Vaşinqton, 14 sentyabr (AZƏRTAC). Sentyabrın 13-də Karnegi Fondunun binasında “Azərbaycan və Avropaya “Cənub dəhlizi” layihəsi: ABŞ və Avropanın enerji təhlükəsizliyi üçün əhəmiyyəti” mövzusunda “dəyirmi masa” keçirilmişdir.

Ceymstaun fondunun prezidenti Qlen Hovard tədbiri giriş sözü ilə açaraq, “Cənub dəhlizi” layihəsi haqda, onun iştirakçı ölkələr və korporasiyalar üçün əhəmiyyəti barədə qısa məlumat vermişdir. Sonra müxtəlif şirkətləri, elmi tədqiqat mərkəzlərini və ABŞ-ın administrasiyanı təmsil edən ekspertlər iki panel iclasında təqdimatlar keçirmişlər.

“Azərbaycan, Avropa İttifaqı və Avropaya qaz dəhlizi” adlanan birinci paneldə Ceymstaun fondunun böyük elmi işçisi Vladimir Sokor “Azərbaycanın Transanadolu qaz kəməri layihəsi: “Cənub dəhlizi”nin təməli və yeni tendensiyalar” mövzusunda, ARDNŞ-in ABŞ-dakı nümayəndəliyinin direktoru Rauf Məmmədov “Cənub qaz dəhlizi: ARDNŞ-in mövqeyi”, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin baş elmi işçisi Gülmirə Rzayeva “Cənub dəhlizi” layihəsində Azərbaycanın artan rolu” mövzusunda məruzələrlə çıxış etmişlər.

V.Sokor öz məruzəsində qeyd etmişdir ki, “Cənub dəhlizi” layihəsi Azərbaycan hökumətinin sayəsində mümkün olmuşdur. Ekspert vurğulamışdır ki, Transanadolu qaz kəməri (TANAP) bütün “Cənub dəhlizi” layihəsinin təməli və İtaliyaya gedən qaz kəmərlərinin birləşdirilməsində əsas vəsilədir. V.Sokor demişdir: Beləliklə, Transadriatik qaz kəməri (TAP) Transanadolu qaz kəmərinin “balasıdır”, gələcəkdə TAP qaz kəmərindən çəkiləcək birləşdirici qaz kəmərlərinin layihələri isə onun “nəvələri” olacaqdır”.

V.Sokor demişdir ki, bu layihənin həyata keçirilməsi Azərbaycanın yetkinliyini göstərir. O, istər bu layihənin təməlinin yaranmasında, istərsə də layihənin inkişaf müddətinin strateji planlaşdırılmasında Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin rolunu xüsusi vurğulamışdır.

Sonra ARDNŞ-in ABŞ-dakı nümayəndəliyinin direktoru Rauf Məmmədov çıxış etmişdir. O, auditoriyada toplaşanlara Azərbaycanın təkcə özünün gələcəyinə deyil, həmçinin iştirakçı ölkələrin iqtisadi inkişafına sanballı töhfələri barədə ətraflı məlumat vermişdir. Bildirilmişdir ki, bu layihənin həyata keçirilməsi ilə əlaqədar təkcə Yunanıstanda iki minə qədər iş yeri açılacaq, dolayısı ilə layihəyə aidiyyəti olan on min əlavə iş görüləcəkdir. ARDNŞ-in ABŞ-dakı nümayəndəliyinin direktoru qeyd etmişdir ki, bu layihə Albaniyanın bütün iqtisadi inkişafı tarixində ölkə iqtisadiyyatına ən iri xarici sərmayə qoyuluşunu təmin edəcəkdir.

Birinci panel iclasının sonunda çıxış edən Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin baş elmi işçisi Gülmirə Rzayeva tədbir iştirakçılarının diqqətini Transadriatik qaz kəmərinin təyinat ölkəsi olan İtaliyaya cəlb etmişdir. İtaliya Avropanın qaz bazarında üçüncü ən iri ölkədir. G.Rzayeva İtaliya ilə bağlı potensial layihələrin vəziyyətini təsvir edərək bildirmişdir ki, Azərbaycan qazını İtaliyaya nəql edəcək Transadriatik qaz kəməri Avropanın qazla təchizatının şaxələndirilməsinə şərait yaradacaqdır. Hazırda İtaliya Əlcəzairdən, Liviyadan və Rusiyadan qaz alır. G.Rzayevanın sözlərinə görə nəzərdə tutulur ki, 2018-2019-cu illərdə Avropa qitəsində qaz kəmərləri və enerji qovşaqları şəbəkəsi daha da təkmilləşdiriləcək, bu isə həmin resursların İtaliyadan nəqlini sürətləndirməyi təmin edəcəkdir.

“Transadriatik qaz kəməri: Cənub-Şərqi Avropa və Şərqi Aralıq dənizi bölgəsi üçün əhəmiyyəti” mövzusuna həsr edilmiş ikinci paneldə bp şirkətinin beynəlxalq münasibətlər üzrə direktoru Qreq Sanders “Şahdəniz və “Cənub dəhlizi”: yeni tendensiyalar və təchizat müddətləri” mövzusunda, “Energy Stream CMG GmbH” şirkətinin prezidenti Entoni Livanios “Transadriatik qaz kəməri layihəsi reallaşdırılmağa başlayandan sonra “Cənub dəhlizi”: şərqi Aralıq dənizi ölkələri üçün nəticələri”, Ceymstaun fondunun Balkanlar, Qafqaz və Mərkəzi Asiya üzrə proqramlarının direktoru Marqarita Assenova “Bolqarıstanda siyasi dəyişikliklər və Cənub-Şərqi Avropada enerji siyasəti” mövzusunda məruzələrlə çıxış etmişlər.

Q.Sanders təqdimat zamanı 1800-cü illərdə Azərbaycanda neftçıxarma sahəsinin yaranması, “Əsrin müqaviləsi” və Bakı-Tbilisi-Ceyhan layihəsinin Qərb üçün əhəmiyyəti barədə danışmışdır. O qeyd etmişdir ki, ekspertlərin ehtimalına görə qarşıdakı 20 il ərzində enerji resurslarına tələbat 40 faiz artacaqdır, bu, “qida tələb edən daha bir Amerianın və Çinin əlavə edilməsi” ilə müqayisə oluna bilər. Q.Sanders demişdir: “Avropaya Azərbaycan qazı axınının davamlı olmasını sığortalamaq Avropa üçün strateji əhəmiyyətli məsələdir”.

Entoni Livanios öz çıxışında bu layihənin həyata keçirilməsində Azərbaycanın mühüm rol oynadığını vurğulamışdır.

Marqarita Arsenova Bolqarıstanda siyasi reallıqlar və ölkənin enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində onun hökumətinin fəallığının azalması barədə söhbət açmışdır.

Tədbirin sonunda Avropa İttifaqının ABŞ-dakı nümayəndəliyinin energetika, nəqliyyat və ətraf mühit departamentinin rəhbəri Kristian Berqsmüller “Avropa İttifaqının enerji təhlükəsizliyi və “Cənub dəhlizi”, ABŞ-ın dövlət departamentinin enerji diplomatiyası üzrə katibinin köməkçisinin müavini Amos Xoçstayn “ABŞ-ın “Cənub dəhlizi” layihəsinə dair mövqeyi” və ABŞ-ın Azərbaycandakı keçmiş səfiri, hazırda beynəlxalq müdafiə Araşdırmaları Mərkəzinin direktoru olan Mətyu Brayzə “Transadriatik qaz kəməri və “Cənub dəhlizi” layihəsi: bu, ABŞ-ın siyasi kursunun qələbəsidirmi?” mövzusunda məruzələrlə çıxış etmişlər.

Kristian Berqsmüller öz çıxışında qeyd etmişdir ki, energetik məhsul bazarlarında yeni alternativlər yaranmasına baxmayaraq, təbii qaz Avropa İttifaqının enerji balansının ən mühüm hissəsi kimi qalacaqdır.

Amos Xoçstayn Avropa bazarı üçün Azərbaycanın əhəmiyyəti və hələ prezident Klinton administrasiyası dövründən Azərbaycana ABŞ tərəfindən davamlı dəstək verilməsi barədə danışmışdır.

Mətyu Brayzə öz növbəsində, “Cənub dəhlizi” layihəsinin həyata keçirilməsinə dair sazişi Azərbaycanın, Avropanın və ABŞ-ın qələbəsi adlandırmışdır. M.Brayzə qeyd etmişdir ki, belə layihələrin həyata keçirilməsi “Azərbaycanın müstəqilliyi üçün oksigen” kimidir. O, Qərbə istiqamətlənmiş enerji layihələrinin təməlinin qoyulmasında Prezident Heydər Əliyevin xüsusi rolunu vurğulamışdır.

“Dəyirmi masa” panellərinin moderatorları Ceymstaun fondunun prezidenti Qlen Hovard və region üzrə ekspert Aleksandros Piterson idi.

Yusif Babanlı

AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri

Vaşinqton