxşılaşdırılmasına yönəldilmişdir.

Bütün bunlar ümid bəsləməyə imkan verir ki, indiki planlarda göstərilən sabit inkişaf səviyyəsinə çıxma müddəti (2005-ci il) tamamilə realdır. Aparılan islahatların ilk nəticələri artıq nəzərə çarpır, hər halda, paytaxtda hiss olunur. BMT-nin Azərbaycandakı rezident-əlaqələndiricisi Marko Borsottinin dediyi kimi, indi neft sektorunda əldə olunan gəlirləri qeyri-neft sektorunun yüksəlişinə yönəltmək və bölgələrin inkişafı problemini həll etmək vacibdir. Hökumət bunu da yaxşı başa düşür.

Vasitəsiz nitq

Allahverdi CULFAYEV,

hüquqşünas:

- Heydər Əliyevin son 10 ildə həyata keçirdiyi dəyişikliklər Azərbaycanı tanınmaz etmişdir. Biz, ölkə sakinləri, bunu başqalarından daha çox hiss edirik, çünki Azərbaycanın cəmi on il əvvəl düşdüyü fəlakətli vəziyyəti bilirik və xatırlayırıq.

Heydər Əliyev 1993-cü ilin iyununda ölkəyə rəhbərliyə iqtisadi əlaqələrin qırıldığı, dövlətin bazisinin və hüquqi üstqurumunun dağıldığı, başlıcası isə, hərc-mərclik, qayda-qanunsuzluq, sosial və hüquqi müdafiəsizliyin baş alıb getdiyi, bunun nəticəsində küçəyə çıxmağın belə təhlükəli olduğu bir vəziyyətdə gəlmişdi. Heydər Əliyev ölkəni həyata qaytarmalı, onu dağıntılardan və qarmaqarışıqlıqdan çıxarmalı, eyni zamanda, Qarabağ problemini və digər xarici siyasət problemlərini həll etməli idi.

Yaxşı yadımdadır, onda Heydər Əliyev demişdi: “Mən sizə söz vermirəm, lakin iqtisadiyyatı dirçəltmək, cəmiyyəti ayağa qaldırmaq üçün əlimdən gələni əsirgəməyəcəyəm”. Belə də etdi. Hətta, söz verdiyindən də artıq etdi.

Aqşin ƏLİZADƏ,

bəstəkar, xalq artisti,

Azərbaycanın Dövlət mükafatı laureatı:

- Ötən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində Azərbaycanın hansı hərc-mərcliyə salındığını və necə bir anarxiyanın hökm sürdüyünü, gündüz də, gecə də küçəyə çıxmağın necə qorxulu olduğunu xatırlatmaq, yəqin ki, artıqdır. Adamlar ancaq Heydər Əliyev dövlətə rəhbərliyə gələndən sonra rahat nəfəs aldılar.

İndi biz sabit bir dövlətdə yaşayırıq. Sabaha, Qarabağ məsələsinin sülh yolu ilə həll ediləcəyinə inam yaranmışdır.

Dövlətin dəstəyi sayəsində mən “Qafqaza səyahət” adlı yeni əsərimi tamamlaya bildim və Azərbaycan Opera və Balet Teatrının səhnəsində tamaşaya qoydum. Bundan əvvəl isə “Babək” baletim göstərilmişdi.