Bakı, 26 may, AZƏRTAC

ABŞ-da aşağı ətrafları iflic olmuş şəxs beyin implantından sonra normal şəkildə yeriməyə başlayıb.

AZƏRTAC “Science” jurnalına istinadla xəbər verir ki, beyin və onurğa sütunu arasındakı əlaqəni bərpa edən sistem onurğa beyini zədəsi nəticəsində iflic olmuş pasiyentə təbii yerimə qabiliyyətini bərpa etməyə imkan verib. Xəstənin beyin fəaliyyətinin şifri açıldıqdan sonra beyin-onurğa interfeysinin kalibrlənməsi cəmi bir neçə dəqiqə çəkib, bundan sonra o, hərəkətlər üzərində təbii hisslərə nəzarət etdiyini bildirib. Tədqiqatçılar “Nature” jurnalına bildiriblər ki, pasiyentin hələ də qoltuqağacına ehtiyacı var, lakin əvvəlki müalicələrdən əldə edilən nəticələri üstələyərək, rampaları və pillələri asanlıqla qalxa bilir.

Kaliforniyanın Dauni şəhərindəki “Rancho Los Amigos” Milli Reabilitasiya Mərkəzinin fizioloqu Reqi Edgerton tədqiqatın nəticələri haqqında deyib: "Bu nəticələr ümidvericidir. Onurğa beyini iflicinin müalicəsi baxımından biz əsl elmi inqilab mərhələsindəyik".

Onurğa beyini zədələri beyin və onurğa arasında əlaqəni kəsərək iflicə səbəb ola bilər. Əvvəlki araşdırmalar göstərib ki, onurğa beyini sinirlərini stimullaşdırmaq hərəkət qabiliyyəti yarada bilər, lakin ilk dəfədir ki, ayaq hərəkətlərinə könüllü nəzarəti bərpa etmək üçün xəstənin öz beyin fəaliyyətindən istifadə edilir.

On bir il əvvəl velosiped qəzası 40 yaşlı Gert-Jan Oskamı iflic edib, onun onurğa beyninin natamam zədələnməsinə səbəb olub. Beş il sonra o, ayaq hərəkətlərini idarə edən sinirləri stimullaşdıran onurğa beyini implantı üzrə klinik sınaqda iştirak etməyə qərar verib. Oskam onu müşayiət edən tədqiqatçı ilə addım atma qabiliyyətini bərpa edib, lakin bu, əvvəlcədən proqramlaşdırılmış sinir stimullaşdırılması nümunələrini işə salmaq üçün hərəkət sensorları tərəfindən alınan qeyri-təbii daban hərəkətləri etməkdən ibarət olub. Pasiyent yeriməkdə və ayaqları üzərində dayanmaqda çətinlik çəkirdi və yalnız düz səthlər üzərində gəzə bilirdi.

Yeni tədqiqat nəzarəti Oskamın beyninə təhvil vermək məqsədi daşıyırdı. İsveçrədəki “École Polytechnique Fédérale de Lausanne” bərpa mərkəzinin nevroloqu Qregori Kortin deyir: “Üç il ərzində onurğa beyini implantı stimulyasiyasından istifadə etməsinə baxmayaraq, o, sağalma prosesində yüksək nəticə əldə etdi və beyin tərəfindən idarə olunan yeni stimullaşdırmadan istifadə etmək qərarına gəldi. Beləliklə, o, bizim ilk sınaq pilotumuz oldu".

Kortin və həmkarları düşüncəni hərəkətə çevirən bir sistem yaratmaq üçün beyin implantı əlavə etdilər. Beyinin səthinə yerləşdirilən iki elektrod massivi əzələ hərəkətlərini istiqamətləndirməyə kömək edən beyin bölgəsi olan “sensorimotor korteksin” fəaliyyətini qeyd edir. Bu siqnallar simsiz olaraq onları onurğa beyini implantına ötürülən stimullaşdırma nümunələrinə çevirən emal bölməsinə göndərilir.

İmplantasiyadan sonra tədqiqatçılar Oskamdan onun beyin fəaliyyətini təhlil edərkən ayaqlarının birgə hərəkətlərini sınamağı xahiş etdilər. Fərqli fəaliyyət nümunələri omba, diz və ayaq biləyi hərəkətlərini fərqləndirir, tədqiqatçılar isə beyin siqnallarını nəzərdə tutulan hərəkətlərlə əlaqələndirməyə imkan yaradır. Komandanın üzvləri yerimə hərəkətlərini təkrarlamaq üçün çəki azaltmağa, bədəni irəli itələməyə və ayaq yelləncəklərinə nəzarət edən əzələləri hədəf alan stimullaşdırma nümunələri yaratdı. İstifadə zamanı süni intellekt alqoritmi daxil olan beyin siqnallarını onurğa implantı üçün müvafiq əmr siqnallarına çevirir.

Tədqiqatçılar sistemi Oskamın hərəkətin miqdarına nəzarət edə bilməsi üçün kalibrləyib. Onlar hesab edirlər ki, bu, daha pasiyentə ayağını uyğunlaşdırmağa və hətta pilləkənlərə qalxmağa kömək edir.