Bakı, 18 sentyabr, N.Məmmədova, AZƏRTAC

Amerika diplomatiyasının Cənubi Qafqazda əsas məqsədi və vəzifələri heç də burada mövcud olan münaqişələri, xüsusən, təəssüf ki, 44 günlük müharibədən sonra hələ də mövcud olan Ermənistan-Azərbaycan qarşıdurmasını kökündən həll etmək yox, Rusiyanı regiondan sıxışdırıb çıxarmaqdır. Məsələ ondadır ki, Birləşmiş Ştatların yürütdüyü regional siyasət tarixinə nəzər salsaq, asanlıqla görmək olar ki, əsas diqqət Rusiyanın təsirinin azaldılmasına, Sovet İttifaqı dövründə isə SSRİ-nin zəifləməsinə yönəlib.

Bu barədə AZƏRTAC-a politoloq İlqar Vəlizadə bildirib.

Ekspert xatırladıb ki, 1988-ci ildə ABŞ-da bəzi siyasi dairələr “Qarabağ kartından” Sovet İttifaqını çökdürmək, millətlərarası toqquşmalar yaratmaq üçün istifadə edirdi. O əlavə edib: “Hazırkı vəziyyətdə Amerika tərəfi Ermənistanın irredentik məqsədlərini açıq şəkildə dəstəkləyib. Guya bu ölkədəki demokratiya hərəkatı həqiqətən də Azərbaycan ərazilərinin işğalı məqsədini daşımır, əvvəllər də Dağlıq Qarabağ muxtar vilayətinin Azərbaycan SSR-in tərkibindən çıxarılması və onun Ermənistan SSRİ-yə birləşdirilməsi hədəfi olmayıb. Bu siyasət ABŞ-da müəyyən dairələr tərəfindən dəstəklənib və regionda gərginliyi daha da artırıb. Xatırlayırıq ki, həmin vaxt Birləşmiş Ştatların bəzi siyasi xadimləri 1988-ci ildə Sumqayıtda və 1990-cı ilin əvvəlində Bakıda baş verən hadisələrlə bağlı ziddiyyətli bəyanatlar verir, onları Azərbaycan tərəfinin ermənilərə qarşı etnik təmizləmə siyasəti kimi qələmə verirdilər. Bu iddialar heç də həqiqətə uyğun deyildi və həmin siyasətçilərin ermənipərəst olduğunu göstərirdi. Bunun ardından, 1995-ci ildə ABŞ-ın qanunverici orqanında – Konqres və Senatda erməni qrupu formalaşdı, onun tərkibinə isə Azərbaycanı tənqid edən və Ermənistanı dəstəkləyən siyasətçilər daxil oldular”.

Politoloqun sözlərinə görə, həmin erməni qrupunun müxtəlif illərdə 100-120-dən artıq üzvü olub və onlar daimi olaraq anti-Azərbaycan mövqeyindən çıxış edirlər. Bu şəxslərin rəyləri Birləşmiş Ştatların Azərbaycanla bağlı siyasətinin formalaşmasına təsir göstərib. İ.Vəlizadə vurğulayıb: “Çox təəssüf ki, bu insanlar indi də anti-Azərbaycan dalğasında fəal işləməyə davam edir və Ermənistanı dəstəkləyirlər. Onların bir çoxu erməni lobbisində sıx şəkildə bağlıdır, çoxlarının ABŞ-da yaşayan ermənilərlə qohumluq əlaqələri var. Xüsusən, həmin Robert Menendes – Senatın beynəlxalq münasibətlər komitəsinin başçısı. Belə olan halda, hər hansı tərəfsiz mövqedən söhbət gedə bilməz. Bu şəxslərin ABŞ-ın ayrı-ayrı instansiyaları tərəfindən siyasi qərarların qəbul olunmasına təsiri o qədər böyükdür ki, son zamanlar onlar Amerikanın bizim regionda siyasətini müəyyən edirlər. Yenə də əsas məqsəd Rusiyanı regiondan sıxışdırıb çıxarmaqdır. Amma bu, kobud üsulla, dünya ermənilərini öz tərəfinə çəkmək, ermənilərin separatçı əhvali-ruhiyyəsi ilə oynamaq, faktiki olaraq Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü sual altına qoymaqla həyata keçirilir”.

Politoloq diqqətə çatdırıb ki, Vaşinqton Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü sözdə dəstəkləsə də, əməldə tamamilə başqa mənzərənin şahidi oluruq. O, bildirib: “Xüsusilə, xatırlatmaq istərdim ki, 1992-ci ildə - Azərbaycanın görünməmiş təcavüzə məruz qaldığı bir vaxtda və xaricdən dəstək alan erməni işğalçı bölmələrinin ərazilərimizi işğal etdiyi, kütləvi etnik təmizləmələrin, o cümlədən Xocalı soyqırımının törədildiyi şəraitdə Amerika Konqresi ermənipərəst siyasətçilərin təhriki ilə Birləşmiş Ştatların Azərbaycanla qarşılıqlı fəaliyyətini məhdudlaşdıran 907-ci düzəlişi qəbul etdi. Bu, Azərbaycanın xarici dəstəyə ehtiyacı olduğu, Azərbaycan xalqının böyük problemlərlə qarşılaşdığı, hələ zəif olan Azərbaycan dövlətinin dünya xəritəsindən silinmə təhlükəsinə məruz qaldığı bir vaxtda baş verib. ABŞ, bir tərəfdən ümumdünya dəyərlərinə sadiqliyini bəyan edərək Azərbaycanın müstəqilliyini və onun suverenliyini möhkəmləndirməsini dəstəklədiyini bildirir, əslində, bu hədəflərə zidd olan addımlar atırdı”.

ABŞ-ın ATƏT-in Minsk qrupunda iştirakından danışan politoloq Vaşinqtonun bu format çərçivəsində regional proseslərə biganə münasibətini qeyd edib. “Minsk qrupunun vasitəçiləri tez-tez gərginliyin azaldılmasına, həmin mürəkkəb onilliklər ərzində böhran vəziyyətinin aşılmasına kömək etməyən şablon bəyanatlarla çıxış edirdilər. Amma Azərbaycan Ordusunun 44 günlük müharibə zamanı işğal olunmuş əraziləri azad etməsindən sonra Azərbaycan dövləti regional siyasətdə yeni format tətbiq etdi, həmin dövrdə mövcud olan status-kvonu dəyişdirdi. Amerika diplomatiyası isə “yuxudan oyanaraq” üçtərəfli Bəyanatın imzalanmasına vasitəçilik edən Rusiyanı ikinci plana keçirmək məqsədi ilə danışıqlar prosesinə fəal moderatorluq etməyə başladı. Əlbəttə, ABŞ diplomatiyası bu məsələdə müəyyən irəliləyiş əldə etdi: mühüm görüşlər keçirildi, habelə reallaşacağı təqdirdə başa çatacaq Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi tərəflərinin sülh sazişi imzalanması mərhələsinə çatmasını təmin edəcək razılaşmalar əldə olundu. Lakin ABŞ Dövlət Departamenti nümayəndələrinin son bəyanatları Amerika diplomatiyasının bu səylərinə kölgə salır, Birləşmiş Ştatların vasitəçilik missiyasını sual altına qoyur, Vaşinqtonun tərəfsizliyinə şübhə yaradır. Çünki bu bəyanatlarda açıq şəkildə Ermənistana tərəfkeşlik və onu Rusiyanın təsirindən çıxarmaq məqsədilə edilən cəhdlər hiss olunur”.

İlqar Vəlizadə əlavə edib ki, bütün bunlar yenə də “Qarabağ kartının” oynanılması, regionda gərginliyin artırılması yolu ilə edilir və Birləşmiş Ştatların postsovet məkanında digər münaqişə vəziyyətlərinə münasibətdə məqsəd və bəyanatlarına heç də uyğun gəlmir.

Onun sözlərinə görə, ABŞ Qarabağdan başqa heç bir yerdə separatçılığı dəstəkləmir. Politoloq hesab edir: “Birləşmiş Ştatlarda heç vaxt qondarma Cənubi Osetiya, Abxaziya, Dnesrtyanı rejimlərin ofisləri fəaliyyət göstərməyib. Onların nümayəndələri ABŞ-a səfər etmir, hələ bir çoxu isə sanksiyalara məruz qalır. Bütün bunları Azərbaycan ərazisində indiyədək fəaliyyət göstərən separatçılar haqqında söyləmək olmaz, onlar utanmadan Birləşmiş Ştatlara gedir, bu dövlətin təsisatlarında olur, Konqresdə, Senatda, Dövlət Departamentində görüşlər keçirirlər. Bu, Birləşmiş Ştatların bəyan etdiklərinə uyğun gəlmir və ABŞ-ın bizim regionda maraqlarına ciddi zərər verir, həmçinin bu ölkə ilə Azərbaycan arasında normal qarşılıqlı faydalı münasibətlərin inkişafına kömək etmir”.

Ekspert sonda qeyd edib ki, Azərbaycan bu vəziyyətlə barışa bilməz və Birləşmiş Ştatların siyasi dairələrinin diqqətinə çatdırır ki, bu təhlükəli siyasət və erməni separatçılarının nazı ilə oynamaq ABŞ-ın regionda rolunu zəiflədir, eyni zamanda, onun geosiyasi rəqiblərinin nüfuz dairəsini artırır. “Əgər bu siyasət Vaşinqtonun xoşuna gəlirsə, əlbəttə, ABŞ onu davam etdirə bilər. Lakin qeyd etmək lazımdır ki, onun çox ciddi nəticələri olacaq, sülhə və Birləşmiş Ştatların region ölkələri ilə mehriban qonşuluq münasibətlərinə gətirib çıxarmayacaq. Çünki, bu siyasətin təməlində “parçala və hökm sür” prinsipi var. Azərbaycan bunu qəbul etmir və Amerika Birləşmiş Ştatlarının diqqətinə bir daha çatdırır ki, “Qarabağ kartından”, Qarabağ erməniləri məsələsindən istifadə etməklə qlobal aktorlarla münasibətlərin aydınlaşdırılması heç bir nəticə verməyəcək. Bu, heç bir tərəfə, xüsusən ABŞ-a dividend gətirməyəcək, həmçinin regionda vəziyyəti daha da gərginləşdirəcək”, - deyə politoloq sözlərinə yekun vurub.