Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi

DÜNYA

Bioloji kompüterdə az enerji ilə daha effektiv hesablama dövrünə keçid edilir

Bioloji kompüterdə az enerji ilə daha effektiv hesablama dövrünə keçid edilir

Bakı, 4 fevral, AZƏRTAC

Müasir kompüter texnologiyası inanılmaz dərəcədə sürətli və etibarlı olsa da, yüksək enerji istehlakı ilə müşayiət olunur. Dünyada İT cihazları və məlumat mərkəzləri qlobal elektrik enerjisinin təxminən 3 faizini istehlak edir və süni intellektin inkişafı bu tələbatı daha da artırır. Bəs kompüterlərin enerji sərfiyyatını azaldaraq eyni hesablama gücünü saxlamaq mümkündürmü? Alimlər təbiətdən ilhamlanaraq bu problemi həll etməyə çalışırlar.

AZƏRTAC “theconversation.com” portalına istinadla xəbər verir ki, IBM alimi Rolf Landauer 1961-ci ildə hesablama üçün sərf olunan enerji ilə bağlı fundamental bir hədd – Landauer limitini irəli sürdü. Onun hesablamalarına görə, bir bit məlumatı dəyişdirmək üçün tələb olunan minimum enerji təxminən 10⁻²¹ coul təşkil edir. Müasir kompüterlər isə hər bit əməliyyat üçün bu limitdən milyard dəfə çox enerji sərf edir. Bu fərq kompüterlərin sürətli işləməsi üçün lazımi enerjinin kəskin artması ilə bağlıdır: nə qədər tez hesablama aparılırsa, bir o qədər çox enerji tələb olunur.

Bu problemi həll etmək üçün kompüterlərin işləmə prinsipini dəyişdirmək lazımdır. Ənənəvi kompüterlər ardıcıl şəkildə, yəni bir əməliyyatı digəri ilə əvəz edərək işləyir. Alternativ olaraq, çox sayda yavaş işləyən kiçik kompüterdən ibarət sistem yaradılarsa, enerji sərfiyyatını əhəmiyyətli dərəcədə azaltmaq olar. Məsələn, saniyədə milyard əməliyyat aparan güclü prosessor əvəzinə, hər biri saniyədə bir əməliyyat yerinə yetirən milyardlarla kiçik prosessor istifadə edilə bilər. Bu yanaşma, 2023-cü ildə aparılan bir araşdırmaya görə, kompüterləri Landauer limitinə yaxın enerji sərfiyyatı ilə işlətməyə imkan verə bilər.

Ən perspektivli alternativlərdən biri şəbəkə əsaslı biohesablamadır. Bu texnologiya bioloji motor zülallarından istifadə etməklə işləyir. Hüceyrələrdə mexaniki hərəkətləri təmin edən bu kiçik protein maşınları, xüsusi nanokanallarla istiqamətləndirilərək hesablama tapşırıqlarını yerinə yetirə bilir. Bu sistemdə bioloji motorlar çoxsaylı mümkün həll yollarını paralel olaraq araşdırır. Belə yanaşma kombinator problemlərinin həlli üçün xüsusilə uyğundur. Məsələn, süni intellektin öyrədilməsində və mürəkkəb planlaşdırma tapşırıqlarında biohesablama daha səmərəli ola bilər. İlk təcrübələr göstərir ki, biokompüterlər elektron prosessorlarla müqayisədə 1000-10 min dəfə az enerji sərf edirlər. Bunun əsas səbəbi, motor zülallarının yalnız lazımi enerjidən istifadə edəcək şəkildə təkamülləşməsidir. Bununla belə, biokompüterlərin genişmiqyaslı tətbiqi üçün hələ bir sıra texnoloji maneələrin aradan qaldırılması lazımdır. Bunlara biofilamentlərin hərəkətinə nəzarət etmək, səhv nisbətlərini azaltmaq və mövcud elektron sistemlərlə inteqrasiyanı təmin etmək daxildir. Əgər bu problemlər həll edilərsə, biokompüterlər müəyyən növ mürəkkəb hesablamaları indiki kompüterlərdən min dəfə az enerji sərf edərək yerinə yetirə bilər.

Alternativ yanaşmalardan biri də neyromorfik hesablamadır. İnsan beyni sadəcə bir neçə vat güc sərf etməklə mürəkkəb qərarlar qəbul edə və müxtəlif tapşırıqları yerinə yetirə bilir. Bu, beynin yüksək dərəcədə paralel işləyən və bir-biri ilə sıx əlaqəli sinir şəbəkəsinə sahib olması ilə bağlıdır. Beyindəki sinapslar (sinir hüceyrələri arasındakı əlaqələr) bir bit məlumatı dəyişdirmək üçün tranzistorlarla eyni miqdarda enerji istifadə edir. Neyromorfik çiplər beynin bu xüsusiyyətlərini təqlid edərək kompüterlərin enerji istehlakını azalda bilər. Əgər biokompüterlərdə istifadə olunan enerji səmərəli prinsiplər neyromorfik çiplərə tətbiq edilərsə, bu, gələcəkdə kompüterlərin enerji sərfiyyatında inqilabi sıçrayışa səbəb ola bilər.

Bioloji və neyromorfik hesablama hələ erkən inkişaf mərhələsində olsa da perspektivlər ümidvericidir. Əgər alimlər biokompüterlərin genişmiqyaslı istehsalına nail ola bilsələr, bu, hesablama dünyasında böyük dəyişikliklər yaradacaq. Süni intellektin inkişafı və yüksək enerji tələb edən hesablamalar qarşısında enerji səmərəli hesablama texnologiyalarına keçid artıq bir seçim deyil, zərurətdir. Bioloji və neyromorfik kompüterlərin inkişafı həm ekoloji baxımdan daha dayanıqlı bir gələcək, həm də texnologiyanın Landauer limitinə yaxın səmərəliliklə işləməsi deməkdir. Gələcək illərdə bu sahədəki irəliləyişlər kompüter texnologiyasını yeni bir dövrə daşıya bilər.

 

Xəbəri sosial şəbəkələrdə paylaşın

Bizi sosial şəbəkələrdə izləyin

İşğaldan azad olunan ərazilərdə hazırda tikintisi davam edən yarımstansiyalar açıqlanıb

Akademik Əhəd Canəhmədovun “Kainat haqqında düşüncələr” traktatının təqdimatı olub

Mobil bulud hesablamalarının optimal sintezi istiqamətində aparılan tədqiqatların nəticələri müzakirə olunub

“Azərişıq”: Son 10 ildə enerji yığımı 80 faizdən 97,5 faizə yüksəlib

Baş prokuror Zərdabda vətəndaşları qəbul edib

“Xəbərdarlıq edildi ki, çıxmasanız sizin üçün yaxşı olmayacaq” - Qərbi azərbaycanlı acı xatirələrini danışır

AFFA-nın aşağı liqalarının oyunları hava şəraiti ilə əlaqədar təxirə salınıb

Daxili işlər naziri Qusarda vətəndaş qəbulu və sıra baxışı keçirib

Dünya futbolunda qış transfer rekordu yenilənib

® “Coca-Cola” İsmayıllıda investisiya dəyəri 68 milyon manat olan zavod açır

Tam orta təhsil səviyyəsi üzrə buraxılış imtahanlarının şəhər və rayonlar üzrə keçirilmə qrafiki müəyyən olunub

Qəhvəyi mərmər bağacığı ilə bağlı mübarizə tədbirləri davam etdirilir

Komitə sədri Bahar Muradova Yevlaxda vətəndaş qəbulu keçirəcək

ETSN yağıntılı və küləkli hava şəraiti ilə bağlı əhaliyə müraciət edib

Britaniyada mobil telefon oğurluqları iki dəfə artıb

Milli Qəhrəman Mübariz İbrahimovun xatirəsi yad edilib

San-Pauluda təyyarə avtomobillərlə toqquşub, ölənlər var - YENİLƏNİB

Azərbaycan Parlament Sədrlərinin 6-cı Dünya Konfransında təmsil olunacaq

AzMİU tələbələri xaricdə təhsil və karyera imkanları barədə məlumatlandırılıb

Maya Sandu: Dnestryanı bölgə sanksiyaların pozulmayacağı təqdirdə Rusiyadan qaz ala bilər

Mirsalam Qənbərov: Məqsədimiz həyata keçirilən layihələrin icrası zamanı ekoloji normaların gözlənilməsinə nail olmaqdır

Fici adalarında 6 bal gücündə zəlzələ olub

“Azərişıq” azad olunan ərazilərdə həyata keçirdiyi layihələri açıqlayıb

Nərimanov rayonunda yolun təhsil müəssisəsinin ərazisindən keçən hissəsində mövcud olan 50 ağac köçürülüb

Bu il cənub bölgəsində 4 məktəb binasının tikilib istifadəyə verilməsi planlaşdırılır

Bakıda “Rəqəmsal məktəb” platforması istifadəyə verilib

FHN qeyri-sabit hava şəraiti ilə əlaqədar əhaliyə təkrar müraciət edib

Serxio Ramos Meksika klubuna keçib - RƏSMİ

BSU-nun beynəlmiləlləşmə siyasətinin inkişaf perspektivləri təhlil edilib

Dövlət orqanlarında 88 vakant vəzifə daxili müsahibəyə çıxarılıb

“Bank Respublika” Bakı Ali Neft Məktəbi ilə əməkdaşlığa başlayıb

BƏƏ ötən il Rusiyaya turist axını edən ölkələr sırasında üçüncü yerdədir

Birinci Qarabağ müharibəsi şəhidi Tərlan Məmmədov Yevlaxda dəfn edilib

Prezident Administrasiyasının rəhbəri Samir Nuriyev yeni vəzifəyə təyin olunmuş maliyyə nazirini kollektivə təqdim edib

Regionlarda xidmət sektoru üzrə yeni sahibkarlıq obyektləri yaradılıb

Beynəlxalq Olimpiya Komitəsinin idmançıların psixi sağlamlığı və təhlükəsizliyinə dair metodiki vəsaitləri Azərbaycan dilinə tərcümə edilib

Türkiyədə ilk dəfə olaraq Azərbaycan dili kursları fəaliyyətə başlayacaq

Dövlət Xidməti həqiqi hərbi xidmətə və mülki işə qəbul olmaq istəyən vətəndaşlar üçün müsabiqə elan edir

A.R.Əliyevin Azərbaycan Respublikasının əmək və əhalinin sosial müdafiəsi naziri təyin edilməsi haqqında
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı

A.R.Əliyevin Azərbaycan Respublikası əmək və əhalinin sosial müdafiəsi nazirinin müavini vəzifəsindən azad edilməsi haqqında
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı

Astanada Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun II Şura toplantısı keçirilib

“SBI Markets”: Azərbaycan müsbət investisiya mühiti nümayiş etdirir – MÜSAHİBƏ

Türkmənistanda Azərbaycan məhsullarının onlayn satışı başlanılıb

Kamandan oxatma üzrə Azərbaycan çempionu: Öz çıxışımdan tam razı qalmadım

Millinin baş məşqçisi: Kamandan oxatma ilə məşğul olanların sayı ildən-ilə artır

Aktauda AZAL təyyarəsinin qəzasında həlak olanların xatirəsi anılıb

Ukrayna fevralda ABŞ Prezidentinin xüsusi nümayəndəsinin səfərini gözləyir

USAID-in təhlükəli və dağıdıcı siyasətinin sonu mütləq gəlməli idi ŞƏRH

® Bud-çanaq oynaqları və diz oynaqları xəstəliklərinin müalicəsi necə aparılır?

Qanunsuz ova cəhd edən şəxs saxlanılıb

Kamandan oxatma üzrə Azərbaycan birinciliyi və çempionatına yekun vurulub

Dirijor Fuad İbrahimov: Orkestr musiqinin ruhudur MÜSAHİBƏ

Beynəlxalq Muğam Mərkəzində Gülhüseyn Kazımlının 75 illik yubileyinə həsr olunmuş tədbir keçirilib

Şəhid Müşfiq Quliyevin nəşinin qalıqları Cəbrayılda torpağa tapşırılıb

Alyaskada göyərtəsində 10 nəfərin olduğu təyyarənin axtarışları davam edir

Fransada küçələrdə yaşayan insanların sayı kəskin dərəcədə artıb - Hesabat

Səhiyyə Nazirliyi Cəbrayıl şəhərində ilk dəfə sakinlər üçün tibbi müayinələr təşkil edib

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Azərbaycan Respublikasının Dayanıqlı İnkişaf üzrə Milli Əlaqələndirmə Şurasının yaradılması haqqında” 2016-cı il 6 oktyabr tarixli 1066 nömrəli Fərmanında və “Azərbaycan Respublikası tərəfindən 1995-ci il yanvarın 10-da təsdiq edilmiş Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqlim dəyişmələri üzrə çərçivə konvensiyasına uyğun Azərbaycan Respublikasının qəbul etdiyi öhdəliklərin yerinə yetirilməsinin təmin edilməsinə dair tədbirlər haqqında” 1997-ci il 30 aprel tarixli 560 nömrəli, “Azərbaycan Respublikasında biznes mühitinin əlverişliliyinin artırılması və beynəlxalq reytinqlərdə ölkəmizin mövqeyinin daha da yaxşılaşdırılması ilə bağlı əlavə tədbirlər haqqında” 2016-cı il 13 iyul tarixli 2199 nömrəli sərəncamlarında dəyişiklik edilməsi barədə
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı

® “Carlsberg Azerbaijan” 2024-cü il üzrə güclü biznes nəticələri və rekord vergi ödəmələri

Konstitusiya Məhkəməsi Palatasının iclasında Bakı Apellyasiya Məhkəməsinin müraciətinə baxılıb

Sözün sehrini yaşadan ustad – Firudin Ağazadənin 75 illik yubileyi qeyd olunub

Ötən il Naxçıvanda 4,3 milyon manat güzəştli kredit verilib

Nurlana Mustafayeva: Balkan regionu üzrə mütəxəssislərə ehtiyac artır - MÜSAHİBƏ

Cənubi Koreyada qar çovğunu səbəbindən 150-yə yaxın uçuş təxirə salınıb

Azərbaycan idmançısı fiqurlu konkisürmə üzrə beynəlxalq yarışda bürünc medal qazanıb

Kürdəmirdə rayon prokurorluğunun yeni inzibati binası istifadəyə verilib

Hərbi kollektivdə koqnitiv terapiya böyük əhəmiyyət kəsb edir – Məqalə

DYP əlverişsiz hava şəraiti ilə əlaqədar xəbərdarlıq edib

Albaniya 2025-ci ildə ziyarət ediləcək sakit ölkələrdən biridir

Bəzi küçələrdə işıqforların vaxt planı dəyişdirilib

Şəhid Elşən Tağıyevin nəşinin qalıqları Salyanda torpağa tapşırılıb VİDEO

“Qarabağ Universitetinin Klinikası” publik hüquqi şəxs yaradılır – FƏRMAN

“Qarabağ Universitetinin Klinikası” publik hüquqi şəxsin yaradılması və fəaliyyətinin təmin edilməsi haqqında
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı

Sosial islahatların uğurları son bir ildə 120-dək beynəlxalq mükafata və sertifikata layiq görülüb

Naxçıvanda direktorların işə qəbulu üzrə müsabiqənin müsahibə mərhələsi keçirilib

Bakıda qida məhsullarının qablaşdırılması müəssisəsinin fəaliyyəti dayandırılıb

Sabah ölkə ərazisində yağmurlu hava şəraiti gözlənilir

Alimlər Bennu asteroidinin 2182-ci ildə Yerlə toqquşma ehtimalını qiymətləndiriblər

Cəlilabadda heyvandarlığın cins tərkibi yaxşılaşdırılır – fermerlər süni mayalandırmaya maraq göstərirlər VİDEO

Yanvar ayı üçün diplomların tanınması üzrə müraciətlərin statistikası açıqlanıb

Fransada məşhur “Lidl” ərzaq mağazaları qrupunun işçiləri tətillərə başlayıblar

Lebron Ceyms əfsanəvi basketbolçunun rekordunu təkrarlayıb

Ötən il rəqabətin məhdudlaşdırılması üzrə 161 müraciətə baxılıb

İsi Mustafayev: Laçın, Cəbrayıl və Əsgəranda poçt şöbələri fəaliyyətə başlayacaq VİDEO

Sosial Xidmətlər Agentliyinin mərkəzlərində valideynlər üçün qrup terapiyası təşkil edilib

“Sərhədçi” kuboku uğrunda konkur yarışları keçirilib

Almaniya Kansleri Türkiyənin Ukrayna məsələsində səylərini təqdir edib

Agentlik: Gecə boyu və səhər yolların qardan təmizlənməsi işləri aparılıb

Azərbaycandan Ukraynaya elektrik avadanlıqlarından ibarət növbəti humanitar yardım göndərilib VİDEO

DİN: Valideynlər övladlarının internetdə maraqlandıqları şəbəkə oyunlarına diqqətlə yanaşmalıdırlar

Baş direktorun müavini: Azərbaycanda bu il 7, gələn il 15 etalon laboratoriyanın qurulması planlaşdırılır - MÜSAHİBƏ

DSMF: Yanvar ayında sığortaolunanların sayı 11 min 533 nəfər artıb

Azərbaycanla Slovakiya arasında ilk konsulluq məsləhətləşmələri keçirilib

Azərbaycan parataekvondoçuları beynəlxalq turnirdə iştirak edəcəklər

USAID-in bağlanması ABŞ-ın “müdaxilə siyasəti”nin səmərəsiz olduğunun etirafıdır - ŞƏRH

“Azərpoçt”: Ötən il ərzində üç rəqəmsal layihə təqdim edilib

Haydar Abdikerimov: Orta Dəhlizlə Çindən gələn konteyner qatarlarının sayı 35 dəfə artıb MÜSAHİBƏ

"Azərpoçt" 2024-cü ili 73,5 milyon manat xalis mənfəətlə başa vurub VİDEO

UNICEF: Şərqi Asiya və Sakit okeanda havanın çirklənməsi hər gün 100 uşağın ölümünə səbəb olur

Göygöldə maye qazdoldurma məntəqəsinin istismarı dayandırılıb