Bakı, 28 sentyabr, T.İvanayeva, AZƏRTAC

Bakıdakı Rus evində azərbaycanlı politoloq, publisist, rus ədəbiyyatı üzrə bir çox kitab və elmi tədqiqatların müəllifi Reyhan Mirzəzadənin “Bəşəriyyətə şölə saçan teatr günəşi” adlı kitabının təqdimatı olub. Kitaba giriş sözünün müəllifi yazıçı-publisist Zöhrə Əsgərovadır.

AZƏRTAC xəbər verir ki, kitab görkəmli rus yazıçısı və dramaturqu Aleksandr Nikolayeviç Ostrovskinin həyat və yaradıcılığından bəhs edir. Bu il 200 illik yubileyi qeyd edilən yazıçı müasir anlamda rus teatrının banisidir. Teatrşünasların etiraf etdiyi kimi, o, teatr məktəbini və səhnə quruluşunun ümumi konsepsiyasını yaradıb.

Reyhan xanım deyir: “Hələ uşaqlıq illərində Ostrovskinin əsərləri məndə maraq doğururdu. Mən onu bir yazıçı kimi sevirdim. Sonradan isə dərin fəlsəfəsi olan dramaturq kimi kəşf etdim. Xatırlayıram, onun yaradıcılığı haqqında məqalə yazmaq istəyirdim, amma rus ədəbiyyatının öyrənilməsi missiyasını öz üzərimə götürməyim çoxlu illərimi aldı. On beş il əvvəl mən ciddi şəkildə tədqiqatla məşğul oldum. Hazırda bir sıra nəşrlərin və kitabların müəllifiyəm. Onlar təxminən qırx rus yazıçısı və şairinə həsr olunub. Kitablarım Naxçıvanda tövsiyə edilən tədris materialı siyahısına daxil edilib. Onlardan biri on min nüsxə ilə çap edilib. Ostrovskinin 200 illik yubileyi ərəfəsində başa düşdüm ki, haçansa özümə verdiyim sözü yerinə yetirməliyəm.

Reyhan Mirzəzadənin sözlərinə görə, görkəmli dramaturqun yubileyi ilə bağlı təkcə öz adından deyil, həm də həmvətənləri adından hədiyyə təqdim etmək onun üçün çox vacib idi. Artıq publisistik üslubunda yaranmış ənənəyə görə, kitab görkəmli mədəniyyət və incəsənət xadimlərinin Ostrovski haqqında sitatları ilə başlayır. Onlardan biri də Səməd Vurğunun sözləridir: “Ostrovski bizə nə ilə yaxındır, biz onu nəyə görə sevirik? Alovlu ilham ilə yaradan Ostrovskinin ürəyi xalqın geniş qəlbi ilə birlikdə döyünürdü. O, öz xalqının işıqlı gələcəyini yaradır, onu sevir, insanların istedadı və yaradıcılıq gücü ilə fəxr edir, böyük gələcəyə inanır və öz zamanının qabaqcıl ideyalarını ifadə edirdi”.

Reyhan xanım deyir: “Ostrovski böyük dramaturqdur! Onun yaradıcılığı özünün şahid olduğu sadə xalqın həyatı ilə bağlıdır. O, öz əsərlərində məhz sadə insanlara müraciət edir, həmin dövrdə cəmiyyətdə mövcud olan əxlaq normalarını tənqid edir, öz qələmi ilə insanlara kömək etməyə can atırdı”.

Ostrovski sözün əsl mənasında xalq dramaturqu idi. Onun xalqçılığı incəsənətin xalq mahnıları, atalar sözləri, deyimlər ilə birbaşa əlaqəsində özünü göstərirdi. Onların bir çoxu yazıçının pyeslərində əks olunub, xalqın həyatının təsvir edilməsinin demokratik tendensiyalarını ehtiva edir. Yazıçının yaratdığı obrazlar qeyri-adi relyef xüsusiyyətləri ilə fərqlənir. Onun adı islahatçı teatr fəaliyyəti ilə bağlıdır. Ostrovskinin ideyalarının davamçıları isə Mixail Bulqakov və Konstantin Stanislavskidir.

Reyhan xanım qeyd edir: “Bu gün Ostrovskinin dramaturgiyası bütün dünyada tanınır, onun pyesləri müxtəlif dillərdə səhnəyə qoyulur. Azərbaycan teatrları, xüsusən Rus Dram Teatrı dəfələrlə onun əsərlərinə müraciət edib. Mən kitabın adını təsadüfən seçməmişəm. Ostrovski əsl teatr günəşidir və insanların qarşılıqlı münasibətlərində olan problemləri işıqlandırır, eyni zamanda xoşbəxtliyə aparan doğru yolu göstərir.

Səməd Vurğun adına Azərbaycan Dövlət Akademik Rus Dram Teatrının ədəbi-dramatik hissə üzrə direktor müavini, Əməkdar Mədəniyyət İşçisi Valentina Reznikova təqdimat mərasimində qeyd edib ki, teatrda son yüz il ərzində Aleksandr Ostrovskinin əsərləri 77 dəfə səhnələşdirilib. Beynəlxalq müsabiqələr laureatı, Əməkdar artist Nərgiz Kərimova yazıçının “Cehizsiz qız” pyesinin motivləri əsasında səhnələşdirilmiş tamaşadan bəhs edib. Bu tamaşa Azərbaycan Dövlət Akademik Musiqili Teatrının repertuarına daxil edilib.

Təqdimat mərasimində Azərbaycanın Əməkdar artisti, Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrının rejissoru Nofəl Vəliyevin yetirmələrinin təqdim etdiyi “Tufan” pyesindən bir parça mərasim iştirakçılarında böyük maraq doğurub.

Mərasimdə, həmçinin Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinin şöbə müdiri, kulturologiya üzrə fəlsəfə doktoru Nailə Əliyeva, “Mədəniyyət” jurnalının baş redaktoru Zöhrə Əliyeva, tarixçi, politoloq, publisist Lətifə Məmmədova, habelə tanınmış ictimai, mədəniyyət və incəsənət xadimləri iştirak ediblər.

İştirakçılara Ostrovskinin həyat və fəaliyyətindən bəhs edən və ssenari müəllifi Reyhan Mirzəzadənin olduğu sənədli film təqdim edilib. Bu film Azərbaycan Dövlət Akademik Rus Dram Teatrının arxiv materialları əsasında lentə alınıb.

Azərbaycan dilində nəşr edilən bir çox qəzet və jurnallar kiril əlifbasından latına keçdikdən sonra öz aktuallığını itirdi və gənc nəslin diqqətindən kənarda qaldı. Reyhan xanım deyir ki, zəngin ədəbi kapital arxivlərdə qalır. “Bu sahədə son onilliklər ərzində böyük işlər görülüb, lakin həmin prosesin bütün dünya ədəbiyyatını, o cümlədən bədii əsərləri və xüsusi profilli nəşrləri əhatə etdiyini söyləmək olmaz. Bu səbəbdən vəziyyətin az da olsa düzəldilməsi üçün öz töhfəmi verməyə çalışdım. Beləliklə, 15 il əvvəl rus ədəbiyyatının tanıdılması üzrə fəaliyyətə başladım”.

Reyhan Mirzəzadə rus ədəbiyyatının Puşkin, Lermontov, Jukovski, Nekrasov, Turgenev, Dostoyevski, Tolstoy, Çernışevski, Çexov, Yesenin, Krılov kimi korifeylərinə və onların Azərbaycan ədəbiyyatına təsirinə həsr olunmuş silsilə kitabların müəllifidir. Mətnlərin böyük bir hissəsini özü tərcümə edən publisist, bu tədqiqat əsərlərində azərbaycanlı oxucular üçün ilk dəfə yeni faktları üzrə çıxarır.

XIX əsrin ədəbi məkanına səyahət etmək istəyirsinizsə, onda Reyhan Mirzəzadənin kitablarını oxuyun. Bu əsərlər klassiklərin yaradıcılığını öyrənməyə kömək edir, onların parlaq şəxsiyyətləri barədə məlumat verir.