REGİONLAR
Xalçaçılıq sənətini yaşadanlar - Kürsəngidən reportaj VİDEO
Salyan, 7 avqust, İsmayıl Cəfərli, AZƏRTAC
Xalçaçılıq qədim el sənətlərindən biridir. Azərbaycan xalq-tətbiqi sənəti və onun bir qolu olan xalçaçılıq xalqın milli mədəniyyəti tarixində təbii ki, özünəməxsus yer tutur. Salyanın Kürsəngi kəndi də bir vaxtlar xalçaçılıq sənətinin ocağı idi. Amma indi kənddə demək olar ki, bu sənət unudulur.
Xalçaçı Durnaxanım Qarayeva: “Əvvəllər xalçanı mənim nənəm toxuyub. Sonra bu irsi olaraq bizlərə keçib. Mən də uzun müddət xalça toxumuşam. Əvvəllər yaxşı qiymətə gedirdi, satmışıq. Oğluma, qızıma cehiz kimi hədiyyə vermişəm. İndi yaxşı qiymətə getmədiyinə görə dəzgahı söküb yığışdırmışam. Xalça toxumağı mənin gəlinim də bilir, qızlarım da. Alıcısı zəif olduğuna görə həvəsdən düşmüşük”.
AZƏRTAC xəbər verir ki, Salyan şəhərindən 30 km aralıda yerləşən qədim Kürsəngi kəndində yüzlərlə Dünyaxanım ana kimi xalçaçı var. Burada xalça toxuma ənənəsi əsrlərdir, nəsildən-nəslə ötürülüb. Lakin vaxtilə bütün Qafqazda ad çıxaran Kürsəngi xalçalarını bu gün toxuyan yoxdur. Salyanın Kürsəngi kənd əhalisinin məşğuliyyəti təsərrüfat və maldarlıq olsa da, əsas məşğuliyyəti xalçaçılıq sənəti olub. Burada az qala hər bir evdə xalça, kilim, palaz və bu kimi xalq-tətbiqi sənət növlərinə rast gəlmək olar. Lakin illərdir, xalça satışının olmaması kənd sakinlərini demək olar ki, bu ənənədən geri qoyub. Evlərdə qurulan dəzgahlar sökülərək bir küncə atılıb.
Şirvan xalçaçılıq məktəbinə aid olan Kürsəngi xalçalarının özəllikləri çoxdur. Belə ki, burada toxunan xalçalarda ilmələr sıxdır, həm də Kürsəngi xalçaları öz zənginliyi və mürəkkəb naxışlı kompozisiyaları ilə orta əsrlərdən məşhurdur.
Xalçaçı Safxan Hüseynov: “Kəndimizin əhalisi yaz-yay aylarında kənd təsərrüfatı ilə məşğul olub. Payız-qış aylarında isə xalça kilimi toxumaq üçün bizdə hər evdə dəzgahlar olurdu. Kəndimizdə xalçaçılıq sənətinin qədim ənənəsi var. Bu işlə məşğul olanların dolanışığı kilim satmaqdan çıxırdı. İndi alıcısı olmadığına görə camaat bu işdən tədricən uzaqlaşır. Bunlar da hamısı keçmişdə toxunan xalçalar, kilimlərdir, Şirvan üstdə toxunanlardı. Kəndimizdə sex açılsa, xalçaçılıq, kilim toxumaq sənəti dəbə düşərdi. Qadınlarımızın dolanışığı çıxardı. Bu, bizim adətimizdir, mədəniyyətimizdir. Kürsəngi xalçalarını toxuyub xaricə satardıq”.
Bu gün Kürsəngi sakinlərinin evində saxlanılan xalça, kilim, palazların bir çoxunun yaşı 2-3 əsrdən çoxdur. Onlar bu xalçaları ən əziz xatirə kimi qoruyub saxlayır, gələcək nəsillərə ötürür, ata-babalar bu xalçaların üstündə dincəlir, nəvələri ilə oyun oynayırlar. Amma kənd sakinlərinin ən böyük narahatlığı satış olmaması səbəbindən burada olan xalçaçılıq ənənəsinin tədricən unudulmasıdır.
Kürsəngi kənd sakini İnsafəli Teymurov: “Salyan rayonunun Kürsəngi kəndində ən çox Salyan və Şirvan çeşniləri toxunub. Toxunan xalçaların özəlliyi odur ki, ilmələrin sıxlığı böyükdür. İlmə sayı hər sm-ə 2000-2500 ilmə arası olur və bunu sıxlığı ilə fərqlənir. Bizdə, eyni zamanda, palazlar, mərfəclər, xurcunlar da toxunub. Ta qədimdən indiyə qədər. Çünki köçəri tayfalar olduğumuza görə bizdə dəvələrin üstündə istifadə edilib. Yüklərini belə daşıyıblar dədə babalarımız. Körpə doğulan heyvanları xurcunlara atıb dəvələrin üstündə köç ediblər. Mal-qara saxlandığına görə qışda bura arana gəliblər, yazda yaylağa gediblər. Bu bizim milli adət-ənənəmiz olub. Son zamanlar istehsal cəhətdən bir az əlverişsiz olduğuna görə yaddan çıxıb bəzi məqamlar”.
Xalçaçılıq qədim el sənətidir. Təbii ki, biz bu sənəti qorumalıyıq. Axı xalça həm də Azərbaycan tarixi, azərbaycançılıq estetikasıdır. Gələcək nəsillər niyə bu estetikadan məhrum olsun? Bizdən sonrakı nəsillər nədən xalça toxumağı bilməsin? Kürsəngi kəndini indi bu suallar dərindən düşündürür.