Bakı, 18 fevral (AZƏRTAC). ATƏT-in Minsk qrupunun ABŞ-dan olan həmsədri Ceyms Uorlik “Twitterdə”ki mikrobloqunda yazmışdır: “Yunan və türk əsilli kiprlilər bildirmişlər ki, nizamasalma üzrə tam formatlı danışıqlara başlayırlar. Nə üçün eyni şey Dağlıq Qarabağ barəsində baş verməsin?”.

Bu, heç kəsdə təəccüb doğurmayan tamamilə normal bir bəyanatdır. Lakin elə həmin gün Ermənistanın “Panorama.am” nəşri oxucuları (ilk növbədə yəqin ki, Uorlikin özünü) aşağıdakı sərlövhəli məlumatla şoka salmışdır: “ATƏT-in Minsk qrupunun amerikalı həmsədri Azərbaycan və DQR arasında tam formatlı danışıqların bərpa olunmasına tərəfdardır” (bax: http://www.panorama.am/ru/politics/2014/02/13/osce/?sw).

Azərbaycanın işğal olunmuş hissəsində oyuncaq rejimin nümayəndələrindən biri David Babayan demişdir ki, “DQR”-in Qarabağ nizamasalması üzrə danışıqların bütün mərhələlərində iştirakı olmadan həmin tərəqqinin səmərəliliyindən danışmaq qeyri-mümkündür” (orfoqrafiya saxlanılmışdır - bax:http://www.panorama.am/ru/region/2014/02/14/babayan/).

İşğal olunmuş Qarabağda mənəm-mənəmlik iddiasında olub özlərini “dqr-in xarici işlər nazirliyi” adlandıran bir qrup adam C.Uorlikin mikrobloqundakı yazını yetərincə orijinal şəkildə dəstəkləmişdir: “biz səfir Ceyms Uorliklə razıyıq ki, Dağlıq Qarabağın birbaşa iştirakı ilə tam formatlı danışıqların bərpası üçün vaxt gəlib çatmışdır”. Bu adamlar C.Uorlikin məlumatında “bərpası” sözünün olmamasından əsla utanmamışlar.

“Bakı-Xankəndi” bağlılığı ilə türk və yunan əsilli kiprlilər arasında paralellər görən politoloq Karen Bekaryan da bəyanatı təqribən eyni ruhda şərh etmişdir: “Danışıqlarda özləri iştirak etməyən insanların taleyindən danışmaq ən azı mənəviyyatsızlıqdır” (bax: http://armenpress.am/rus/news/750213/politolog-nadeetsya-chto-zayavlenie-dzheiymsa-uorlika-voplotitsya.html). HANSI insanların taleyi və danışıqlarda KİMLƏR iştirak etmir?

Bax, burada erməni şərhçilərin ya görmə qabiliyyətinə, ya da oxuduqlarını adekvat təhlil etmək bacarığına şübhə yaranır. C.Uorlik Kiprin iki icmasını təsadüfən nümunə gətirməmişdir. Onlar orada çiyin-çiyinə yaşamalıdırlar. Bu, onların ümumi vətənidir! Heç şübhəsiz, danışıqların tam formatından danışarkən, hətta Karen Bekaryanla razılaşmamaq mümkün deyil: həqiqətən, söhbət Dağlıq Qarabağda yaşamış və YAŞAYACAQ insanların - ermənilərin və azərbaycanlıların taleyindən, Kiprin yunan və türk icmaları kimi iki icmadan gedir. Onlar ümumi doğma diyarlarının taleyini danışıqlar vasitəsilə həll edə bilərlər və etməlidirlər. Vasitəçilərin hər bir təkliflər paketində, beynəlxalq təşkilatların çoxsaylı qətnamələrinin hər birində Azərbaycan icmasının Dağlıq Qarabağa qaytarılması tələbi yer almışdır. Ermənilərdən başqa heç kim bu obyektiv zərurətlə razılaşmaqdan imtina etmir. Odur ki, ikiicmalı Kipr və Qarabağ arasında paralel yalnız iki icma arasında qanunauyğundur. Axı, Nikosiya Ankara ilə, özü də kiprli türklər olmadan təkbətək heç bir danışıq aparmır! Kiprdə danışıqlar iki icma arasında gedir. Ada onların ümumi evidir. Qarabağla hər hansı paralel məhz iki icma arasında birbaşa əlaqələr kontekstində qanunauyğundur. Axı, Kipr barəsində “təyini müqəddərat” və adanın Türkiyədən, yaxud Böyük Britaniyadan “müstəqillik əldə etməsi” məsələsi qoyulmur. Doğrudur, hər iki halda - həm Kiprdə, həm də Qarabağda beynəlxalq birlik xarici qoşunların (müvafiq olaraq Türkiyənin və Ermənistanın hərbi bölmələrinin) çıxarılmasını tələb edir və Nikosiya-Ankara, yaxud Xankəndi-Bakı formatında deyil, iki icma arasında birbaşa əlaqələri təşviq edir.

Bekaryan haqlıdır: həmsədrlər zaman-zaman təkcə Bakıya və Yerevana deyil, həm də Xankəndinə gedirlər. Hərçənd, həmişə yox. Lakin indiyədək həmsədrlərin bu üç şəhərə səfərlərinin proqramlarına onların Qarabağ erməniləri ilə bərabər, Bakıda Dağlıq Qarabağın Azərbaycan icmasının rəhbərləri ilə görüş daxil edilmişdir. Bekaryan ya bunu bilmir, ya da bilərəkdən susur.

Bekaryan belə bir məsələdə də haqlıdır: həmsədrlər başa düşürlər ki, qarabağlılarla görüşmədən sülh prosesinin uğuruna ümid bəsləmək sadəlövhlükdür. Məhz bu səbəbdən onlar hər iki icmanın - Xankəndidə erməni icmasının, müvəqqəti Bakıda olan Azərbaycan icmasının rəhbərləri ilə görüşürlər. Azərbaycanlıların Qarabağa qayıtmalarını istisna etsəydilər, yaxud Qarabağı ikiicmalı vahid kimi nəzərdən keçirməsəydilər, Dağlıq Qarabağın Azərbaycan icması ilə görüşərdilərmi?! Ritorik sualdır. Lakin Qarabağ icmaları ilə görüşlər heç vaxt Bakı-Yerevan səviyyəsinə çatdırılmamış, bu iki paytaxtla eyni səviyyəyə qoyulmamışdır. Heç vaxt!

Bekaryan yazır: “Belə bəyanat açıq şəkildə verilirsə, danışıqlar masası arxasında nələr baş verdiyi barədə düşünmək vaxtıdır”. Həqiqətən də belədir! Bako Saakyanın azərbaycanlı həmkarı Bayram Səfərovla birbaşa əlaqələrdən qorxaqcasına qaçmasına son qoymaq vaxtı gəlib çatmayıbmı? Axı, amerikalı həmsədr açıq mətnlə Kiprdəki iki icma kimi tam formatda danışıqlara çağırır.

Azərbaycan icması Qarabağın Kiprlə hər hansı müqayisəsini yalnız alqışlaya bilər. Məlumdur ki, Dağlıq Qarabağın qəti hüquqi statusu ilə bağlı səsvermə barədə maddəni ehtiva edən Madrid prinsipləri səsvermənin harada, nə zaman və kimlər arasında aparılacağının detallarını konkretləşdirməmişdir. Yəni sənəd müxtəlif şərhlərə geniş meydan açmışdır. Amerikalı həmsədrin etdiyi müqayisə, nəhayət, dumanı bir qədər dağıtmışdır. Axı məlumdur ki, yunan və türk icmaları Kiprin gələcəyini iki müstəqil referendumun gedişində həll etmişdilər. Bir çox tanınmış ekspertlər Kipr kimi ikiicmalı olan Qarabağa da məhz bunu təklif etmişdilər. Qarabağın Kiprlə müqayisə olunması təxmin etməyə imkan verir ki, Qarabağda gələcək səsvermə Kiprdəki kimi, hər bir icma üçün müstəqil keçiriləcəkdir və hər iki icma - hər biri ayrı-ayrılıqda Azərbaycandan müstəqillik əldə etməyə səs versə, deməli, elə belə də olmalıdır. Lakin icmalardan biri Qarabağın Azərbaycanın tərkibində saxlanılmağına səs versə, deməli, həmin diyarın Azərbaycanın tərkib hissəsi kimi beynəlxalq səviyyədə tanınmış indiki statusu dəyişməyəcəkdir.

Buna görə də Qarabağ azərbaycanlıları Ceyms Uorlikin öz mikrobloqunda yazdıqlarını yalnız alqışlaya bilərlər.

Vüqar Seyidov

AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri

Berlin