“Azərbaycan Respublikasının 2002-ci il Dövlət büdcəsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanının icrasını təmin etmək məqsədi ilə büdcəyə daxilolmaların artırılmasında xüsusi əhəmiyyət kəsb edən Dövlət Neft Şirkəti tərəfindən “Azərenerji” və “Azəriqaz” SC-lərinə 2002-ci ilin I rübündə verilən yanacağın haqqının ödənilmə səviyyəsi təhlil edilmiş və nəticələr aşağıdakı kimi olmuşdur. 

Azərbaycan Respublikasının Dövlət Neft Şirkəti üzrə 2002-ci ilin I rübündə 2198,0 min ton neft və 1297,8 milyon kubmetr təbii qaz hasil edilmiş və cari ilin proqnoz göstəriciləri yerinə yetirilmişdir. Enerji istehsalında qaz rejiminə keçidlə əlaqədar I rüb üzrə xam neft ixracı keçən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 2,4 dəfə artaraq, 868,0 min ton və ya 119,7 milyon ABŞ dolları, mazut ixracı isə 263,0 min ton və ya 21,8 milyon ABŞ dolları təşkil etmişdir.

2002-ci ilin I rübündə Dövlət Neft Şirkəti tərəfindən “Azərenerji” ASC-yə 396,2 min ton və ya 91,9 milyard manatlıq mazut (keçən ilin müvafiq dövrü ilə müqayiəsədə 54,3 faiz az) və 1183,9 milyon kubmetr və ya daxili qiymətlərlə 198,2 milyard manatlıq təbii qaz verilmişdir. Bunun 1086,8 milyon kubmetrini (179,3 milyard manatlıq) idxal qazı təşkil edir. Qazın həcmi keçən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 1,3 dəfə artmışdır.

Cari ilin I rübü üzrə “Azərenerji” ASC tərəfindən, idxal da nəzərə alınmaqla, paylayıcı şəbəkələrə 5234,8 milyon kilovat-saat və ya 486,8 milyard manatlıq elektrik enerjisi buraxılmışdır. Verilmiş elektrik enerjisi üzrə cəmi ödəniş 99,2 milyard manat olmuşdur ki, bunun da 68,8 milyard manatı “Barmek-Azərbaycan Elektrik Şəbəkə” MMC-nin, 30,4 milyard manatı isə digər üç şəbəkənin payına düşür. Elektrik enerjisi üzrə ödənişlər keçən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 2,3 dəfə artmışdır. “Azərenerji” ASC ödənilmiş vəsaitin 17,2 milyard manatını Dövlət Neft Şirkətinin hesabına köçürmüşdür. Bu məbləğ keçən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 2,2 dəfə çox olsa da, verilmiş yanacağın dəyərinin yalnız 7,0 faizini təşkil edir.

Dövlət Neft Şirkəti tərəfindən 2002-ci ilin I rübündə “Azəriqaz” QSC-yə, “Azərenerji” ASC-yə ötürülmüş həcm çıxılmaqla, 350,5 milyon kubmetr və ya 26,5 milyard manatlıq təbii qaz verilmişdir. Eyni zamanda, elektrik enerjisi istehsalı üçün idxal olunmuş 1287,1 milyon kubmetr və ya 339,9 milyard manatlıq təbii qazın sərf olunmayan həcmi “Azəriqaz” QSC-nin sərəncamında qalmışdır.

“Azəriqaz” QSC üzrə 2002-ci ilin I rübündə yerli qazın satışı “Azərbaycan Qaz Emalı” SC-dən alınan qazla birlikdə 1221,5 milyon kubmetr və ya 80,9 milyard manat olmuşdur. “Azəriqaz” QSC-yə alıcılardan I rüb üzrə satılmış qaza görə daxil olan vəsait 20,8 milyard manat olmuşdur ki, bu da keçən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 27,5 faiz azdır. Alınmış təbii qaz üçün “Azəriqaz” QSC tərəfindən Dövlət Neft Şirkətinə I rüb üzrə ödəniş olmamışdır.

Beləliklə, 2002-ci ilin yanvar-mart ayları üzrə “Azərenerji” və “Azəriqaz” SC-ləri tərəfindən Dövlət Neft Şirkətindən alınmış 465,6 milyard manatlıq yanacağın haqqının tam ödənilməməsi, Şirkətin dövlət büdcəsinə daha çox vəsait ödəməsinə maneə yaradır. “Azərenerji” ASC tərəfindən olan ödəniş nəzərə alınmaqla, Neft Şirkətinin dövlət büdcəsinə əlavə verə biləcəyi və ya dolayı subsidiyaların məbləği 448,4 milyard manat olmuşdur ki, bu da cari rübün büdcə gəlirlərinin 46,5 faizi səviyyəsindədir.

Elektrik enerjisinin satışında idarəetmə strukturunun dəyişməsi və şəbəkələrin uzunmüddətli idarəetməyə verilməsi bu sahədə cüzi irəliləyişlərlə nəticələnsə də, qaz sektorunda hələ ki, ciddi problemlər qalmaqdadır. Problemin həlli məqsədi ilə ölkənin qaz təsərrüfatı sektorunun ardıcıl inkişafının təmin olunması üçün elektrik enerjisi sektorunda olduğu kimi, yerli qazpaylayıcı şəbəkələrin bazasında regional qazpaylayıcı şəbəkələrin yaradılması və onların uzunmüddətli idarəetməyə verilməsi istiqamətində müvafiq işlər aparılır.

Yanacaq-energetika sektorunda qeyd olunan müsbət dəyişikliklərlə yanaşı, həlli vacib olan problemlərin aradan qaldırılması məqsədi ilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamlarına əsasən, elektrik enerjisi və qaz sektorlarının idarəetmə strukturunun bazar iqtisadiyyatı şəraitinə uyğunlaşdırılması (restrukturizasiyası), fəaliyyətinin sağlamlaşdırılması və sahəyə investisiyaların cəlb olunması istiqamətində bir sıra mühüm tədbirlər həyata keçirilməkdədir. Bu baxımdan əhalinin və iqtisadiyyatın enerji təminatının yaxşılaşdırılması və bu sahələrdə maliyyə intizamının gücləndirilməsi məqsədi ilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 25 mart 2002-ci il tarixli 893 nömrəli Sərəncamı ilə “Enerji sektorunda maliyyə intizamının gücləndirilməsi Proqramı” təsdiq edilmişdir. Proqrama uyğun olaraq, aidiyyatı dövlət orqanları tərəfindən müvafiq tədbirlər həyata keçirilməkdədir.

Görülən və həyata keçirilməsi nəzərdə tutulmuş tədbirlərin yüksək səmərəsini təmin etmək və sosial-iqtisadi problemlərin həlli məqsədi ilə enerji sektorunda işin keyfiyyətinin artırılması, istehlakçılardan isə elektrik enerjisindən və qazdan qənaətlə istifadə etmələri, elektrik enerjisi və qazdan istifadə haqlarını vaxtında ödəmələri xahiş olunur.

İqtisadi İnkişaf Nazirliyi

Maliyyə Nazirliyi

Yanacaq və Energetika Nazirliyi

Dövlət Statistika Komitəsi