Bakı, 12 sentyabr, Ceyhun Alışlı, AZƏRTAC

Harada yerləşməsindən asılı olmayaraq muzeylər tarixin müəyyən mərhələlərini özündə yaşadır. Mahiyyətcə müxtəlif təmayüllü olan muzeylərin mövcudluğunun özü də bir tarixdir. Maestronun adını daşıyan mənzil muzeyi də bu missiyanı yerinə yetirir. 30 ilə yaxındır ki, muzey kimi fəaliyyət göstərən bu ocaq xalqımızın mənəvi xəzinəsi və böyük musiqi xadimlərindən sayılan böyük şəxsiyyət Niyazinin mükəmməl yaradıcılığının mühafizəkarına çevrilib. Maestro bu mənzildə 1958-ci ildən ömrünün sonunadək, yəni 1984-cü ilədək yaşayıb, yaradıb. Muzeyə daxil olarkən sanki maestro özü səni qarşılayır. Sənətkarın divardan asılan böyük tablosuna salam vermədən keçmək olmur. Bir anlıq bu möhtəşəm tablonun önündə dayanıb qürurlanmamaq, onunla eyni millətin övladı olmağına fəxr etməmək də mümkünsüzdü. İnsan bura daxil olanda qəribə hislər keçirir. Çünki burada Niyazinin nəfəsi duyulur, onun böyüklüyü və dahiliyi bir daha hiss edilir. Bu tarixi məkanla daha yaxından tanış olmaq üçün Niyazinin mənzil muzeyinin direktoru Rza Bayramovla həmsöhbət olduq.

-Rza müəllim, əvvəlcə muzeyin yaranma tarixindən danışaq.

-1990-cı il oktyabrın 3-də Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti bir sıra görkəmli mədəniyyət xadimlərinin, o cümlədən Niyazinin mənzil muzeyinin yaradılması haqqında qərar qəbul edib. Bu qərara əsasən Mədəniyyət Nazirliyi kollegiyasının 1990-cı il dekabrın 28-də verdiyi qərarla Niyazinin mənzil muzeyi Azərbaycan Musiqi Mədəniyyəti Dövlət Muzeyinin filialı kimi fəaliyyət göstərməyə başlayır. Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev ikinci dəfə hakimiyyətə gəldikdən sonra bütün sahələrə olduğu kimi, mədəniyyətə, muzeylərimizə diqqət, qayğı daha da artdı və yeni muzeylərin açılışı gündəmə gəlir. Azərbaycan Musiqi Mədəniyyəti Dövlət Muzeyinin filialı olan maestro Niyazinin mənzil muzeyinin açılışı 1994-cü il sentyabrın 18-də gerçəkləşdi. Açılışda mədəniyyət və elm xadimlərinə həsr olunmuş ev muzeylərinin yaradılmasının təməlini qoymuş ulu öndər Heydər Əliyev şəxsən iştirak edib. Öz çıxışında böyük sənətkarın xatirəsini yad edərək Niyazinin ev muzeyinin açılışını musiqi mədəniyyətimiz üçün çox mühüm hadisə kimi qiymətləndirərək muzeyin “Qonaqlar” kitabına ürək sözlərini də yazıb.

-Hazırda muzey fəaliyyətini Niyazi irsinin toplanması, qorunması, tədqiqi, təbliği və nümayişi istiqamətində necə qurub?

- Niyazinin mənzil muzeyinin əsas vəzifəsi maestronun həyat və yaradıcılığını əks etdirən eksponatlar vasitəsilə xalqımızın yüksək mədəniyyətə, incəsənətə malik olmasını təbliğ etmək, gələcək nəsillərə Azərbaycan xalqının zəngin tarixini, mədəniyyətini tanıtmaqdır. Məlum olduğu kimi, muzey – maddi və mənəvi abidələrin toplanması, mühafizəsi, tədqiqi, təbliği və nümayişi ilə məşğul olan elmi-maarif müəssisəsidir. Hər bir muzeyin siması onun zəngin fondları və eksponatlarıdır. Muzeyin sərvəti isə onun fondlarındakı eksponatların dəyəri və qədəri ilə ölçülür. Niyazinin mənzil muzeyi yaradılarkən əldə olunmuş materialların sayı 4707 ədəd olub. Hazırda muzeydə 6500-dək eksponat qorunub saxlanılır və nümayiş olunur. Bunlar əsasən Niyazinin müəllif not əlyazmaları, proqramları, sənədləri, kitabları, afişaları, rəsm əsərləri, qramvalları, fotoşəkilləri və şəxsi əşyalarından ibarətdir. Niyaziyə aid materiallar, eyni zamanda, Azərbaycan Milli Tarixi Muzeyində 273 ədəd, S.Mümtaz adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət və Ədəbiyyat Arxivində 1604 qovluqda 4905 ədəd, Mərkəzi Dövlət Səsyazmaları Arxivində 214 ədəd saxlanılır. Ümumiyyətlə, muzeyimiz Niyazi arxivinin zənginləşdirilməsi, təbliği və tədqiqi işini həmişə diqqət mərkəzində saxlayır.

- Maestroya aid materialların toplanması və muzeyə gətirilməsi istiqamətində hansı işlər görülür?

- Son iki il ərzində tərəfimizdən Niyazi yaradıcılığına aid bir çox materiallar əldə edilib. Bunlar əsasən fotolar, kitablar, proqramlar, sənədlər, afişalar, rəsm əsərləri, DVD və CD disklərdir. Təkcə 2016-cı ildə əldə olunmuş materialların sayı 72 ədəd olub. Azərbaycan Musiqi Mədəniyyəti Dövlət Muzeyi Niyazi irsinin tədqiqi və təbliği istiqamətində xeyli işlər görüb. Bu sahə həmişə muzey əməkdaşlarının diqqət mərkəzindədir.

- Muzey arxivləri ilə ictimaiyyətin tanışlığı üçün əməkdaşlarınız tərəfindən məqsədyönlü işlər aparılırmı?

-Təbii ki, gördüyümüz işlər var və biz bu yöndə fəaliyyətimizi davam etdiririk. Deyə bilərəm ki, “Piano üçün pyeslər” not kitabı və bu kitaba daxil olan əsərlərin CD diski də tərəfimizdən hazırlanaraq ərsəyə gəlib . Niyazinin mənzil muzeyinin bukleti Azərbaycan və rus dillərində çap edilib. Bundan əlavə, çap edilən “Təsviri sənət əsərləri Niyazinin mənzil muzeyində” açıqca dəstini deyə bilərəm ki, bura muzeydə saxlanılan görkəmli təsviri sənət ustalarının Niyazi ilə bağlı 16 əsəri daxildir. Eyni zamanda, “Niyazinin arxiv materialları Azərbaycan Musiqi Mədəniyyəti Dövlət Muzeyində” illüstrasiyalı kataloqunu (burada Niyazinin not əlyazmaları, sənədlər, proqramlar və afişaların siyahısı fotoşəkillərlə birgə təqdim olunur) göstərmək olar. Qeyd etmək lazımdır ki, bu işlərdə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin bilavasitə rəhbərliyi və maddi dəstəyi də önəmli rol oynayır. Muzeydə vaxtaşırı ölkəmizin musiqi həyatında baş verən əlamətdar hadisələrə həsr olunmuş tədbirlər, Niyazinin xatirə gecələri, sərgilər təşkil olunur. Gördüyümüz bütün işlər Niyazi yaradıcılığının təbliğinə yönəlib.

-Bu gün muzeyə elmi-tədqiqat işləri üçün müraciət edənlər varmı?

-Əvvəla onu deyim ki, hər zaman Niyazinin fond materiallarından istifadə üçün muzeyə müraciət edən hər bir şəxsə, təşkilata, elm və mədəniyyət müəssisələrinin nümayəndələrinə film, o cümlədən veriliş çəkilişi üçün müraciət edən televiziya şirkətlərinə müvafiq qaydada imkanlar yaradılıb. Muzeyimizə mütəmadi olaraq arxivlərimizdən istifadə etməklə tədqiqat işləri aparmaq üçün müxtəlif tədris, elm və mədəniyyət müəssisələrinin nümayəndələri- bəstəkarlar, musiqişünaslar, ali təhsil ocaqlarının magistr və tələbələri müraciətlər edirlər. Eyni zamanda, hər il adı çəkilən tədris ocaqlarının tələbələri muzeydə tədris təcrübəsi keçirlər.

-Rza müəllim, dünya musiqisinin tanınmış simaları- dirijorlar, bəstəkarlar ölkəmizə səfərə gələndə həmkarlarını yad eləməkdən ötəri muzeyə gəlirlərmi?

-Əlbəttə ki, gəlirlər. Son dövrlərdə muzeyimizi ziyarət etmiş məşhur musiqiçilərdən dünya şöhrətli dirijor Yuri Temirkanov və SSRİ Xalq artisti Tamara Sinyavskayanı xüsusi qeyd etmək lazımdır. Bundan başqa, Türkiyənin məşhur dirijoru Gürer Aykal, məşhur pianoçu İdil Biret, M.İ.Qlinka adına Ümumrusiya Musiqi Mədəniyyəti Muzeylər Birliyinin baş direktoru M.A Brızqalov, görkəmli dirijor, Belarusun Xalq Artisti, Belarus Milli Akademik Böyük Opera Teatrının baş dirijoru Vyaçeslav Voliç, Latviyanın tanınmış dirijoru Andris Vekumnieks və başqalarını göstərmək olar. Ən son qonağımız Türkiyənin Azərbaycandakı səfiri Erkan Özoral olub. Əminliklə deyə bilərəm ki, Niyazinin mənzil muzeyi mövcud olduqca Azərbaycan xalqının yüksək musiqi mədəniyyətinə, incəsənətə malik olduğunu təbliğ edəcək və Niyazi irsinin gələcək nəsillərə çatdırılması naminə daim fəaliyyətdə olan canlı təşkilat statusunu qoruyub saxlayacaq.

-Maraqlı müsahibə üçün sağ olun.