Bakı, 25 yanvar (AZƏRTAC). Azərbaycan bu gün öz tarixinin sosial-iqtisadi yüksəliş dövrünü yaşayır. Ölkəmizdə ənənəvi sənaye sahələri ilə yanaşı, yeni prioritet istehsal sahələri, sənaye parkları yaradılır və nəticədə sənayenin innovasiyalar əsasında inkişafını təmin edəcək imkanlar formalaşır. Prezident İlham Əliyev tərəfindən həyata keçirilən iqtisadi islahatlar sayəsində ölkəmizə sərmayə yatıran xarici və müştərək müəssisələrinin sayı 3 dəfə artmışdır. Hazırda sənaye sahəsində 63 dövləti təmsil edən 200-ə yaxın xarici investisiyalı müəssisə fəaliyyət göstərir və bunun müqabilində minlərlə iş yeri açılmışdır.

Son on ildə Azərbaycan iqtisadiyyatının bütün sahələrində olduğu kimi, neft və qaz hasilatı və emalı sənayesində də böyük uğurlar qazanılmışdır. Bütün bunların təməlində ümummilli lider Heydər Əliyevin neft strategiyasının uğurla həyata keçirilməsi dayanır. Belə ki, 1994-cü ilin 20 sentyabrında imzalanmış “Əsrin müqaviləsi” neft və qaz sənayesinin sürətli inkişafına təkan vermişdir.

Azərbaycan artıq öz enerji təhlükəsizliyini təmin etmişdir. Karbohidrogenlərin hasilatı və nəqli üzrə keçirilən genişmiqyaslı layihələr, yeni yataqların kəşfi və əldə olunan uğurlar Azərbaycanın beynəlxalq enerji təhlükəsizliyinin təmin olunmasındakı rolunu əhəmiyyətli dərəcədə artırmışdır.

Bu gün dünyanın ən iri neft şirkətlərindən biri kimi tanınan Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti (ARDNŞ) malik olduğu müvafiq istehsal gücü və böyük elmi-texniki potensialından səmərəli istifadə etməklə neft-qaz sənayesinin müasirləşdirilməsi istiqamətində gördüyü işləri uğurla davam etdirir. Son 15 ildə ARDNŞ yeni yataqların kəşfiyyatı və hasilatında, əldə olunan neft və qazın magistral kəmərlər sistemi ilə dünya bazarlarına ixracının təşkilində mühüm irəliləyişlərə nail olmuşdur.

Neft-kimya sənayenin modernləşdirilməsi və qeyri-neft sənayesinin şaxələndirilməsi məqsədi ilə Prezident İlham Əliyev ölkədə yeni neft-qaz emalı və neft-kimya kompleksinin (NQNK) inşası ilə bağlı sərəncam imzalanmışdır. Sərəncamın icrası ilə əlaqədar kompleks üçün Bakı şəhərindən 60 kilometr aralıda, Səngəçal terminalının yaxınlığında 4 min 200 hektara yaxın ərazi ayrılmışdır.

Bu nəhəng kompleksə daxil olan sənaye müəssisələrinin birinci növbəsinin bünövrəsinin cari ildə qoyulması nəzərdə tutulur. Prezident İlham Əliyev layihəni yüksək qiymətləndirərək demişdir: “Bu layihə yaxın onilliklər üçün Azərbaycan iqtisadiyyatının energetika və qeyri-neft sektorlarının gələcəyini müəyyən etməyə imkan verəcəkdir. Həmin layihənin həyata keçirilməsi ölkənin ixrac potensialını da xeyli artıracaqdır”.

Layihənin ümumi dəyəri təxminən 14-15 milyard dollar, gələcək kreditlər üzrə bank faizləri ilə birlikdə 16-17 milyard dollardır. Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondunun bu layihəyə 30-40, xarici investorların isə 60-70 faiz sərmayə qoyacağı gözlənilir.

Kompleksin tərkibinə ildə 10 milyard kubmetr istehsal gücü olan qaz emalı, 10 milyon ton istehsal gücünə malik neft emalı, 2 milyon ton kimya məhsulları istehsal edəcək neft-kimya zavodları daxil olacaqdır.

İlk növbədə qaz emalı zavodu tikintisi planlaşdırılır. Zavodda yataqlardan çıxarılan xammal, eləcə də “Azəri-Çıraq-Günəşli” yataqlar blokundan hasil edilən səmt qazı emal olunacaqdır. Qaz emalı zavodunun layihələndirməsi işi üçün ARDNŞ və İsveçrənin beynəlxalq mühəndislik, tikinti və layihələrin idarə edilməsi şirkəti olan “Foster Wheeler AG” ilə birgə müəssisə yaradılmışdır. Zavodun 2018-ci ildə istifadəyə verilməsi planlaşdırılır.

Daha sonra neft-kimya kompleksi və neftayırma zavodu tikiləcəkdir. Bu zavodda A-92, A-95, A-98 markalı avtomobil benzinləri, reaktiv və dizel yanacaqları istehsalı həyata keçiriləcəkdir. Həmin məhsullar “Avro-5” standartına cavab verəcəkdir. Gələcəkdə Azərbaycana daha qənaətli avtomobillərin ixracını stimullaşdırmaq üçün dizel yanacağı istehsalına xüsusi diqqət yetiriləcəkdir. Mütəxəssislərin fikrincə dünya bazarlarında ən bahalı yanacaq hesab edilən reaktiv yanacağın böyük həcmdə istehsalı da olduqca sərfəlidir. Neft emalı zavodunun məhsullarının xeyli hissəsinin Aralıq dənizi ölkələrinə - Türkiyə, Gürcüstan və başqa dövlətlərə ixrac edilməsi nəzərdə tutulur.

Kompleksdə kimya və gübrə məhsullarının istehsalı məqsədilə “Exxon Mobile” (ABŞ), “İneos” (İngiltərə), “Basell” (Hollandiya), “Uhde” (“Thysenn Krupp” - Almaniya), “Technip” (Fransa), KBR (İngiltərə) firmalarının müasir texnologiyaları tətbiq olunacaqdır. Artıq ARDNŞ ilə həmin şirkətlər arasında müvafiq müqavilələr və əməkdaşlıq haqqında memorandumlar imzalanmışdır.

Kompleksin elektrik enerjisi ilə təmin olunması üçün yeni elektrik stansiyası tikiləcəkdir.

Hazırda “Fugro Survey Ltd. (Caspian)” şirkəti tərəfindən kompleksin inşa ediləcəyi ərazidə detallı geofiziki, geotexniki və hidroloji işlər həyata keçirilir.

Xüsusi əhəmiyyət kəsb edən daha bir məqam ondan ibarətdir ki, yüksək ixtisaslı mütəxəssislərdən ibarət yeni kadr potensialı yaranacaq, yeni iş yerləri açılacaq, əhalinin məşğulluğu təmin ediləcəkdir. Kompleksin bütövlükdə 2020-ci ilin sonunda istismara verilməsi planlaşdırılır. Bu müddət ərzində kompleksin tikintisinə 15 mindən çox işçi qüvvəsinin və mütəxəssisin cəlb olunması gözlənilir.

Rəqabətədavamlı, müasir standartlara cavab verən yeni neft-qaz emalı və neft-kimya kompleksinin inşası Azərbaycanın yeni meqalayihəsi kimi dünyada yüksək dəyərləndirilir.

Nihat Budaqov

AZƏRTAC-ın müxbiri