- Hörmətli Rumıniya Prezidenti cənab Besesku!

Hörmətli xanımlar və cənablar!

İlk növbədə, forumun əla təşkilinə və göstərilən səmimi qonaqpərvərliyə görə rumıniyalı dostlarıma öz təşəkkürümü çatdırmaq istərdim. Yenidən sizin gözəl ölkənizdə olmaqdan çox məmnunam. Dünən Prezident Besesku ilə regional əməkdaşlıqla və ikitərəfli əlaqələrimizlə bağlı məsələləri müzakirə etdik. Bu forum gələcək genişmiqyaslı regional əməkdaşlıq imkanlarını qiymətləndirmək üçün çox gözəl fürsət yaradır. Forum Qara dəniz forumu adlanır, lakin aydındır ki, aramızdakı irimiqyaslı əməkdaşlıq o zaman mümkündür ki, Qara dəniz ilə Xəzər dənizini bağlayan regional layihələri birgə həyata keçirək. İndi, regionumuzdakı yeni reallıqlar və irimiqyaslı regional layihələrin nəticələr verməsi fonunda bu məsələ daha böyük əhəmiyyət kəsb etməyə başlayır.

Azərbaycan öz tərəfdaşları ilə əməkdaşlığa böyük əhəmiyyət verir. Biz irimiqyaslı enerji və nəqliyyat layihələrini həyata keçiririk və bu layihələr artıq regional inkişaf meyillərinə öz təsirini göstərir. Azərbaycan öz enerji strategiyasını uğurla yerinə yetirir. Artıq dünən Xəzər dənizi ilə Aralıq dənizini birləşdirən boru kəməri fəaliyyətə başlamışdır və ilk Azərbaycan nefti Ceyhan limanından gəmi ilə yola salınmışdır. Bu, nadir bir infrastrukturdur. Dünyada ilk dəfə olaraq, Xəzər dənizi ilə Aralıq dənizi regionları çox güclü infrastruktur vasitəsilə birləşdirilmişdir. Azərbaycanın nəhəng neft və qaz ehtiyatlarının olmasını nəzərə alsaq, bu hadisə ölkəmizin uğurlu inkişafına imkan yaradacaq, dostlarımız və tərəfdaşlarımıza ümumi fayda gətirəcəkdir.

Ölkəmiz özünün qaz layihəsi üzərində də fəal surətdə çalışır və Azərbaycan qazını Qara dəniz və Aralıq dənizi regionuna nəql edəcək qaz boru kəməri bu ilin sonuna kimi fəaliyyətə başlayacaqdır. Bu gün Xəzər dənizi boru kəmərləri vasitəsilə Qara dəniz və dünya bazarına çıxış hesab olunan Aralıq dənizi ilə birləşir. Bu, yeni imkanlar yaradır. Azərbaycan qonşu dövlətlərə çox etibarlı enerji daşıyıcıları ixracçısına çevrilir və bundan maksimum şəkildə faydalanmaq, eyni zamanda, regionda daha yaxşı şərait yaratmaq üçün əlimizdən gələni edəcəyik. Əminəm ki, bu da öz növbəsində regional əməkdaşlıq, təhlükəsizlik və sülh məsələlərinə töhfəsini verəcəkdir.

Ölkəmiz Avropa ilə Asiyanın qovuşuğunda yerləşir və müəyyən mənada təbii körpü rolunu oynayır. Lakin bu körpünü möhkəmləndirmək üçün biz regionun bütün ölkələri ilə sıx əlaqə şəraitində çalışmalıyıq. Avropaya Azərbaycandan, habelə Azərbaycan vasitəsilə Mərkəzi Asiyadan istiqamətlənən nəqliyyat layihələri daha mühüm xarakter daşımağa başlayır. Tarixi İpək yolunun bərpası, TRASEKA proqramı, Mərkəzi Asiyanı Avropa ilə birləşdirə biləcək və inşasını planlaşdırdığımız Qars-Tbilisi-Bakı dəmir yolu xətti layihələri yalnız niyyət, ideyalar deyildir. Onların böyük əksəriyyəti artıq uğurla başa çatdırılmışdır. Bu layihələrin həyata keçirilməsi üçün milyardlarla dollar investisiya, region ölkələrinin, ABŞ-ın güclü siyasi dəstəyi tələb olunmuşdur. İndi Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəməri artıq arzu deyil, reallıqdır. Bu isə o deməkdir ki, biz dünya miqyaslı layihələri uğurla həyata keçirə bilərik və hər kəs, bütün dostlarımız bundan faydalanacaqdır.

Hazırda Azərbaycanda iqtisadiyyat çox sürətlə inkişaf edir. Keçən il ölkəmizdə ümumi daxili məhsulun artımı 26 faiz olmuşdur, bu ilin ilk dörd ayı ərzində isə bu rəqəm 39 faiz təşkil etmişdir. Sənaye məhsulunun artımı ötən dörd ay ərzində demək olar ki, 50 faiz olmuşdur. Ötən iki il yarım ərzində Azərbaycanda təxminən 400 min yeni iş yeri açılmışdır. Xalqımız bütün bu müsbət proseslərdən faydalanır və biz bu nailiyyətlərimizi dostlarımız və tərəfdaşlarımız ilə də bölüşə bilərik.

Eyni zamanda, mən qəti inanıram ki, uzunmüddətli iqtisadi inkişafa yalnız o zaman nail olmaq olar ki, ölkədə siyasi təsisatlar güclü olsun, demokratik proseslər inkişaf etsin. Yoxsul ölkədə həqiqi demokratik cəmiyyət qurmaq olmaz. Eyni zamanda, güclü ictimai nəzarət, demokratik təsisatlar olmadan da, sadəcə, böyük enerji ehtiyatları, nəqliyyat dəhlizləri, iqtisadi potensial ilə tam uğur qazanmaq mümkün deyildir. Azərbaycanda siyasi və iqtisadi islahatlar paralel şəkildə həyata keçirilir və bu, özünün uğurlu olmasını göstərir.

Bunlarla yanaşı, region üçün təhlükələr və risklər də mövcuddur. Əlbəttə ki, Azərbaycan, Gürcüstan və Moldovada mövcud olan dondurulmuş münaqişələr regional inkişaf qarşısında duran ən böyük təhlükə və maneələrdir. Hesab edirəm ki, Abxaziya, Cənubi Osetiya, Dnestryanı və Dağlıq Qarabağ münaqişələrinin aradan qaldırılması üçün vahid həll yolu tapılmalıdır. Belə ki, bütün bu münaqişələrin mənşəyi eynidir, onlar separatizm nəticəsində başlanmışdır. Bu münaqişələrin nəticələri də eynidir. Belə ki, münaqişələr nəticəsində Gürcüstan, Moldova və Azərbaycanın ərazi bütövlüyü pozulmuşdur. Bu münaqişələr beynəlxalq hüququn norma və prinsipləri əsasında həll olunmalıdır. Münaqişələr kiminsə ideyaları, arzuları, gözləntiləri və ya planları əsasında həll edilə bilməz. Beynəlxalq normalar mövcuddur və Azərbaycan münaqişələrin bu normalar çərçivəsində həllinə tam sadiqdir.

Azərbaycanın ərazi bütövlüyü bütün beynəlxalq birlik, BMT tərəfindən tanınmışdır. Bizim mövqeyimiz ondan ibarətdir ki, Dağlıq Qarabağ munaqişəsi yalnız və yalnız ölkəmizin ərazi bütövlüyü çərçivəsində həll edilə bilər. Münaqişə nəticəsində on ildən artıqdır ki, Azərbaycan ərazisinin 20 faizi – Dağlıq Qarabağ və onun inzibati sərhədlərindən kənarda yerləşən daha 7 rayon işğal olunmuşdur. Qaçqın və məcburi köçkün vəziyyətinə düşmüş bir milyon azərbaycanlı münaqişənin nəticələrindən əziyyət çəkir. Biz beynəlxalq birliyin münaqişənin həlli ilə bağlı mövqeyini açıq şəkildə bəyan etməsindən məmnunuq.

BMT Təhlükəsizlik Şurasının erməni qoşunlarının Azərbaycan ərazisindən qeyd-şərtsiz çıxarılmasını tələb edən 4 qətnaməsi mövcuddur. Keçən ilin əvvəlində Avropa Şurası tərəfindən münaqişə ilə bağlı qətnamə qəbul edilmişdir və bu qətnamədə açıq şəkildə bildirilir ki, Avropa Şurasının üzvü olan bir dövlət, Ermənistan, digər üzv dövlətin, Azərbaycanın ərazisini işğal etmiş və bu, böyük humanitar fəlakətə səbəb olmuşdur. Biz digər beynəlxalq təşkilatların da mövqeyindən məmnunuq. Bu yaxınlarda GUAM-ın sammiti zamanı həll edilməmiş münaqişələrlə bağlı xüsusi bəyannamə qəbul olunmuşdur və biz bu məsələdə dostlarımızla əlaqə şəraitində çalışmaqdan məmnunuq.

Öz müqəddəratını təyin etmək prinsipi də mövcuddur. Lakin erməni xalqı Ermənistan dövləti çərçivəsində artıq bir dəfə öz müqəddəratını təyin etmişdir. Hesab edirik ki, ermənilərin öz müqəddəratını yenidən Azərbaycan ərazisində təyin etməsi yolverilməzdir. Dünyada çoxlu erməni icmaları var və təsəvvür etmək mümkündür ki, onlar yaşadıqları hər bir dövlətdə öz müqəddəratlarını təyin etsələr, nə baş verə bilər. Bir daha qeyd edirəm ki, biz bu münaqişəni dinc yolla həll etmək istəyirik, ölkəmiz sülh prosesinə sadiqdir. Lakin Azərbaycanın ərazi bütövlüyü müzakirə mövzusu ola bilməz. Bu münaqişənin və regionda olan digər oxşar münaqişələrin dinc yolla həllinə nail olsaq, əminəm ki, region daha təhlükəsiz olacaq, buradakı inteqrasiya prosesləri daha sürətlə gedəcək, daha geniş beynəlxalq əməkdaşlıq həyata keçirə biləcəyik. Azərbaycanın, birlikdə dünya miqyaslı nəqliyyat və enerji layihələrini həyata keçirdiyimiz tərəfdaşlarımızın təcrübəsi göstərir ki, bunu etmək mümkündür və bu, yalnız sülh, sabitlik, gələcək ilə bağlı müəyyənlik və təhlükəsizlik gətirir. Ən əsası da odur ki, insanlar bundan faydalanırlar. İnsanlar “nə müharibə, nə sülh” şəraitində yaşaya bilməzlər. Avropa ərazisində tanınmamış, qeyri-qanuni qurumların mövcudluğuna dözümümüz sonsuz ola bilməz. Buna görə də münaqişələrin dinc yolla həll edilməsi işində bizə kömək etmək üçün beynəlxalq birlik tərəfindən bu məsələ ilə bağlı çox sərt mesaj verilməli, çox güclü əməli tədbirlər həyata keçirilməlidir. Bütün bu məsələlər bir-birilə bağlıdır.

Regionun siyasi inkişafı, demokratik dəyişikliklər, Avropaya inteqrasiya, sülh, təhlükəsizlik, enerji təhlükəsizliyi, nəqliyyat dəhlizləri məsələlərini bir-birindən ayıra, onların birində uğur qazanıb digərində uğursuzluğa düçar ola bilmərik. Bu məsələlərlə eyni vaxtda məşğul olmalıyıq və Azərbaycan bunu etməyə hazırdır. Bir daha qeyd edirəm ki, biz regional əməkdaşlığın səviyyəsindən olduqca məmnunuq. Ölkəmiz bu regional əməkdaşlığa çox mühüm töhfə verir və bundan çox fayda götürürük. Hesab edirəm ki, bu forum perspektivləri qiymətləndirmək, nailiyyətləri təhlil etmək və gələcək əməkdaşlıq istiqamətlərimizi müəyyənləşdirmək üçün çox gözəl imkandır.

Çox sağ olun.