- Hörmətli xanımlar və cənablar,

Hörmətli qonaqlar,

Bu gün Azərbaycanın həyatında çox əlamətdar bir gündür. On beşinci dəfədir ki, Bakıda Xəzər neft-qaz sərgi-konfransı keçirilir. Sərgi və konfransın bütün iştirakçılarını səmimi qəlbdən salamlayıram.

1994-cü ildə ilk sərginin keçirilməsi, demək olar ki, dünya neft-qaz aləminin diqqətinin Azərbaycana cəlb edilməsi demək idi. O vaxt Azərbaycan öz müstəqilliyini yenicə bərpa etmişdi. Bildiyiniz kimi, müstəqilliyin ilk illəri çox ağır keçirdi. Ölkədə yaşanan böhran faktik olaraq müstəqil gələcəyimizi şübhə altına alırdı. 1993-cü ildə xalqın tələbi ilə ulu öndər Heydər Əliyevin Azərbaycana siyasi hakimiyyətə qayıdışından sonra vəziyyət sabitləşdi, Azərbaycanda sabitlik təmin olundu və ölkə sürətlə inkişaf etməyə başladı.

Hər bir gənc müstəqil ölkə üçün onun gələcəyi, gələcək inkişafı müəyyən amillərdən asılıdır. Bildiyiniz kimi, Azərbaycanın tarixində neft-qaz sənayesi həmişə xüsusi yer tutubdur. Azərbaycan qədim neft ölkəsidir. Dünyada sənaye üsulu ilə neft ilk dəfə məhz Azərbaycanda hasil edilmişdir. Dünyada dəniz yataqlarından da neft ilk dəfə Azəbaycanda çıxarılmışdır. Lakin müstəqillik əldə olunandan bir qədər sonra ölkədə yaşanan böhran nəticəsində neft sənayesi, demək olar ki, iflic vəziyyətinə düşmüşdü. Təbii ki, Azərbaycanın iqtisadi inkişafı üçün neft amilindən istifadə olunmalıydı. Məhz o illərdə Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə Azərbaycanın yeni neft strategiyası elan olunmuşdu. Birinci konfransın keçirilməsi məhz o illərə təsadüf edir. 1994-cü ildə ilk sərgi keçirildi. Ondan sonra Azərbaycanı daha da yaxşı tanımağa başladılar. Deyə bilərəm ki, sərginin Azərbaycanın neft-qaz sektorunun inkişafında və genişmiqyaslı investisiyaların cəlb edilməsində çox mühüm rolu olmuşdur. Təsadüfi deyil ki, ilk sərgidən sonra “Əsrin müqaviləsi” imzalanmışdır və o, bu gün Azərbaycanın uzunmüddətli inkişaf imkanlarını böyük dərəcədə müəyyən edir. “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanması çox tarixi bir hadisə idi. İlk dəfə Xəzər dənizi xarici investorlar üçün açılırdı, ilk dəfə olaraq genişmiqyaslı investisiyalar qoyulurdu, ilk dəfə olaraq Azərbaycan beynəlxalq, dünya miqyaslı şirkətlərlə əməkdaşlığa başlayırdı. Həmin müqavilənin nəticəsində bu gün biz Azərbaycanda neft-qaz sektorunun sürətli inkişafını görürük. Ancaq müqavilənin və ondan sonrakı addımların əhəmiyyəti, sadəcə, iqtisadi göstəricilərlə məhdudlaşmır. Bu, bizə imkan verdi ki, Azərbaycan və ölkəmizin şirkətləri dünya səviyyəsində, dünya miqyasında ən yüksək nüfuza malik olan şirkətlərlə bərabərhüquqlu münasibətlər yaratsın. Bu, bizə imkan verdi ki, beynəlxalq maliyyə qurumları ilə biz çox səmərəli işləyək və Azərbaycanın kredit reytinqi yüksəldi. Məhz o illərdə uğurlu neft strategiyasının icrası nəticəsində indi Azərbaycanın qarşısında heç bir maliyyə çətinliyi yoxdur. Həm öz imkanlarımız kifayət qədərdir, həm də istənilən layihəyə xaricdən, xarici maliyyə bazarlarından investisiyaların cəlb edilməsi bizim üçün mümkündür.

Azərbaycan bu illər ərzində sübut etdi ki, biz etibarlı tərəfdaşıq. Biz xarici şirkətlərlə qarşılıqlı maraqlar əsasında işləyirik və 14 il ərzində, 1994-cü ildən bu günə qədər Azərbaycanda işləyən şirkətlərlə Dövlət Neft Şirkəti, yaxud da hökumət qurumları arasında heç bir ciddi mübahisə, heç bir ciddi münaqişə olmamışdır. Biz bu gözəl əməkdaşlıq mühitindən səmərəli istifadə edirik. Mən bunu ona görə deyirəm ki, bəzi hallarda müəyyən maraqlar toqquşanda mübahisələr də başlayır, münaqişələr də yaşanır. Ancaq Azərbaycanda neft-qaz resursları ölkəmizin inkişafına və bölgədə təhlükəsizliyin möhkəmlənməsinə, regional əməkdaşlığın dərinləşməsinə yönəldilibdir. Bu, bizim böyük uğurumuzdur. Bu, sübut edir ki, neft-qaz resursları həm ölkənin inkişafı üçün, həm sosial məsələlərin həlli üçün və həm də beynəlxalq münasibətlərin yüksək səviyyədə qurulması üçün mühüm rol oynaya bilər. Biz bunu Azərbaycanın timsalında görürük.

Azərbaycan dövlət müstəqilliyini bərpa edəndə, demək olar ki, bizim neft-qaz hasilatımız kəskin şəkildə aşağı düşmüşdü. Baxmayaraq ki, keçən əsrin 40-50-ci illərində Sovet İttifaqında neftin 70 faizi məhz Azərbaycanda hasil edilirdi. 1990-cı illər ərəfəsində isə Azərbaycanda neft hasilatı ildə 8-9 milyon tona düşmüşdü. Qaz hasilatı kəskin şəkildə aşağı düşmüşdü, baxmayaraq ki, 1970-ci illərdə Azərbaycanda qaz hasilatı çox yüksək səviyyədə idi və qonşu respublikalara Azərbaycandan qaz göndərilirdi. Yəni bütün bu böyük sənayeni bərpa etmək, yenidən qurmaq, canlandırmaq böyük siyasi iradə, peşəkarlıq tələb edirdi, cəmiyyətin birləşməsini, səfərbər olmasını tələb edirdi, Azərbaycanda ictimai-siyasi sabitliyin yaranmasını tələb edirdi. Biz bütün bunlara nail ola bilmişik. Bu gün Azərbaycan dünyada iqtisadi artım baxımından ən sürətlə inkişaf edən ölkədir. Biz bu liderliyi ardıcıl üç ildir ki, saxlayırıq.

Azərbaycanda neft hasilatı bu il 50 milyon tondan çox olacaqdır. Gələn il 60 milyondan çox olacaqdır. Biz neft yataqları ilə bağlı olan bütün məsələləri uğurla həll etmişik. Böyük həcmdə investisiyalar cəlb etmişik. Bildiyiniz kimi, bizim ölkəmizin dünya bazarlarına birbaşa çıxışı yox idi. Neft kəmərləri tikilməli idi və onlar da tikildi. Lakin bu da asan məsələ deyildi. Xüsusilə nəzərə alsaq ki, kəmərlər tikildiyi zaman bölgədə vəziyyət bir az başqa idi.

Bizim neft-qaz kəmərlərimiz enerji resurslarımızı müxtəlif istiqamətlərə daşıyır. Azərbaycanda aşkar edilmiş neft-qaz yataqları bundan sonra da uzun illər, ən azı, 100 il ölkəmizi təmin edəcək, bizim ixrac imkanlarımızı təmin edəcək, etibarlı tərəfdaş kimi Azərbaycan gələcəkdə də öz müsbət rolunu oynayacaqdır.

Azərbaycanda qaz hasilatı bütün dövrlərdə olmuşdur. Ancaq nəhəng “Şahdəniz” yatağının kəşfindən, işlənilməsindən sonra Azərbaycan böyük həcmdə qaz ixrac edən ölkəyə çevrilir. Bu da böyük üstünlükdür. Çünki dünyada böyük həcmdə həm neft, həm də qaz ixrac edən ölkələrin sayı o qədər də çox deyildir. Biz yenə də Heydər Əliyevin uzaqgörənliyi nəticəsində 1996-cı ildə “Şahdəniz” qaz yatağının işlənilməsi üzrə beynəlxalq konsorsiumla müqavilə imzalamışıq. İndi Azərbaycan həm özünü qazla təmin edir, həm də onu qonşu ölkələrə və başqa ölkələrə ixrac edir. Bu ixracın coğrafiyası getdikcə genişlənəcəkdir.

 

Biz hesab edirik ki, növbəti illərdə, əlbəttə, bazarda olan tələbatdan asılı olaraq, qaz hasilatımızı böyük dərəcədə artıracağıq. Bu gün müzakirə predmeti olan müxtəlif qaz layihələrində Azərbaycan məqbul olan şərtlərlə iştirak etməyə hazırdır. Eyni zamanda, Azərbaycan hər bir neft-qaz ölkəsi qarşısında duran əsas vəzifəni də uğurla icra edir. Biz ixracın şaxələndirilməsini təmin etmişik. İndi Azərbaycanın qarşısında belə problem yoxdur. Çünki yolların şaxələndirilməsi həm istehsalçısı, həm də istehlakçı üçün lazımdır. Biz istehsalçı kimi çalışmışıq və nail olmuşuq ki, bütün istiqamətlərə çıxışlarımız var. Üç neft kəmərimiz var, ikisi Qara dənizə, biri Aralıq dənizinə çıxır. Dörd qaz kəmərimiz var. Onlardan biri Bakı-Tbilisi-Ərzurumdur, digərləri Azərbaycanı qonşu ölkələrlə birləşdirir. Deyə bilərəm ki, bütün bu kəmərlər işlək vəziyyətdədir. İstənilən istiqamətdə Azərbaycan öz neftini və qazını ixrac etmək iqtidarındadır.

Beləliklə, qısa müddət ərzində Azərbaycanın uğurlu neft strategiyasının icrası nəticəsində bizim 7 neft-qaz kəmərimiz var. Əlbəttə, bu, bizim həm iqtisadi maraqlarımızı təmin edir, həm tranzit ölkələrlə danışıqlarda mövqeyimizi möhkəmləndirir, həm də sirr deyil, beynəlxalq mövqelərimizi möhkəmləndirir. Çünki bu gün enerji təhlükəsizliyi bütövlükdə milli təhlükəsizlik məsələləri kimi tanınır. Həm bizim bölgədə, həm də Avropada və bütün ölkələrdə. Gələcəkdə bu sahənin dünya siyasətindəki çəkisi artacaqdır. Çünki hər bir ölkənin inkişafı üçün əsas şərt enerji resurslarıdır. İndi dünyada gedən iqtisadi inkişaf, əhalinin çoxalması və artan tələbat, bütövlükdə inkişaf daha da çox enerji resursları tələb edir. Onlar isə məhduddur. Mövcud olan əsas ixrac mənbələri də bəllidir. O mənbələrin hesabına müəyyən dərəcədə artımı təmin etmək olar. Ancaq yeni hövzə olduğuna görə və zəngin təbii ehtiyatlarına görə Xəzər hövzəsi dünya enerji bazarı üçün və dünya siyasəti üçün əvəzolunmaz bölgəyə çevrilibdir. Bu bölgədə Azərbaycan birinci ölkədir ki, 1994-cü ildə neft-qaz yataqlarına investisiya cəlb etmişdir, onları işlətməyə başlamışdır. Biz qarşıda duran bütün vəzifələri icra etmişik. Demək olar ki, ulu öndər Heydər Əliyevin başladığı və bu gün uğurla davam etdirilən Azərbaycanın yeni neft strategiyası tam öz məqsədinə çatmışdır.

İndi isə biz yeni mərhələ ərəfəsindəyik. Biz artıq iqtisadi cəhətdən və maliyyə resursları baxımından özümüzü təmin etmişik. İndi valyuta ehtiyatlarımız 10 milyard dollardan çoxdur. Növbəti illərdə, xüsusilə dünyada neftin qiymətinin kəskin şəkildə artması nəticəsində bizə böyük gəlirlər gələcəkdir. Qarşımızda artıq maliyyə çətinlikləri olmayacaqdır, biz o dövrü keçmişik. İndi bizim məqsədimiz inkişaf etmiş ölkəyə çevrilməkdir. Ancaq bu, o demək deyil ki, biz gərək arxayınlaşaq və əldə edilmiş uğurlarla kifayətlənək. Yox. Həyat yerində durmur. Xüsusilə bizim bölgədə enerji siyasəti ilə bağlı, enerji təhlükəsizliyi ilə bağlı yeni məsələlər ortaya çıxır. Əlbəttə ki, bu məsələlər müzakirə olunanda Azərbaycan, demək olar ki, onun əsas iştirakçılarından biridir.

 

Bizim coğrafi vəziyyətimiz, Avropa ilə Asiya arasında yerləşməyimiz, artıq güclü enerji və nəqliyyat infrastrukturuna malik olmağımız Azərbaycanı bu məsələlərlə bağlı əvəzolunmaz ölkəyə çevirir. Biz bundan istifadə edirik və edəcəyik. Yenə də demək istəyirəm ki, biz öz neft-qaz resurslarımızı regionda və dünyada təhlükəsizliyin, əməkdaşlığın və dostluğun inkişafına yönəldirik.

Bir daha qeyd etmək istəyirəm ki, enerji təhlükəsizliyi məsələləri yəqin ki, bundan sonrakı illərdə də dünyanın gündəliyində öz mühüm yerini tutacaqdır. Bizim bu sahədə uğurlarımız var, gələcək planlarımız da var. Biz artıq başqa ölkələrin, bölgələrin enerji təhlükəsizliyi ilə bağlı narahatlığını duyuruq, hiss edirik. Öz tərəfimizdən məqbul olan şərtlərlə bölgənin enerji təhlükəsizliyi məsələlərinə töhfəmizi davam etməyə hazırıq. Bildiyiniz kimi, təxminən iki il bundan əvvəl Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasında enerji məsələləri üzrə strateji tərəfdaşlığa dair memorandum imzalanmışdır. Bu, əməkdaşlığın demək olar ki, ümumi çərçivələrini müəyyən edir. Digər ölkələrlə, o cümlədən Avropa İttifaqının üzvü olan ölkələrlə, qonşu ölkələrlə bu sahədə danışıqlarımız gedir. Hazırda Azərbaycan qazı iki ölkəyə ixrac edilirsə, gələcəkdə bu ölkələrin sayı daha da çox olacaqdır. Siz indi qazın nəqli ilə bağlı müzakirə predmeti olan bütün layihələrin adlarını bilirsiniz. Yəni gələcəkdə Azərbaycanın bu bölgədə rolu və iştirakı artacaqdır. Bu da öz növbəsində bizim ölkəmizi daha da gücləndirəcəkdir. Bizim beynəlxalq mövqelərimizi möhkəmləndirəcək, iqtisadi imkanları genişləndirəcək və əlbəttə ki, bölgədə bizim rolumuz kəskin şəkildə artacaqdır. Bu gün biz, eyni zamanda, şəffaflığı da təmin etmişik. Azərbaycan hasilat sahələrində şəffaflıq təşəbbüsünə qoşulan ilk ölkələrdən biridir. Bizim çox şəffaf və bütün beynəlxalq normalara uyğun olan Neft Fondumuz uzun illərdir ki, fəaliyyət göstərir. Dünya birliyi tərəfindən onun fəaliyyəti rəğbətlə qarşılanır. Keçən il Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Azərbaycan Dövlət Neft Fondunu xüsusilə şəffaflıqda əldə edilən uğurlarla bağlı yüksək mükafata layiq görmüşdür. Yəni bu da neft-qaz sənayesinin əsas hissələrindən biridir. Azərbaycan cəmiyyətində neftdən əldə olunan gəlirlərin bölünməsi ilə bağlı heç bir narahatlıq yoxdur. Çünki bütün məlumatlar açıqdır, vaxtaşırı dərc olunur. Həm vəsaitin yığılması, həm də onun sərf olunması - bütün bunlar ciddi ictimai nəzarət şəraitində keçirilir. Eyni zamanda, parlament dövlət büdcəsini qəbul edərkən, hər bir Azərbaycan vətəndaşı parlamentdəki öz nümayəndəsi vasitəsilə vəsaitin bölünməsində iştirak edir. Bu, çox vacib amildir. Həm bizim imkanlarımızı, həm də ki, niyyətimizi göstərir. Biz gələcəkdə dünyada mövcud olan bütün müsbət meyarları Azərbaycanda tətbiq etmək istəyirik. Onların bir neçəsi artıq tətbiq olunubdur. Bütövlükdə, bizim məqsədimiz neftdən əldə olunan gəlirləri insan kapitalına yönəltmək, Azərbaycanda güclü qeyri-neft sənayesini yaratmaq, sosial məsələlərin həllinə nail olmaq və beləliklə, Azərbaycanı dünyanın inkişaf etmiş ölkələrinin sırasına daxil etməkdir. Budur bizim məqsədimiz və biz ona doğru irəliləyirik.

İndi biz sosial məsələlərin həllinə - təhsil, səhiyyə, informasiya-kommunikasiya texnologiyaları məsələlərinə çox böyük diqqət göstəririk. Sirr deyil ki, bizim iqtisadi inkişafımızın böyük hissəsi neft-qaz sektoru ilə bağlıdır. Bu sektorda yaranan əlverişli vəziyyət iqtisadiyyatın bütün başqa sahələrinə öz müsbət təsirini göstərir. Biz qısa müddət ərzində regionların sosial-iqtisadi inkişafının təmin edilməsinə nail olmuşuq. Son beş ilə yaxın müddətdə 650 mindən çox iş yeri açılmışdır. İşsizlik, demək olar ki, aradan qaldırılıb, yoxsulluğun səviyyəsi aşağı düşüb, iqtisadi inkişaf göz qabağındadır. Biz dörd ildə iqtisadiyyatımızı iki dəfə artıra bilmişik.

Bir daha demək istəyirəm ki, bütün bunların təməlində məhz 1994-cü ildə “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanması, ulu öndər tərəfindən atılmış müdrik, düşünülmüş və cəsarətli addım dayanır.

Bir daha qayıdıram bugünkü sərgiyə. Bu sərginin o zaman təşkil olunması Azərbaycana diqqəti cəlb etdi. Bəlkə bu sərgi keçirilməsəydi, xarici neft şirkətləri bir il də tərəddüd edəcəkdilər, çünki o vaxt xarici neft şirkətlərini Azərbaycana gətirmək çox çətin məsələ idi. Azərbaycan çox riskli bir ölkə kimi tanınırdı. Biz isə buna nail olmuşuq və indi müsbət nəticələrini görürük. Mən əminəm ki, böyüklüyündən asılı olmayaraq, Azərbaycanda işləyən bütün şirkətlər - istər xarici, istər yerli şirkətlər, bundan sonra da özlərini rahat hiss edəcəkdir. Azərbaycanda investisiya şəraiti daha da yaxşılaşacaq və iş görmək üçün ölkədə daha da böyük imkanlar yaranacaqdır.

Əziz dostlar, mən sizi bu gözəl, əlamətdar gündə bir daha salamlayıram. Bu sərgi 15-ci dəfədir keçirilir. Bu, bir növ yubiley hesab oluna bilər. Sərgi və konfransa, onlarda iştirak edən bütün insanlara uğurlar, cansağlığı arzulayram. Sağ olun.

######