sahibi olan Uzanlar ailəsi ilə bağli qalmaqal barədə

məqalə verilmişdir. AZƏRTAC həmin məqaləni oxuculara təqdim edir.

İMPERİYAYA ZƏRBƏ

Türkiyənin baş naziri Tayyib Ərdoğan oliqarxları cəzalandırır

Türkiyədə Uzan soyadlı oliqarxlar ailəsi ilə bağlı növbəti nəhəng qalmaqal qalxmışdır. ABŞ-ın “Forbs” jurnalı bu ailənin ümumi var-dövlətini 1,3 milyard dollar məbləğində qiymətləndirmişdir. Bu tayfaya məxsus olan “İmar bank”ın lisenziyası geri alınmışdır. Hökumət bunu belə izah edir ki, o, “əmanətçilər üçün təhlükə törədir, ölkənin onsuz da amanabənd maliyyə sisteminin sabitliyini təhdid edirdi”. Lakin məsələ heç də təkcə bankla bağlı deyildir – Türkiyənin baş naziri Tayyib Ərdoğan “ata və oğullar” Uzanlarla ölüm-dirim mübarizəsinə başlamışdır.

Georgi STEPANOV

Uzanlara məxsus holdinqə müxtəlif ölkələrdə yerləşən və energetika, tikinti, telekommunikasiyalar, mobil rabitə xidmətləri göstərilməsi sahəsində ixtisaslaşan yüzdən çox şirkət və müəssisə, habelə banklar, mehmanxanalar, bir neçə qəzet, o cümlədən Türkiyədə populyar olan “Star” qəzeti, telekanallar daxildir. Bu yaxın vaxtlaradək iki treydinq energetika şirkəti də Uzanlar ailəsinin nəzarətində idi. Lakin dövlət onları elektroenergetikaya dair yeni qanunvericiliyin hansısa maddə və qaydalarına uyğun gəlmədiyindən müsadirə etmişdir. Bundan əlavə, iqtidar 42 yaşlı mediamaqnat Kem Uzanın sahib olduğu beş telekanalı peşə yararsızlığında və böhtan atmaqda təqsirləndirərək “bağlatmışdır”. Düzdür, hələlik bir aylığa.

Bundan sonra “İmarBank” tam heyətdə istefa vermiş, bank isə lisenziyadan məhrum olmuşdur. Yeri gəlmişkən, 1928-ci ildə yaradılan və Uzanlar ailəsinə 1984-cü ildən məxsus olan bu bankın 1500 əməkdaşı, 169 şöbəsi vardı və o, əsasən, xarici valyuta ilə əməliyyatlar aparmaqla məşğul olaraq, rəqibləri ilə müqayisədə əhaliyə əmanətlər üzrə daha sərfəli faiz dərəcələri təklif edirdi. Baş nazirin müavini Əbdüllətif Kamalın sözlərinə görə, bankın problemləri dövlətin iki energetika şirkətini Uzanlar ailəsinin əlindən aldığına görə yaranmışdır. Başqa sözlə, biznes imperiyası bir daşa toxunan kimi, qalan daşları da yıxılan domino prinsipi üzrə dağılmağa başlamışdır.

“Star” qəzeti bu hadisəni həmvətənlərinin “türk Berluskonisi” adlandırdıqları Kem Uzan tərəfindən əsası ötən il qoyulan Gənc Partiyaya qarşı “mənfur siyasi qəsd” adlandırmışdır. 2002-ci ilin seçkilərində millətçi Gənc Partiya 10 faizdən az səs toplayaraq, parlamentdə yer ala bilməmişdir. Lakin onun səslərin 7 faizini toplamasını cəmiyyət böyük uğur, Tayyib Ərdoğanın indiki hakim islampərəst Ədalət və İnkişaf Partiyası isə dövlətin dayaqlarına təhlükə kimi qarşılamışdır.

Kem Uzan baş nazir olmağa çox can atırdı. Türkiyəni sarsıtmış iki maliyyə böhranından sonra bu klassik populist sürətlə məşhurlaşmışdı, çünki millətə söz verirdi ki, hökumətə başçılıq edən kimi vergiləri azaldacaq, korrupsiyaçıların işinə baxacaq və “ölkənin iqtisadiyyatını dağıdan BVF-ni” ölkədən qovacaqdır. Ərdoğanla onun açıq-aşkar düşmənçiliyi var. İndi, iki energetika şirkəti müsadirə olunduqdan sonra isə baş nazir Uzanı məhkəməyə vermişdir, ona görə ki, oliqarxa məxsus KİV-lər onu “allahsız” və “satqın fırıldaqçı” adlandırmışlar.

Oliqarxiya imperiyasına qarşı bütün cəbhələrdən hücum başlanmışdır. Həm də, dövlətin mövqeləri müdafiə xəttində xeyli yırtıqlar olan rəqibin mövqelərindən açıq-aşkar daha möhkəmdir. İqtidarın bundan istifadə edə biləcəyi məqam gəlib çatmışdır. Məsələn, o, bundan istifadə edə bilər ki, ailənin əli olduğu haram pulların leqallaşdırılması və reket üzrə işlər də daxil olmaqla, Türkiyə məhkəmələrində 100-dək cinayət işi və mülki iş qaldırılmışdır. Ailənin nəzarət etdiyi KİV-lərin inadkar müştərilərə və rəqiblərə təsir göstərməsi faktları da məlumdur.

Kem Uzana məxsus və böyüklüyünə görə Türkiyədə ikinci mobil rabitə operatoru olan “Telsim Mobile” şirkəti ilə bağlı qalmaqal da xeyli hay-küy doğurmuşdur. Təxminən üç il əvvəl “Telsim” kommunikasiya avadanlığı almaq üçün Amerikanın “Motorola” və Finlandiyanın “Nokia” şirkətlərindən, müvafiq olaraq, 2 milyard və 700 milyon dollar kredit götürmüşdür. Amma qaytarmır. Kreditorlar Nyu-York dairə məhkəməsinə müraciət etmişlər, məsələ dövlət səviyyəsində qaldırılmışdır: ABŞ Dövlət Departamenti və şəxsən Corc Buş “azğınlaşmış ailə”nin “ağlını başına yığmağı” xahiş etmişlər. Heyhat, nə fayda. İmperiya sarsılmırdı (doğrudur, onun ABŞ-dakı bank hesabları dondurulmuşdu), Kem və Hakan qardaşları öz şəxsi təyyarəsi və ya vertolyotu ilə tez-tez Avropaya gedib-gəlməkdə, ataları Kamal isə heç kimdən gizlənmədən Cenevrədə yaşamaqda davam edirdilər.

Amma, deyəsən, Türkiyənin ən məşhur oliqarxlarının “qızıl əsr”inin sonu çatmışdır.

(“İzvestiya” qəzeti, 8 iyul 2003-cü il)