Bakı, 16 sentyabr, Nahid Xəlilov, AZƏRTAC

Həyatımızın müxtəlif məqamlarında musiqinin müxtəlif növləri ilə rastlaşırıq: filarmoniyada daha çox klassik musiqini, şən məclisdə - populyar və yaxud xalq musiqisini, dostlarımızla - caz, rok, pop musiqilərini dinləyirik. Musiqi həyatımızın ayrılmaz bir parçasıdır. Dünyada elə bir xalq yoxdur ki, onun özünəməxsus musiqi mədəniyyəti olmasın. Musiqi millətləri birləşdirən, onların qarşılıqlı anlaşmasını təmin edən universal bir dildir. Bu baxımdan Azərbaycan Musiqi Mədəniyyəti Dövlət Muzeyi milli musiqi tariximizin gələcək nəsillərə ötürülməsində misilsiz rol oynayır.

Milli Musiqi Günü ərəfəsində Bakı Dövlət Universitetinin AZƏRTAC-da təcrübə keçən tələbəsi Nahid Xəlilov Azərbaycan Musiqi Mədəniyyəti Dövlət Muzeyində olub və maraqlı məlumatlar əldə edib.

Azərbaycan Musiqi Mədəniyyəti Dövlət Muzeyi paytaxtın Neftçilər prospektində yerləşir. 1967-ci ildə yaradılan muzeyin fəaliyyətinin əsas məqsədi və vəzifələri Azərbaycan musiqi tarixi ilə bağlı materialların toplanılması, saxlanılması, araşdırılması və təbliğidir. Burada Azərbaycan milli musiqi altları olan tar, kamança, saz, dəf, qoşanağara, zurna, ney, eləcə də özünəməxsus xüsusiyyətləri illə fərqlənən digər musiqi alətləri - əsa-tar, asa-saz, habelə qrammofonlar, patefonlar, qrammofon valları nümayiş etdirilir. Muzeyin fondunda ümumilikdə 50 mindin çox eksponat qorunub saxlanılır.

Qeyri-adi musiqi aləti

Muzeyə daxil oluram. Elə bu an otaqdakı səssizliyi pozan milli musiqimizin həzin səsi məndə xoş hisslər yaradır. Musiqinin fonunda burada nümayiş olunan eksponatlarla yaxından tanış oluram. Əhməd Bakıxanovun kolleksiyasına aid olan əsa-tar adlı musiqi aləti diqqətimi cəlb edir. Belə ki, Ə.Bakıxanov xaricdə olarkən gördüyü əsa formasında olan skripka alətindən ilhamlanıb. O, vətənə geri qayıdandan sonra bu ideyanı irəli sürüb və bundan sonra əsa-tar və əsa-saz musiqi alətləri hazırlanıb. Böyük həcmi ilə müasir tarlardan fərqlənən Şiraz tarından söz açan həmsöhbətim deyir ki, bu musiqi aləti əvvəllər diz üzərində ifa olunub, lakin daha sonra Sadıqcan ləqəbi ilə tanınan Azərbaycan tarzəni Mirzə Sadıq onu təkmilləşdirib və tar artıq sinə üzərində ifa olunmağa başlanıb. Bundan başqa musiqişünas Məcnun Kərimlinin bərpa etdiyi orta əsrlərdə ifa olunan xalq çalğı alətləri də burada sərgilənir.

Aşıq sənətinə həsr olunmuş otaq

Tükənməz xalq yaradıcılığı çeşməsindən süzülüb gələn təkrarsız sənət nümunələri ilə tanınan Aşıq Ələsgərin 200 illiyi münasibətilə hazırlanmış otağa keçirik. Burada böyük, orta və kiçik saz nümunələri, həmçinin sazla birlikdə ifa olunan qoşa nağara, nağara, zurna, balaban kimi eksponatlar nümayiş olunur. Aşıq yaradıcılığı şifahi xalq ədəbiyyatının bir hissəsidir. Aşıqlar çıxış edərkən heç bir yazılı mənbədən istifadə etmirlər. Lakin bəzi musiqilər var ki, illər keçdikcə unudulur və ya ilkin formasını itirir. Məhz bu səbəbə görə bəstəkar Qənbər Hüseynli bəzi aşıq musiqilərinin notlarını əlyazma halına salıb. Həmin bu notlar muzeyin ekspozisiyasında dəyərli sənət nümunələri kimi qorunub saxlanılır. Həmçinin bu otaqda Aşıq Barat, Aşıq Xanlar, Aşıq Sabir kimi aşıqların musiqi alətlərini, Aşıq Hüseyn Saraçlıya məxsus olan papaq, çəkmə və kəməri də görmək mümkündür.

Quru çaydan hazırlanmış portret

Azərbaycanın görkəmli bəstəkarı Qara Qarayevin kətan üzərində çəkilmiş möhtəşəm və bir o qədər də qeyri-adi portretini görürəm. Portretin qeyri-adiliyi onun sadəcə quru çay və yapışqandan istifadə olunaraq ərsəyə gətirilməsindədir. Əsər rəssam Ramil Qasımovun əl işidir. Qara Qarayevə məxsus stol və stul dəsti, şkaflar və büst də burada nümayiş olunur. Bələdçi deyir ki, 2018-ci ildə Q.Qarayevə aid şəxsi əşyaların böyük bir qismi dahi bəstəkarın 100 illiyi münasibətilə açılmış mənzil-muzeyinə köçürülüb. Həmçinin Üzeyir Hacıbəyli, Cövdət Hacıyev, Niyazi, Fikrət Əmirov, Sultan Hacıbəyli və Asəf Zeynallı kimi dəyərli bəstəkarlarımızın şəkilləri otağın divarlarını bəzəyir.

Muzeyin ekspozisiyasında təkcə Azərbaycana məxsus musiqi alətləri deyil, həmçinin digər dünya dövlətlərinin çalğı alətləri də mövcuddur. Bunlara Türkiyə, İngiltərə, Almaniya, Çin, İndoneziya, Qazaxıstan, İtaliya, Qətər və sairə kimi ölkələri misal göstərmək olar. Bu musiqi alətləri müxtəlif səfirliklər və iş adamları tərəfindən muzeyə bağışlanıb.

Şuşa musiqiçilərinin sərgisi

Muzeydə başqa bir otaq da vardır ki, bu otaq Azərbaycanın Şuşada anadan olmuş görkəmli sənətkarlarına həsr olunub. Burada Üzeyir Hacıbəyli, Əşrəf Abbasov, Süleyman Ələsgərov və Soltan Hacıbəyov kimi görkəmli bəstəkarların musiqi notları qorunur. Bildiyimiz kimi, Ü.Hacıbəyli Şərqdə ilk opera olan “Leyli və Məcnun”un müəllifidir. Bu möhtəşəm operanın afişası və opera haqqında “Kaspi” qəzetində dərc olunmuş xəbərin nüsxəsi məndə nostalji hisslər yaratdı. Azərbaycanın xalq rəssamı Arif Hüseynovun “Üzeyir dünyası” adlı rəsmində isə Üzeyir Hacıbəyli və onun əsərlərində yaratdığı obrazlar əks olunub. Bundan başqa 44 günlük Vətən müharibəsində qazandığımız şanlı zəfərimizin carçısı olaraq mədəniyyət paytaxtımız Şuşada keçirilən “Xarıbülbül” beynəlxalq musiqi festivalında çəkilən şəkillər də burada yer alıb.

Burada gördüklərim bir daha deməyə əsas verir ki, keçmişlə gələcək arasında körpü olan bu muzey musiqi mədəniyyətimizin, tariximizin qorunmasında müstəsna rol oynayır və bizlər mütləq şəkildə bu müqəddəs ocaqlardan yararlanmalıyıq.