MƏDƏNİYYƏT
Papaqçının papaq söhbəti-REPORTAJ









Təcrübəli usta Saleh İbrahimov: Papaq qoymuram...
Bakı, 21 dekabr, AZƏRTAC
Papaq keçmişimizin əmanəti, babalarımızın yadigarıdır. Bəs bu gün necə, onu başına qoyan varmı?
Bakının Balaxanı qəsəbəsində təcrübəli papaqçı Saleh İbrahimovla görüşməyə elə bununçün getdik.
Saleh kişi nə az, nə çox, düz 60 il əvvəl əlinə qayçı, iynə-sap götürüb. Ona bu işdə ilk xeyir-duanı böyük qardaşı Əsgər verib. Elə sənəti də ondan öyrənib.
“Rəhmətlik qardaşım çox gözəl sənətkar idi, hər cür müştərini razı salmağı bacarırdı. Ondan bir dəfə də narazı gedən müştəri görməmişdim. Elə bu sənətdə səbir, hövsələ, həssaslıqdan başqa birdə sifarişçilərlə dil tapmağı bacarmaq da mühüm məsələdir”, -deyə o, AZƏRTAC-ın müxbirinə söhbət açıb.
“Papağı qoymaq qaydası var. Onun əsl yeri qaşdan iki barmaq yuxarıdır. İntəhası, hər yerin öz adəti və tərzi var: yanakı qoyanı var, arxasını qaldıranı, gözünün üstə basanı var... İndi kimə nə demək olur ki?”
Divardakı asılqanda çoxlu papaqlar var, hətta müxtəlif rənglərdə olanı da. O, marağımızı görüb deyir: “İndi bəzi xanımlar arasında papaq qoymaq dəbə düşüb. Müxtəlif rənglərdə olan papaqların çoxunu xanımlar sifariş verib”.
Papaqçı indi material tapmağın çətinliyindən və xammalın bahalığından gileylənir. Ən çox astar kimi istifadə olunan cod kətan materialın qıtlığından əziyyət çəkdiklərini deyir.
Dərzi stolunun üstündə bir neçə gümüşü, qara, şabalıdı, tünd şabalıdı rəngdə qaragül quzu dəriləri var. Onun dediyinə görə, qədimi papaqlar Əfqanıstandan və Türkmənistandan gətirilən həmin dəridən tikilir. Suiti dərisindən tikilən norka papaq da var, ancaq bir papaq üçün lazım olan həmin dəri 500 manata satılır.
Baş geyimi ustası buxardan çıxardığı papağın kənarlarını əlindəki çəkiclə döyəcləyərək deyib: “Sifarişdən asılı olaraq hər cür papaq tikmişəm: milli papaq, hacı papağı, yarma papaq, Buxara papağı, süleymani papaq, çərkəzi papaq. Hacı papağını iki cür tikirik: birinin kənarlarında xətt olur, o birində yox. Xətlə olan papağı əsasən yaşlılar, ağsaqqallar, xətsiz olanı cavanlar qoyur. Hacı papağını əsasən ruhanilər, mömin adamlar xoşlayır. Tülkü və dovşan dərisindən rus papağı tikilir, kənarları tüklü olur, ortası dərinin tərs üzündən hazırlanır. Biz onu tikmirik, heç indi onu başına qoyan da yoxdur. Gürcü papağının arxası hündür, qabağı yastı olur. Ayrı-ayrı məşhur adamların adı ilə tanınan papaqlar var. Məsələn, stalinka, de qoll papağı. Yaxud moskvalıların qoyduğu papaq “moskviçka” adlanır. İndi təkdənbir buxara papağı da qoyanlara rast gəlirik. Onu ancaq saz aşıqları və rəqqaslar qoyur. Həmin papaqların hündürlüyü 15-16, bəzən 18 santimetr olur ”.
Onun dediyinə görə, qədimi buxara papaq kişiyə sanki əzəmət və yaraşıq bəxş edir. Təəssüf ki, indi onu sifariş verənlər çox azdır. Son illər əsasən yun və pambıq parçadan Bakı papağı deyilən baş geyimi daha çox yayılıb. Xüsusilə “xuliqanka” adlanan papaqlar indi dəb düşüb. Onun da ortasının səkkizguşəli tikilməsini sifariş verirlər. Papaqçı geyim vasitəsinin hazırlanma prosesi barədə danışarkən deyib: “Əvvəlcə ölçü götürülür, qaba kətan kəsilir, parça biçilib tikilir, qəlibə qoyulur, buxara veriləndən sonra artıq onu geyinmək olar. Diametri böyük olan papaqlar var ki, -el arasında onu “aerodrom” adlandırırlar - 3 saata hazırlamaq olur. Amma deyək ki, qədimi papaqların hazırlanması üçün üç-dörd gün vaxt lazım olur, çünki o əl işidir, tikilib hazırlanması üçün daha çox zəhmət çəkilir. Bu heç də kənardan göründüyü kimi, rahat və asan iş deyil. Papaq tikmək geniş səbir, həssaslıq və diqqət tələb edən işdir. Bir də görürsən iynə adamın əlinə elə batır ki, yeri bir müddət zoq-zoq zoqquldayır”.
Onun işlədiyi sex əvvəllər paytaxtın Sabunçu qəsəbəsində fəaliyyət göstərib. Üç il əvvəl "Bakı Abadlıq Xidməti" MMC tərəfindən Balaxanı qəsəbəsində aparılan yenidənqurma işlərindən sonra sex indi yeni ünvana köçüb. ”Bu sexə kimlər gəlməyib? Prezident, məmurlar, dövlət adamları... Nazirlərdən, deputatlardan da papaq alanlar olub. Mərhum deputat Qənirə Paşayeva da bir neçə dəfə gəlib, dörd-beş papaq almışdı. Ən çox bizim müsafirlərimiz xarici qonaqlar və turistlər olur, onlar milli papaq nümunələri ilə maraqlanırlar”.
Dərzi papağı necə qorumaq barədə də öz tövsiyəsini verib: “Çit torbanın içinə naftalin, yovşan və ya tütün atıb papağı onun içinə qoymaq, sonra ağzını möhkəm bağlayıb asmaq lazımdır. Onda papaq korlanmaz və xarab olmaz. Geyilməyən, istifadə edilməyən papağı mütləq asmaq lazımdır. Dəri papaq qara-yağışa düşəndə onu qətiyyən sobanın yanına qoyub qurutmaq olmaz. Yaxşı olar ki, bir-iki dəfə onun suyunu çırpıb özünün qurumağını gözləyəsən”.
“Saleh kişi, bəs özün papaq qoyursanmı?” deyə ağsaqqal papaq ustasından soruşduq. “Qoymaq istəyirəm, alınmır. Neçə dəfə başıma papaq qoymuşam, rastıma çıxan dost-tanış deyib ki, o papağı ver mənə. Başıma papaq qoyub küçəyə ayaq basan kimi ona müştəri çıxan olub. Ona görə papaq qoymuram, özüm də papaqsız gəzirəm...”
“İndi cavanlar bu sənətə gəlmir, onu öyrənmək istəmirlər. İndiyədək bir neçə nəfərə bu sənəti öyrətmişəm, ancaq heç biri qalıb işləmir, başqa peşənin dalınca gedirlər”, - deyə Saleh İbrahimov təəssüflənir. Təcrübəli papaqçının peşənin sirlərini öyrətdiklərindən biri də oğlu 29 yaşlı Rəhimdir. Onun haqqında isə belə dedi: “Maşallah olsun, Rəhim ata-baba sənətini çox yaxşı öyrənib, yaxşı da sənətkardır. Peşəyə də həvəsi var”.
Deməli, papaq da var, papaq altda oğlanlar da...