Bakı, 4 oktyabr, Pərvanə Qarayeva, AZƏRTAC

Oktyabrın 2-də Cenevrədə Azərbaycanın xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov ilə Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan arasında görüş olub. AZƏRTAC-ın xəbər verdiyi kimi, görüş başa çatandan dərhal sonra tərəflər onun nəticələri barədə bəyanatlarla çıxış ediblər. Əlbəttə, məlum səbəblərə görə həmin bəyanatlar qismən məxfi xarakterli danışıqların məzmununu və gedişini tam açıqlaya bilməzdi, lakin bəzi məsələlər barədə, xüsusən tərəflərin öz bəyanatlarında ifadə forması üst-üstə düşən istiqamətlər haqqında müəyyən nəticələr çıxarmaq mümkün idi.

Bununla belə, erməni diplomatiyasına yaxşı bələd olduğumuza görə sanki “altıncı hiss” hesabına duyurduq ki, müxtəlif cür yozula biləcək məqamlar da olmalı idi. Bu isə belə bir gümanı daha da gücləndirir ki, tərəflərdən biri (məhz hansı tərəf nəzərdə tutulduğu aydındır), yumşaq desək, öz cəmiyyəti ilə sona qədər səmimi deyil.

Mediaya sızmış informasiyaya görə, İrəvan yenə əslində mövcud olmayan “Dağlıq Qarabağın” əslində mövcud olmayan “xalqı” məsələsini qaldırmağa çalışıb. Bu məqamda bir daha xatırlatmalıyıq ki, Azərbaycanda və ümumiyyətlə dünyanın heç bir yerində “Dağlıq Qarabağ” adlı inzibati vahid yoxdur və heç vaxt olmayacaq (Arsax barədə isə ümumiyyətlə söhbət getmir). Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 2021-ci il 7 iyul tarixli Fərmanı ilə yaradılmış Qarabağ iqtisadi rayonu var, bu rayonun tərkibinə Ağcabədi, Ağdam, Bərdə, Füzuli, Xocalı, Xocavənd, Şuşa və Tərtər inzibati rayonları, bir də Xankəndi şəhəri daxildir. Bu iqtisadi rayonun böyük hissəsi 44 günlük Vətən müharibəsinin gedişində erməni işğalından azad edilib, digər hissəsi Rusiya Federasiyasının sülhməramlı kontingentinin müvəqqəti yerləşmə zonasındadır. Həmin kontingentin bu ərazidə olması müddəti 2025-ci ildə başa çatacaq. Yeni yaradılmış bu inzibati vahidin ərazisində erməni millətindən olan Azərbaycan vətəndaşları yaşayır. Onlar “xalq” anlayışına əsla uyğun gəlmir və əvvəllər də bircə gün belə uyğun gəlməyib.

Həmin iqtisadi rayonda görüləcək bütün işlər, o cümlədən həmin ərazidə məskunlaşmış və oraya qayıdacaq insanların hüquq və vəzifələri Azərbaycanın sırf daxili işidir, Bakının kənardan kimlərisə bu məsələyə qatmaq planları və niyyəti yoxdur.

ABŞ-ın, Fransanın və Rusiyanın özündə, xüsusən milli azlıqlar məsələsi heç də qaydasında deyil. Axı Azərbaycan buna görə narahatlığını bildirmək üçün həmin ölkələrin daxili işlərinə qarışmır. Azərbaycanın arbitrlərə və hakimlərə ehtiyacı yoxdur! Bu gün Bakı münasibətlərin iki paralel növünü qurur - daxili siyasət sahəsində bərabərhüquqlu tərəfdaş kimi İrəvan ilə münasibətlər və dövlətin daxili siyasətinin bir hissəsi kimi Qarabağ iqtisadi regionunda öz vətəndaşları ilə münasibətlər. Bir daha vurğulayırıq, bu iki paradiqma paraleldir. İstər İrəvanın, istərsə də hər hansı başqa bir paytaxtın bizim daxili məsələlərimizə, bizim ərazidə, bizim vətəndaşlarla bağlı məsələlərə müdaxilə etməsi yolverilməzdir. Hərçənd, aydın məsələdir ki, bu, həm Ermənistandakı revanşistlərin, həm də onların başqa ölkələrdəki havadarlarının planlarına çox mane olur. Lakin Bakı mürəkkəb iş aparır, çünki illərlə davam etmiş düşmənçilikdən sonra bu iş sadə ola bilməz, bu yola güllər, çiçəklər döşənə bilməz. Təbii ki, münasibətlərin, əlaqələrin, etimadın bərpası üçün zaman, səy və ən başlıcası, xoş məram lazımdır. Azərbaycan tərəfinin belə xoş məramı və səmimi niyyətləri var, lakin gördüyümüz kimi, bizə mane olurlar. Ermənistan ilə Azərbaycan arasında dinc danışıqlar prosesi müstəsna olaraq ikitərəfli prosesdir, heç kəs bizə məsləhət verməli deyil. Rəsmi İrəvan bağlı qapılar arxasında bir yanaşma, kənarda isə tamam başqa yanaşma nümayiş etdirməməlidir. Bakı öz tərəf-müqabilinin səmimi olmasını, birmənalı mövqe tutmasını gözləyir. Vasitəçilik etmək istəyən müşahidəçilər isə, tərəflərə, çox ehtimal ki, özlərinin milli maraqlarına əsaslanan müxtəlif variantlar təklif etməməlidirlər. Bilirsiniz, Azərbaycan nümayəndə heyəti danışıqlarda başqalarının gözləntilərini və ya maraqlarını təmin etmək üçün deyil, özünün gündəliyindəki vəzifələrə nail olmaq üçün iştirak edir. Əgər bəzi paytaxtlarda artıq ömrünü başa vurmuş ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrləri formatının reanimasiyasına hələ də ümid edirlərsə, bu yolun haraya aparacağı məlum deyil. Rəsmi Bakı bu format barədə öz mövqeyini bildirib və bu mövqeyi dəyişmək niyyətində deyil. Buna görə də Fransanın Cənubi Qafqaz üzrə xüsusi elçisi Bris Rokfey, Aİ-nin Cənubi Qafqazda və Gürcüstanda böhran məsələsi üzrə xüsusi nümayəndəsi Toyvo Klaar və ABŞ Dövlət Departamentinin Qafqaz üzrə baş müşaviri Filipp Rikerə müraciətlə soruşmaq istərdik: Siz Cenevrəyə nə üçün gəlmişdiniz? Siz iki nümayəndə heyətinin ətrafında nə vurnuxurdunuz? Sizi oraya kim dəvət etmişdi? Sizin “paparatsi” oyunlarınız sülh prosesinə nəinki kömək etmir, hətta ziyan vurur. Azərbaycan nümayəndə heyəti indi də sizi qəbul etmədi, əvvəllər də sizə bildirilmişdi ki, xidmətlərinizə artıq heç kəsin ehtiyacı yoxdur.

Elə Ermənistan özü də hər hansı şərtlər irəli sürmək iqtidarında deyil. Bu yol da dalana dirənir. Əgər ilkin şərtlər qoyulsa, deməli irəliləyiş olmayacaq, regionda sülhün bərpası ləngiyəcək. Bunun nə ilə nəticələnəcəyini isə erməni hərbi qulluqçularının yaxınları çox yaxşı bilirlər. Sülh yalnız o halda mümkündür ki, Ermənistan öz üzərinə götürdüyü öhdəlikləri yerinə yetirsin - erməni hərbçilərinin qalan hissələri Qarabağdan çıxarılmalı, kommunikasiyalar açılmalı, sərhəd delimitasiya edilməli və iki ölkənin ərazi bütövlüyünün tanınmasına əsaslanan sülh müqaviləsi imzalanmalıdır.

Ermənistanda bunu başa düşməli və ciddi surətdə nəticəyə nail olmağa köklənməlidirlər. Çağrılmamış qonaqlar isə öz işləri ilə məşğul olsalar və sülh prosesinə mane olmasalar yaxşıdır. Siz 30 illik fəaliyyətsizliyiniz dövründə bu prosesə kömək edə bilmədiniz, barı mane olmayın, iki nümayəndə heyətini addım-addım izləməkdən əl çəkin!