Quba, 8 sentyabr, Elxan Yusifli, AZƏRTAC

Qubanın ucqar dağ kəndləri arasında tarixi və yerləşdiyi coğrafi mövqeyinə görə bir sıra yaşayış məntəqələri xüsusilə seçilir. Böyük Qafqaz dağlarının yamacında, Qaraçayın sahilində yerləşən Buduq kəndi də belə ərazilərdəndir.

Turistlərin kəşf etmədiyi “dağlar qoynundakı ada”lardan daha biri - Buduq kəndi

AZƏRTAC xəbər verir ki, rayon mərkəzindən 64 kilometr məsafədə yerləşən Buduq kəndində “Şahdağ etnik qrupları”na aid edilən buduqlular yaşayır. Buduqluların özlərinə məxsus dilləri mövcuddur və kəndin sakinləri gündəlik ünsiyyət zamanı əsasən bu dildə danışırlar. Buduq etnik qrupunun tarixi və etnoqrafik tərəfdən araşdırılmasına ehtiyac var. Buduqluların mədəniyyətləri və dilləri qrızlılara çox yaxındır. Tarixi məlumatlara görə, Buduq kəndinin əsası hələ Qafqaz Albaniyası dövründə qoyulub.

Şahdağın ətəklərində qədim yaşayış məskəni

Meşəsiz dağlıq yamacda yerləşən Buduq kəndi yadellilərin qəfil basqınlarından qorunmaq üçün çətin keçilən, ucqar yerdə salınıb. Qaraçay dərəsinin əlçatmaz sıldırım qayalıqlarında qədim “Yeddilər” qalasının qalıqları bu günədək qorunub saxlanılıb. Kəndin yaxınlığında yerləşən Küləxana və Əmbərə dağında olan, əllə yonulmuş mağaralar qədim zamanlarda da burada yaşayışın olduğunu ehtimal etməyə əsas verir.

Buduq kəndində evlər yonulmuş daşdan tikilib. İkimərtəbəli, 2 otaqlı evlərin alt mərtəbəsindən adətən heyvan saxlanması üçün istifadə olunub. Yerli sakinlər bu gün də mərasimlərdə öz etnik adət-ənənələrinə sadiq qalırlar. Evlərin içərisi qədim xalça və palazlarla örtülüb.

Buduqa saxsı borularla süd kəməri çəkilib

Dağların qoynunda yerləşən qazmalardan Buduq kəndinə çəkilən süd boruları haqqında maraqlı faktlar mövcuddur. Yerli sakinlərin dediyinə görə, Buduq yaxın ərazidə ən böyük kəndlərdən biri olduğundan süd emalı da burada həyata keçirilirdi. Kəndin ətrafındakı yüksək ərazilərdəki fermalarda əldə olunan məhsulun Buduqa çatdırılması üçün təsərrüfatçılar saxsı borular vasitəsilə süd arxı çəkiblər. Süd isti havanın təsirindən xarab olmasın deyə, saxsı borular yerin 2 metr dərinliyi ilə aparılıb. Deyilənə görə, XX əsrin əvvəllərinə qədər kəndə süd ötürülən həmin saxsı boruların bir hissəsi indi də torpağın altında qalıb.

“Buduq” sözü qədim türk dilində “dəliqanlı, hirsli” mənasını verir. “Buduq” oykonimi (yaşayış məntəqəsinin adı) buduqlulara qonşu xalqlar, etnik qruplar tərəfində verilmiş addır. Buduqlular isə özlərini “budad” adlandırırlar.

Hazırda buduqlular daha çox Quba və Xaçmazın rayon mərkəzlərinə yaxın kəndlərində yaşayır

Buduqlular tarixən nəsillərə, böyük və ya kiçik ailə birliklərinə bölünmüşlər və indi də həmin nəsillərin adı ilə tanınırlar. Kəndin qəbiristanlığında hər bir nəslin öz yeri mövcuddur. XX əsrin əvvəllərinə kimi Buduq kəndində 3 min nəfərə yaxın əhali yaşayıb. Müxtəlif dövrlərdə sosial-iqtisadi vəziyyətlə əlaqədar kəndin sakinlərinin böyük hissəsi Quba və Xaçmazın rayon mərkəzlərinə yaxın kəndlərinə köçüblər. Hazırda kənddə təxminən 200 nəfər əhali yaşayır.

Buduqlulara dair əldə olunan ilk tarixi məlumat XIII əsrin sonu XIV əsrin əvvəllərində yaşamış, Fəzlullah Rəşidəddinin “Came ət - təvarix” (“Tarixlərin toplusu”) əsərində verilib. Buduqlularla bağlı ilk rəsmi sənəd isə 1607-ci ildə Səfəvi hökmdarı l Şah Abbas tərəfindən verilmiş fərmandır.

Qeyd edək ki, “Şahdağ etnik qrupları” özündə buduqlularla yanaşı xınalıqlıları, qrızlıları, haputluları, ceklilərı, əliklilərı və yergüclülərı birləşdirir.

Məqalədə təqdim olunan şəkillər Elnur Əliyevə məxsusdur.