Tokio, 26 oktyabr, AZƏRTAC

Bu günlər bütün dünyanın diqqətinin Azərbaycan paytaxtında keçirilən Qoşulmama Hərəkatının XVIII Zirvə Görüşünə yönəldiyi bir məqamda Yaponiya Elm və Texnika Assosiasiyasının “J-Stage” portalında Azərbaycana həsr edilmiş analitik məqalə yer alıb.

AZƏRTAC xəbər verir ki, Avrasiya ölkələri üzrə mütəxəssis Manabu Şimizunun məqaləsi girişdən və 10 bölmədən ibarətdir. Məqalənin girişində müəllif Azərbaycanın coğrafi mövqeyi, müstəqillik tarixi haqqında ətraflı məlumat verir. Qeyd edir ki, müstəqilliyin əldə edilməsindən sonra bu ölkənin qarşılaşdığı geosiyasi problemlər çoxqatlı olması ilə diqqəti cəlb edir. Vurğulanır ki, 1918-ci ildə formalaşan Azərbaycan Demokratik Respublikası 1920-ci ildə yenidən işğala məruz qalıb. Müəllif Azərbaycanın Avropa və Asiya arasında yerləşdiyini və Yaxın Şərq ölkələri ilə geosiyasi münasibətlərə malik olduğunu xüsusi qeyd edir.

Müəllif müasir Azərbaycanı “balanslaşdırılmış diplomatiya” ölkələrinin tipik nümunəsi kimi təqdim edir. Vurğulayır ki, məhz Azərbaycanın balanslaşdırılmış siyasəti onu Qoşulmama Hərəkatında çox mühüm fiqura çevirir. Həm də ona növbəti dövr üçün həmin Hərəkata sədrlik etmək imkanı verir.

Qoşulmama Hərəkatının soyuq müharibə başa çatdıqdan sonra əhəmiyyətini itirəcəyi barədə düşünənlərin əksinə olaraq, inkişaf etməsinə diqqət çəkən müəllif hazırda bu təşkilatın sıralarında BMT üzvü olan dövlətlərin üçdəikisinin təmsil olunmasını xüsusi qeyd edir. Bu isə onu deməyə əsas verir ki, beynəlxalq siyasətdə Qoşulmama Hərəkatını nəzərə almamaq kobud səhvdir və ona yeni nöqteyi-nəzərdən yanaşmaq lazımdır. Bu perspektivin Azərbaycan diplomatiyasının üzərinə qoyulması isə həm Hərəkatın özü üçün, həm də indiki mərhələdə Azərbaycan üçün bir sınaq kimi baxılmalıdır.

Müəllif yazır ki, üzv dövlətlərin siyasi sistemlərinin və ABŞ ilə Avropaya münasibətlərinin fərqli olmasına baxmayaraq, Qoşulmama Hərəkatı çox vaxt Qərb qaydalarına qarşı müxalifliyi ifadə etmək imkanı yaratması ilə diqqəti cəlb edir. Bu forum dəyişən beynəlxalq qaydalara cavabın və tələbin ifadə mərkəzinə çevrilir. Belə ki, məhz Qoşulmama Hərəkatı 2017-ci ilin iyulunda nüvə silahının ləğvi Konvensiyasının əsas aparıcı qüvvəsinə çevrilib. Digər tərəfdən, buradakı üzv dövlətlərin əksəriyyəti uzun müddət müstəmləkə rejimində yaşayıb. Müəllif məqaləsində bu fonda “Azərbaycan diplomatiyası üçün Qoşulmama Hərəkatı nə deməkdir?” sualının cavabını verməyə çalışır.

Məqalədə Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin fəsadları barədə ətraflı məlumat verilir, Dağlıq Qarabağ bölgəsi ilə yanaşı, Azərbaycanın daha yeddi rayonunun Ermənistan tərəfindən işğal edildiyi diqqətə çatdırılır.

Yazının “NATO və Azərbaycan” adlı bölməsində müəllif ölkəmizin bu beynəlxalq qurumla əməkdaşlığının müxtəlif aspektlərini təhlil edir.

Azərbaycan-İran münasibətlərindən bəhs olunan bölmədə iki ölkə arasındakı tarixi əlaqələrə diqqət yetirilir.

Məqalənin daha bir bölməsi yalnız Azərbaycan üçün deyil, eyni zamanda, Xəzər dənizi ətrafında yerləşən digər dövlətlər - Rusiya, İran, Qazaxıstan və Türkmənistan üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən məsələyə həsr olunub və “Xəzər dənizi üzrə razılaşmanın əhəmiyyəti” adlanır.

“İrana qarşı sanksiyalar və Cənub Qaz Dəhlizi” adlı bölmədə ABŞ-ın İranın nüvə proqramının dayandırılması üzrə razılaşmadan çıxması və İrana qarşı iqtisadi sanksiyalar tətbiq etməsinin regiona təsiri ilə bağlı təhlil aparılır.

Məqalədə Azərbaycanın İsraillə siyasi, iqtisadi və hərbi sahələrdə əməkdaşlığından bəhs edən bölmə də yer alıb.

“Coğrafi şərtlər və Azərbaycanın inkişaf strategiyası” adlı növbəti bölmədə diqqət ölkəmizin öz üstün coğrafi mövqeyindən balanslaşdırılmış diplomatiyada bacarıqla istifadə etməsinə yönəldilir. Qeyd edilir ki, bu mövqe Azərbaycanı həm Şərq ilə Qərb, həm də Şimal ilə Cənub arasında mühüm dayaq mərkəzinə çevirir.

Məqalənin “Qoşulmama Hərəkatında mövqe hərəkəti” adlı bölməsi isə ölkəmizin xarici siyasətində Qoşulmama Hərəkatının yerinin müəyyənləşməsinə həsr olunub. Müasir dünyada soyuq müharibədən sonra yaranmış beynəlxalq vəziyyət təhlil edilərək Qoşulmama Hərəkatının rolunun artmasına xüsusi diqqət yetirilib. Qeyd edilir ki, Qoşulmama Hərəkatının əsas prinsipləri Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ probleminin həlli üçün də mühüm imkanlar açır.

“Yaxın Şərq, keçmiş Sovet İttifaqı və Qoşulmama Hərəkatı adlı” bölmədə Hərəkatın tərkibi üzv dövlətlərin prinsiplərə uyğunluğu nöqteyi-nəzərindən təhlil edilir. Həmin prinsiplərin quruma yeni üzvlərin qoşulmasına şərait yaratdığı qeyd edilir.

Məqalənin sonunda Azərbaycanın balanslaşdırma diplomatiyasının Qoşulmama Hərəkatı üçün münasibliyi bir daha vurğulanaraq, onun sədrliyinin təşkilat üçün əhəmiyyətli olacağı bildirilir. Qeyd edilir ki, keçmiş Sovet İttifaqı respublikaları arasında Azərbaycanın ilk olaraq Qoşulmama Hərəkatına sədr seçilməsi bu hərəkata yeni mahiyyət verə bilər.

Vüqar Ağayev

AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri

Tokio