Bakı, 16 fevral, Abdulla Suvar, AZƏRTAC

İctimai fikrin formalaşmasında milli teatrın böyük rolu var. Yarandığı gündən milli teatr sənəti hər zaman cəmiyyətin mədəni tərəqqisinə və milli şüurun inkişafına əhəmiyyətli təsir göstərib. 1873-cü il martın 10-da Bakı Realnı Məktəbinin teatr həvəskarları truppası tərəfindən Mirzə Fətəli Axundzadənin “Sərgüzəşti-vəziri-xani Lənkəran” komediyası ilə əsası qoyulan Azərbaycan peşəkar milli teatrı ölkə başçısının müvafiq Sərəncamı ilə bu günlərdə 150 illik yubileyini qeyd edəcək. Ötən müddətdə xalqımızın mədəni sərvəti hesab olunan teatr sənəti çox zəngin tarixi yol keçib. Bu tarixin qorunaraq gələcək nəsillərə ötürülməsində gələn il yaranmasının 90 illiyini qeyd edəcək Azərbaycan Dövlət Teatr Muzeyinin də payı var. AZƏRTAC-ın əməkdaşı muzeyin direktoru, Əməkdar mədəniyyət işçisi Sevinc Mikayılova ilə görüşərək həmsöhbət olub.

- Prezident İlham Əliyev fevralın 3-də Azərbaycan peşəkar milli teatrının 150 illik yubileyinin qeyd edilməsi haqqında Sərəncam imzaladı. Sözsüz ki, bu yubileyin təntənəli qeyd olunması diqqətəlayiq mədəniyyət hadisəsinə çevriləcək və teatrımızın çiçəklənməsinə yeni stimul verəcək. Həm də bu tarixi qərar C.Cabbarlı adına Azərbaycan Dövlət Teatr Muzeyi üçün də əlamətdardır. Bilmək istərdik ki, rəhbərlik etdiyiniz muzeyi bu əlamətdar yubileyə necə hazırlaşır?

-Cəfər Cabbarlı adına Azərbaycan Dövlət Teatr Muzeyi milli səhnə sənətimizə dair materialların toplanması, mühafizəsi və nümayişi ilə yanaşı, peşəkar teatr tariximizin təbliği işini də həyata keçirir. Odur ki, milli teatrımızın 150 illik yubileyi yalnız teatrlarımız üçün deyil, həmçinin muzeyimiz üçün də əlamətdar hadisədir və biz bu tarixi günü ilboyu müxtəlif layihələrlə qeyd edəcəyik. Ümumiyyətlə muzeyimizdə peşəkar teatrımızın təbliği istiqamətində yalnız yubileydən-yubileyə deyil, hər zaman iş aparılır. Belə ki, muzeyimizdə mütəmadi olaraq teatr korifeylərimizin xatirə gecələri keçirilir, səyyar sərgilər və mühazirə saatları təşkil olunur. Bu il Xalq artistləri Rafiq Əzimovun 85, Hökümə Qurbanovanın 110, Hamlet Qurbanovun 85 illik yubileylərinin qeyd olunması da iş planımıza daxildir. Eləcə də TÜRKSOY-un Ankaradakı iqamətgahında Azərbaycan Teatrının 150 illiyi ilə bağlı keçirilməsi nəzərdə tutulan tədbirə muzeyimiz peşəkar səhnə sənətimizlə bağlı eksponatlar əsasında hazırlanmış videoçarx və sərgi ilə qatılacaq. Bildiyimiz kimi, Prezidenti İlham Əliyevin 29 sentyabr 2022-ci il tarixli Sərəncamına əsasən 2023-cü il ölkəmizdə “Heydər Əliyev İli” elan edilib. Bəlli həqiqətdir ki, Ulu Öndər Heydər Əliyev dahi siyasi xadim kimi Azərbaycanda bütün sahələrə, o cümlədən mədəniyyətin inkişafına hər zaman böyük diqqət və qayğı göstərib. Odur ki, il ərzində görəcəyimiz bütün işlər hər iki mühüm yubileyi hədəfləyəcək. İlin əvvəlində muzeyimiz “Heydər Əliyev və Azərbaycan” adlı layihəyə start vermişdir. 2 Fevral - Gənclər Gününə həsr olunmuş “Çağdaş Azərbaycan gəncliyi üçün Heydər Əliyev fenomeni” adlı dəyirmi masamız bu layihə altında təşkil olunan silsilə tədbirlərimizdən ilki idi.

-Xalqımızın mədəni sərvəti olan Azərbaycan teatrının tarixi keçmişini və bugünkü inkişafını gələcək nəsillərə daşıyan Teatr Muzeyi həmin sərvətin qorunması və təbliği istiqamətində hansı işlər görür?

-Muzey fondunun zənginləşməsi daim diqqət mərkəzindədir. Teatr sənətimizin istər keçmişi, istərsə də bu günü ilə bağlı yeni materialların toplanması prosesi bir neçə istiqamətdə aparılır. Belə ki, teatrlar mövsümün sonunda cari ilin repertuarında oynanılan tamaşaların proqram və afişalarını, video və fotoçəkilişlərini və s. muzeyə təhvil verirlər. Eyni zamanda, elmi əməkdaşlar ayrı-ayrı sənətkarlardan əldə etdikləri materialları toplayaraq muzey təlimatı üzrə qeydiyyata alırlar. Deyilənlərlə yanaşı, vaxtaşırı olaraq bərpaya ehtiyacı olan eksponatlar Muzey Sərvətləri və Xatirə Əşyalarının Elmi Bərpa Mərkəzində çalışan mütəxəssislər tərəfindən bərpa olunaraq yenidən həyata qaytarılır.

- Yaşı bir əsrə yaxınlaşan muzeyin fondlarında nə qədər eksponat saxlanılır?

- Hazırda muzeydə 140.000 dən artıq eksponat toplanmışdır. Bunlara görkəmli sənətkarlarımızın şəxsi arxivləri, peşəkar teatrın yarandığı dövrdən bu günə qədər müxtəlif janrlarda oynanılmış teatr tamaşalarının proqram və afişaları, memorial əşyalar, rejissor eksplikasiyaları, rol dəftərləri, foto və neqativlər, səhnə əsərlərinin dekorasiya və geyim eskizləri, maketlər, rekvizitlər, teatr geyimləri və s. aiddir. Həmçinin SSRİ Xalq artistləri Sidqi Ruhulla, Ədil İskəndərov, Hökümə Qurbanova, İsmayıl Osmanlı, Xalq artistləri Həqiqət Rzayeva, İsmayıl Hidayətzadə, Şəmsi Bədəlbəyli, Xalq rəssamları Əzim Əzimzadə, Bədurə Əfqanlı, Kamil Xanlarov, İsmayıl Axundov, Kazım Kazımzadə kimi bir çox sənətkarların şəxsi arxivləri muzeyimizin kolleksiyasının zənginliyindən xəbər verir.

-Muzeydəki yeni eksponatlar haqqında da məlumat verərdiniz?

- Yuxarıda qeyd etdiyim kimi teatrla bağlı materiallar muzey fonduna daimi olaraq həm əməkdaşlarımız, həm də sənətkarların özləri tərəfindən toplanılır. Bundan əlavə son illərdə Xalq rəssamı Arif Hüseynov muzeyin fonduna qrafika janrında işlədiyi Xalq artistləri Fuad Poladovun və Məbud Məhərrəmovun portretlərini bağışlamışdır. Həmçinin nasir, publisist Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Əməkdar mədəniyyət işçisi Mustafa Çəmənli tərəfindən Gəncə Dövlət Dram Teatrının rejissoru, Əməkdar mədəniyyət işçisi Rafiq Atakişiyevin şəxsi arxivi muzeyimizə təhvil verilmişdir.

-Muzeyi ziyarət edənlərin sayı sizi qane edirmi? Muzeyə daha çox ziyarətçilərin cəlb olunması istiqamətində hansı işlər görülür?

- Keçirdiyimiz tədbirlər, görüşlər, anım günləri, ustad dərsləri, mühazirə saatları, sərgilər ictimaiyyəti muzeyə cəlb etmək istiqamətində fəaliyyətimizin bir qoludur. Bildiyiniz kimi, pandemiya dövründə bir müddət muzeylər öz işini müvəqqəti olaraq dayandırmışdır. O zaman biz öz eksponatlarımızı sosial şəbəkələr üzərindən aktiv yayımlayaraq daha geniş təbliğata keçdik. İş qrafikimiz bərpa olunduqdan sonra hər iki istiqaməti davam etdiririk. Görünən odur ki, muzeyə marağın artırılmasında virtual turların və paylaşımların da böyük əhəmiyyəti var. Ümumilikdə ziyarətçilərin sayı qənaətbəxş hesab oluna bilər. Muzeylərdə il ərzində bir neçə dəfə “Açıq qapı” günü elan olunur. Həmin günlər tamaşaçı axını adi vaxtla müqayisədə dəfələrlə artır və bu da öz növbəsində, muzeyə daha çox ziyarətçinin cəlb olunmasına zəmin yaradır.

-Azərbaycan teatrının tarixini araşdıranlar muzeyin zəngin ekspozisiyasından necə bəhrələnir?

- Milli səhnə tariximizə, korifey sənətkarlarımızın həyat və yaradıcılığına dair elmi tədqiqat əsərlərinin, monoqrafiya və oçerklərin yazılmasında zəngin fondumuzdan geniş istifadə olunur. Mədəniyyət və incəsənətimizlə bağlı televiziya və mətbuatımızın hazırladığı buraxılışlar, sənədli filmlər məhz bizim eksponatlar əsasında ərsəyə gəlir. Çünki Teatr Muzeyi öz mahiyyətində yalnız rejissor və aktyor sənətimizin görkəmli simalarını deyil, həm də maarifçilərimizi, yazıçı və dramaturqlarımızı, musiqi mədəniyyətimizi, milli səhnəqrafiyamızı və sairi ehtiva edir. Tədqiqatçılar sırasında hətta xarici ölkələrdə yaşayan və Azərbaycan mədəniyyətini araşdıranlar da var.

Muzeyimiz həmçinin xarici ölkələrin Azərbaycanda fəaliyyət göstərən bir sıra səfirliklərinə də lazımi fond materialları ilə köməklik göstərmişdir. Buna yaxın vaxtlarda müraciət etmiş Qırğızıstan və Yunanıstan respublikalarının Azərbaycandakı səfirliklərini misal göstərə bilərik. Eləcə də, Rusiyanın bir sıra muzeylərinə vaxtilə Azərbaycanın teatr səhnəsində çalışmış rus mənşəli sənətkarlarla bağlı məlumatların araşdırılmasında yardımçı olmuşuq. Ölkəmizdə yaradılan bir sıra muzeylərin, o cümlədən Dağ Yəhudilərinin Tarix Muzeyinin ekspozisiyasının qurulmasında da tarixi sənədlərlə iştirak etmişik.

Odur ki, Azərbaycan Dövlət Teatr Muzeyi yalnız özünün ekspozisiyası ilə deyil, fondlarında qorunan digər eksponatları ilə də teatr tariximizə ən yaxşı bələdçidir.