Bakı, 29 mart (AZƏRTAC). Azərbaycanın hər guşəsi, hər bölgəsi canlı tarix, möcüzə və əsrarəngiz gözəllik mənbəyidir.

İlin fəsillərindən asılı olmayaraq ölkəmizin hər hansı bir bölgəsinə üz tutan qonaq orada mütləq yeni bir təbiət möcüzəsi ilə qarşılaşır. Sanki, Tanrı bu diyarı bir cənnət olaraq yer üzünə bəxş etmişdir. Bunu təkcə biz demirik. Ta qədim zamanlardan üzü bəri Odlar yurdu Azərbaycana üz tutan hər bir əcnəbi məmləkətimizlə bağlı o qədər xoş sözlər yazıb ki, bu fikirlər indi də öz aktuallığını qoruyub saxlayır.

Hər daşı bir tarix olan Azərbaycanı dünən olduğu kimi, bu gün də həmin əcnəbi səyyahların nəvə və nəticələrinə sevdirən yurd yerlərimizdən biri də Qəbələdir. Azərbaycanın qədim diyarlarından olan Qəbələ son illər öz görkəmini tamamilə dəyişmiş və ölkəmizə üz tutan turistlərin ən sevimli məskənlərindən birinə çevrilmişdir.

Böyük Qafqazın cənub yamacında, Azərbaycanın şimal-qərbində yerləşən rayonun ərazisi şimaldan Böyük Qafqazın Çaldaş silsiləsi və Rusiya Federasiyasının Dağıstan Respublikası, Şahdağ silsiləsi və Qusar rayonu, şimal-şərqdən Salavat aşırımı istiqamətində Quba rayonu, Şərqdən Göyçay çayının vadisi boyunca İsmayıllı rayonu, cənubdan Axarbaxar alçaq-öndağlıq silsiləsi boyunca (Surxay xan dağları) Göyçay və Ağdaş rayonları, qərbdən Türyançay (Tikanlıçay) vadisi boyunca Şəki və Oğuz rayonları ilə həmsərhəddir.

Bu region çox qədim tarixə malikdir. Hələ neolit dövründə burada insanlar yaşamışdır. Qəbələ rayonu indiki rayon mərkəzindən 20 kilometr cənub-qərbdə yerləşən uzun bir müddət Qafqaz Albaniyasının paytaxtı olmuş qədim Qəbələ şəhərinin adını daşıyır.

Qəbələ Babil, Troya, Pompey kimi qədim və məşhur şəhərlərlə müqayisə ediləcək dərəcədə mühüm siyasi-iqtisadi və ticarət mərkəzlərindən biri olmuşdur.

Eramızın I əsrinə aid yunan və Roma yazılı mənbələrində (Pliniy) adı çəkilən qədim Kabala şəhəri təqribən 2000 il bundan əvvəl salınmışdır. Qədim şəhərin qalıqları müasir Qəbələnin yaxınlığında (ondan 15 kilometr məsafədə) Qaraçay və Covurluçay çaylarının arasındakı ərazidədir. Qəbələ şəhərinin özündə İmam Baba türbəsi (XVIII əsr) və Cümə Məscidi kimi abidələr qalmışdır.

Aydın havada Dəmiraparançayın sağ sahilində yerləşən bu ecazkar şəhərdən baxanda Azərbaycanın ən uca zirvəsini – Bazardüzü dağını görmək olar.

Bu ərazilərdə 1959-cu ildən müntəzəm qazıntı aparan Qəbələ arxeoloji ekspedisiyası şəhərin daha qədim və böyük hissəsini aşkara çıxarmışdır. Arxeoloji tədqiqatlar nəticəsində buranın eramızdan əvvəl IV – bizim eranın I əsrlərinə aid olduğu müəyyənləşdirilmişdir.

Əsrlər boyu Azərbaycan torpaqlarına göz tikən yadelli işğalçıların  amansız hücumlarına mərdliklə sinə gərən

Qəbələ şəhəri tarixin yaddaşına alınmaz, məğlubedilməz qala-şəhər kimi daxil olmuşdur.

Qəbələ rayonunun ərazisində tarix, mədəniyyət və memarlıq abidələri çoxdur. Bum kəndindəki məscid (XIX əsr), Əmili kəndindəki Alban məbədi (IV əsr), Bayramkoxa kəndindəki Ustacan qülləsi (IX əsr), Nic kəndindəki Hacı Qərib məscidi və Çotari alban kilsəsi, Həzrə kəndindəki Şeyx Bədrəddin və Şeyx Mənsur türbələri (XV əsr), Şəfili kəndindəki məqbərə (XVII əsr), eləcə də Həmzəlli kəndindəki Şıxbaba piri (XVI əsr) və Komrad dağının zirvəsindəki Komrad piri bu rayonu ziyarət edən turistləri başqa bir aləmə aparır.

Ümumiyyətlə, rayon ərazisində 90-dan çox tarixi, etnoqrafik, maddi-mədəniyyət abidəsi qeydə alınaraq mühafizə olunur.

Nic kəndinin yaxınlığındakı Yalovlu dağda eramızdan əvvəl III-I əsrlərdə insan məskənləri olmuşdur. Bu ərazidən dəmir bıçaqlar, xəncərlər, qılınclar, tuncdan hazırlanmış üzüklər, qızıl sırğalar, dəyirman daşları və başqa əşyalar aşkar edilmişdir. Azərbaycanın şimal ərazisində dağlıq və aran rayonlarda həmin dövrə aid arxeoloji mədəniyyət elmdə “Yaloylu mədəniyyəti” adlanır. Burada xalq sənəti növlərindən ağac emalı, dulusçuluq, xalçaçılıq geniş inkişaf etmişdir.

Hazırda rayonun Nic kəndində udinlər yığcam halda yaşayırlar. Qədim albanların sələfləri hesab edilən bu etnik qrup öz əcdadlarının ənənələrini, dilini, maddi və mənəvi mədəniyyətini bu günədək qoruyub saxlaya bilmişdir.

Nadir təbii-iqlim şəraiti, dağ havası, mineral bulaqları, gur şəlalələri, iti axan dağ çayları ilə seçilən, tarixi İpək Yolunun üstündə yerləşən qədim Qafqaz Albaniyasının paytaxtı Qəbələ şəhərinin qalıqları və onlarla digər tarixi abidələri ilə şöhrət tapmış Qəbələ rayonu bu gün çox böyük rekreasiya və turizm imkanlarına malikdir. Rayonda sosial-iqtisadi infrastrukturun sürətli inkişafı və yenilənməsi regionun turizm potensialının daha da güclənməsinə, turistlər üçün cəlbediciliyin artmasına təsir etmişdir.

Burada turizm infrastrukturunun inkişafı üçün çox böyük işlər görülür və Qəbələ dünya miqyasında turizm mərkəzlərindən birinə çevrilir. Hazırda rayonda 100-ə yaxın turizm-istirahət obyekti fəaliyyətdədir. Rayondakı turizm obyektləri  hər il keçirilən nüfuzlu sərgilərdə, dünya səviyyəli ixtisaslaşdırılmış yarmarkalarda iştirak edir.

Rayonda son illərdə turizm-istirahət komplekslərinin sayı sürətlə artmaqdadır. Xüsusilə İsmayıllı-Qəbələ və Qəbələ-Laza istiqamətlərində yaradılmış “Qafqaz Resort” oteli , “Sərin meşə”, “Duyma”, “Karvan”, “Yeddi gözəl”, “Sahil”, “Selbasar”, “Ay işığı”, “Qafqaz”, “Xanlar”, “Çənlibel”,  “Soyuq bulaq”, “ Gilan”,  “Qəbələ” pansionat və otellərində buraya  gələn qonaqların xoş istirahəti üçün hər cür şərait yaradılmışdır. Qəmərvan istisu müalicə sanatoriyası, Avropa standartlarına cavab verən  “Qafqaz SPA Sağlamlıq və Əyləncə Mərkəzi” istirahətə gələn turistlərin ən çox maraq göstərdikləri yerdir.

Turizmin inkişafı nəticəsində minlərlə yerli sakin işlə təmin olunmuşdur. Qəbələdə fəaliyyət göstərən Turizm və Otelçilik üzrə Peşə Tədrisi Mərkəzində müştəriyə xidmətin təşkili, qəlyanaltıların kulinar xarakteristikası, bar və bufet avadanlığından istifadə qaydaları, qida fiziologiyası, müxtəlif yeməklərin, şirniyyat və içkilərin hazırlanma texnologiyası tədris olunur. Barmen-bufetçi, ofisiant, aşpaz-qənnadıçı ixtisaslarına yiyələnən şagirdlər rayonun istirahət mərkəzlərində, otellərində təcrübə keçərək nəzəri dərslərdə öyrəndiklərini tətbiq edir və biliklərini dərinləşdirirlər.

Qəbələnin turizm sahəsində çalışanlar yaxşı bilirlər ki, xarici turistləri necə qarşılamaq lazımdır, onlar nəyi görmək, hansı adət-ənənələrlə tanış olmaq istəyirlər, milli mətbəximizin hansı yeməklərini daha çox xoşlayırlar, necə istirahət edirlər, hansı servisə üstünlük verirlər.

Bütün bunların nəticəsində hər il Qəbələdə xoş istirahət keçirmək istəyən xarici qonaqların sayı getdikcə artır. Onlardan bir çoxu mədəniyyətimizlə tanış olmaq, digərləri Qəbələnin ekzotik təbiətini seyr etmək, həmçinin Şərq qonaqpərvərliyinin şahidi olaraq möcüzəli Azərbaycan mətbəxinin təamlarından dadmaq, digərləri isə öz dostlarından və yaxınlarından Qəbələ barəsində eşitdikləri ən xoş duyğuları yaşamaq və təsdiqləmək üçün bu gözəl məkana gəlməyə can atırlar.

Təkcə ötən il Qəbələyə 30 min 450 turist səfər etmişdir. Onlardan 26 min 124-ü yerli, 4326 nəfəri isə xarici vətəndaş olmuşdur.

Heç təsadüfi deyildir ki, artıq ikinci ildir Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə burada Qəbələ Beynəlxalq Musiqi Festivalı keçirilir. Artıq ənənəyə çevrilmiş festival xarici qonaqlara Azərbaycan mədəniyyətini təqdim etməklə yanaşı, ölkəmizin, onun bir parçası olan Qəbələnin təbii gözəlliklərinin təbliği baxımından da mühüm əhəmiyyətə malikdir.

Qəbələdə regionda bənzəri olmayan və ən beynəlxalq standartlara cavab verən “Gilan” piano fabriki fəaliyyət göstərir. Hazırda dünyada populyarlıq qazanmış “Beltmann” markalı pianolar yalnız bu fabrikdə istehsal olunur.

Qəbələ təkcə özünün zəngin tarixi ilə deyil, həm də bərəkətli torpaqları, bol məhsullu meyvə bağları ilə məşhurdur.

Cənubi Qafqaz regionunda istehsal gücünə görə ən iri meyvə emalı müəssisəsi olan Qəbələ konserv zavodu hələ çox gənc olmasına baxmayaraq, artıq dünya standartlarına cavab verən məhsulları ilə Azərbaycan bazarında liderliyi ələ almışdır. Zavod Avropada istehsal olunmuş ən müasir avadanlıqla təchiz olunmuşdur. İtaliyadan, Türkiyədən, Rusiyadan dəvət edilən mütəxəssislər bu avadanlığın istismarında, eləcə də yerli ixtisaslı kadrların hazırlanmasında yaxından iştirak edirlər.

Azərbaycanın turizm mərkəzlərindən birinə çevrilmiş Qəbələ rayonunun ümumi ərazisinin 23,1 faizini meşə örtüyü tutur. Rayon qoz-fındıq və şabalıd bağları ilə məşhurdur. Dağ yamaclarında, dəniz səviyyəsindən 1000 metr yüksəklikdə məşhur şabalıd meşəsi yerləşir. Baharda şabalıd ağaclarının çiçək açması möhtəşəm bir mənzərə yaradır. Bu meşədəki ağaclar çox qədimdir. Onların hər birinin orta yaşı 500 ildən çoxdur. Ağaclardan bəziləri dövlət tərəfindən mühafizə olunan təbii abidələr siyahısına daxil edilmişdir.

Rayonun meşələrində və çöllərində ceyran, cüyür, ayı, canavar, dovşan, nəcib maral, vaşaq, meşəpişiyi, dələ, yenot, dağ keçisi, tülkü, qırqovul, kəklik, turac, göyərçin və yerli faunanı təmsil edən digər heyvanlara rast gəlmək olar.

Qəbələ rayonunda ərazisi 480 hektar olan Dövlət Tarix-Mədəniyyət Qoruğu fəaliyyət göstərir. Qoruq Çaqqalı, Səlbir, Qala adlanan üç əsas hissədən ibarətdir.

Bir sözlə öz dəyərli vaxtını mənalı keçirmək, qeyri-adi təbiətin qoynunda istirahət etmək və keyfiyyətli xidmət görmək istəyən insanlar üçün Qəbələ ideal bir məkandır.

Zəngin təbiət, gözəl dağ havası, qədim tarixlə yanaşı rayonun qonaqpərvər əhalisi də bu el-obanı gəzib-görmək istəyən hər bir insanı səbirsizliklə gözləyir.

Aidə Quluzadə

AZƏRTAC-ın müxbiri