Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi

MƏDƏNİYYƏT

AZƏRBAYCAN QIZI VƏTƏNDƏN UZAQDA DA VƏTƏNİ HAQQINDA DÜŞÜNÜRDÜ

Ədəbiyyat aləmində Banin təxəllüsü ilə tanınmış mərhum soydaşımız Ümmülbanu Əsədullayevanın varisi, alman yazıçısı Rolf Ştummer öz arxivindəki əlyazmaların və çap olunmuş məqalələrin bir qismini AZƏRTAC-ın müxbirinə təqdim etmişdir. Bunların arasında Dağlıq Qarabağ ətrafında baş vermiş məlum hadisələr, “Böyük Ermənistan” yaratmaq xülyası ilə yaşayan ermənilərin iddialarının ifşasına həsr olunmuş yazılar da vardır. Həmin məqalələrdən biri Parisdə çıxan “Mond” qəzetinin 1990-cı il 20 yanvar tarixli nömrəsində dərc olunmuşdur. Məqalənin tərcüməsini oxuculara təqdim edirik.

“DAĞLIQ QARABAĞ

Azərbaycanın nöqteyi-nəzərincə azərbaycanlı yazıçı Ümmülbanu tərəfindən yazılmışdır.

Dağlıq Qarabağla bağlı əngəlli məsələ ermənilərin ədalətsiz tələbi ilə ortalığa çıxarılmışdır.

Həqiqətdə Qarabağ və yaxud Dağlıq Qarabağ (Azərbaycan dilində “qara bağ”) heç vaxt Ermənistanın olmamışdır. Bu regionda erməni əhalisinin sayca çoxluq təşkil etməsinə gəlincə, əhalisinin əksəriyyətinin şiələrdən ibarət olduğu İranda xristianların sayını azaltmaq məqsədi ilə XIX əsrdə rus çarı ilə İran şahı arasında razılığa əsasən, Zaqafqaziyaya, o cümlədən Qarabağa çoxlu sayda erməni köçürülmüşdür.

Ermənilərin tələbi 1918-ci ildə Rusiyada başlamış vətəndaş müharibəsi zamanı Qafqazın üç ölkəsi - Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistan müstəqillik əldə edən vaxt ortaya atılmışdır.

1920-1921-ci illərdə bu respublikalar yenidən bolşevik Rusiyası tərəfindən ələ keçirilmiş və həmin ölkələrdə sovet hakimiyyəti qurulmuşdur.

Bütün bu hadisələrin qızğın dövründə -1920-ci ildə Ermənistan Qarabağ problemini qaldırdı. Bu dəfə yalnız əhalisinin əksəriyyəti ermənilərdən ibarət olan Yuxarı Qarabağı tələb etdi.

Ermənilərin bu tələbi axarında Qafqaz Partiya Komitəsinin 1921-ci il iyul ayının əvvəlində keçirilmiş büro iclası dilemma ilə üzləşmişdi: məsələni səsə qoymaq (“səsə qoymamaq” ifadəsinin altından xətt çəkək: bu, o deməkdir ki, Qarabağ həmişə Azərbaycana məxsus olmuşdur”) və yaxud onu Ermənistana vermək. Əvvəlcə ikinci təklif üstünlük qazandı... Amma Nərimanovun rəhbərlik etdiyi Azərbaycan dövləti məsələyə Moskvada baxılması tələbi ilə çıxış etdi. Orconikidze və Nazaretyan məsələyə yenidən baxılmasını qərara aldılar. Bu, heç də o demək deyildi ki, Stalin ermənilər tərəfindən qaldırılmış məsələni Azərbaycanın xeyrinə həll etdi. Taktiki səbəblər üzündən o, bunu etməyə məcbur oldu: Dağlıq Qarabağın ermənilərə verilməsi ilə başlanacaq ərazi dəyişikliyi müxtəlif millətlərin yaşadığı Gürcüstanı (yaddan çıxarmayaq ki, Stalin gürcü idi) pis vəziyyətdə qoya bilərdi. Digər tərəfdən, Nərimanovun məsələni şəxsən Leninin iştirakı ilə həll edəcəyi tələbi Stalini geri çəkilməyə məcbur etdi.

1921-ci ildən sonra paradoksal vəziyyət yaranmışdı: Qarabağda yaşayan ermənilər muxtariyyət aldıqları halda, Ermənistanda (600.000) və Gürcüstanda (500.000) yaşayan azərbaycanlılara muxtariyyət verilmədi.

NƏDƏNSƏ, BUNDAN HEÇ KƏS DANIŞMIR

Məsələnin başqa bir tərəfini unutmayaq. Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, 1918-1920-ci illərdə müstəqillik əldə etmiş Ermənistanın Dağlıq Qarabağla heç bir əlaqəsi yox idi. Ermənistan onu iqtisadi, sosial və dini məqsədləri üçün deyil, yalnız Dağlıq Qarabağın hesabına ərazisini böyütmək üçün ələ keçirmək istəyirdi.

Oxucunun diqqətini bu günə qədər heç kimin heç vaxt danışmadığı və özümün şəxsən şahid olduğum hadisələrə yönəltmək istəyirəm.

Osmanlı imperiyasının “qurbanı olmuş” ermənilərdən tez-tez söhbət açıldığı halda, nədənsə, vaxtilə onların Azərbaycanda törətdikləri vəhşiliklər barədə kimsə bir söz demir. Ruslar məsələni hüquqi yolla həll etmək əvəzinə, iki xalq - azərbaycanlılar və ermənilər arasında baş vermiş münaqişəyə həmişə göz yummuşlar. Elə buna görə də 1905-ci ildə, birinci rus inqilabı vaxtı, inqilabçılar tərəfindən kömək göstərilmiş ermənilər Azərbaycanda qırğın törətmişlər. Bakıdan qaçaraq, həkim və xəstəxananın olmadığı uzaq bir rayonda sığınacaq tapmağa məcbur olmuş hamilə anam məni dünyaya gətirmiş, düzgün müalicə aparılmadığından bir neçə gün sonra vəfat etmişdir.

1918-ci ildə oktyabr inqilabı vaxtı daşnaksutyun partiyasının rəhbərliyi altında və qırmızılar tərəfindən kömək göstərilən ermənilər yenidən azərbaycanlılara qarşı qırğın törətmişlər. Ermənilərin vəhşiliyindən qorxuya düşmüş ailəmiz çox çətin şəraitdə İrana qaçmağa məcbur olmuşdur”.

Əsgər Əliyev

AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri

PARİS

Xəbəri sosial şəbəkələrdə paylaşın

Bizi sosial şəbəkələrdə izləyin

“Caspian Policy Center”: Azərbaycan Avropaya etibarlı və sabit təbii qazın əsas tədarükçülərindən biridir – MÜSAHİBƏ

"Böyük Dəbilqə": Azərbaycanın iki cüdoçusu qızıl medal görüşünə çıxacaq

Egey dənizində artan seysmik dalğalanma səbəbilə Yunanıstanın dörd adasında fövqəladə vəziyyət elan edilib

Bakıda "Böyük Dəbilqə" turnirinin açılış mərasimi keçirilib

® “Qadın Dəstək Xətti” 2024-cü il üzrə hesabatını açıqlayır

Tarixi Zəfərimiz 30 il ərzində formalaşan milli ideyanı reallığa çevirdi - ŞƏRH

İtaliyanın Baş naziri ilə Ukrayna Prezidenti arasında telefon danışığı olub

TÜRKSOY Bəxtiyar Vahabzadənin xatirəsinə həsr olunmuş tədbirlərə start verəcək

NİİM: Ağa Nemətulla küçəsi istiqamətində nəqliyyatın sıxlığı yaranıb

Azərbaycan və Qvineya arasında bir sıra sahələr üzrə əməkdaşlıq imkanları müzakirə olunub

Olaf Şolts: Demokratiyamıza və seçkilərimizə hər hansı müdaxiləni qəbul etməyəcəyik

Nərimanov rayonunda beşmərtəbəli binada baş vermiş yanğın qısa müddətdə söndürülüb VİDEO

“Tariximizin işığında - Qərbi Azərbaycanın izi ilə” layihəsinə başlanılıb

Naxçıvanda XI siniflər üçün növbəti buraxılış qiymətləndirmə monitorinqi keçirilib

Şəmkir sakinlərindən odlu silah və narkotik vasitələr aşkarlanıb VİDEO

Barəsində hökm çıxarılan Türkiyənin Van bələdiyyəsinin sədri vəzifəsindən uzaqlaşdırılıb

Somali işğal dövründə də İƏT çərçivəsində Azərbaycanı hər zaman dəstəkləyib - ŞƏRH

Şahbuz rayonunda humanitar tibbi aksiya keçirilib

Akademiyanın bir qrup tələbəsi və əməkdaşı “Erasmus+” proqramında iştirak edəcək

Serbiya Respublikasının Prezidenti Zati-aliləri cənab Aleksandar Vuçiçə

İqdır liseylərində Xocalı soyqırımı mövzusunda müsabiqə elan olunub

Qərbi Azərbaycan İcmasının Naxçıvan Muxtar Respublikası üzrə Nümayəndəliyi görüş keçirib

Femida Könüllülərinin I Ümumrespublika Forumu keçirilib VİDEO

BMT: Hər il 400 minə yaxın uşaq və yeniyetmə xərçəng xəstəliyinə tutulur

“Yol nəqliyyat hadisələri zamanı zərərçəkmişlərin xilas edilməsi” mövzusunda gecə təlimi keçirilib

Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq verilib

Yol polisi dağlıq rayonlarda yolların buz bağlaması ilə bağlı sürücülərə müraciət edib

9 mindən çox şəxs özünüməşğulluq proqramına cəlb olunacaq

İş və istirahət günlərinin yerləri dəyişdirilib - QƏRAR

Sabah hava yağmursuz keçəcək - Proqnoz

Yevlaxda baş verən yol qəzasında dörd nəfər xəsarət alıb

“Gənc Müəllimlərin IV Şəbəkələşmə Forumu” keçirilib

Müdafiə Nazirliyi: Gənc əsgərlərin sağlamlığının qorunması məqsədilə vətəndaşlardan andiçmə mərasimlərinə gəlməməyi xahiş edirik

Milli Kitabxanada “Əməkdar incəsənət xadimi Əliağa Vahid-130” adlı kitab sərgisi açılıb

Serbiyada milli bayram – Dövlətçilik Günü qeyd olunur

Rusiyanın Altay regionunda 6,4 maqnitudalı zəlzələ olub

DİN: Ötən gün 78 kiloqramdan artıq narkotik vasitə aşkar olunaraq götürülüb

Bu gün Azərbaycanın ən güclü şahmatçıları bəlli olacaq

Azərbaycan nefti ucuzlaşıb

Misli Premyer Liqası: XXIII tura Sumqayıtda start veriləcək

SOCAR-la Asiya İnkişaf Bankı arasında mövcud və potensial əməkdaşlıq imkanları müzakirə olunub

DİN: Cinayət törətməkdə şübhəli bilinən 72 nəfər saxlanılıb

Lerikdə qarın hündürlüyü 24 sm-ə çatıb – FAKTİKİ HAVA

Ədliyyə naziri Şirvan şəhərində vətəndaşların müraciətlərini dinləyib

İtaliyada “Amazon” şirkətinin fəaliyyəti yoxlanılır

Bəzi yanğından mühafizə müəssisələrinin lisenziyaları ləğv olunub

Yaşlılarda yıxılma riskinin proqnozlaşdırılması üçün sadə test tövsiyə olunur

Albaniyada Azərbaycanda yenidənqurma və bərpa işləri barədə kitab işıq üzü görüb

Kişi və qadınların stres reaksiyalarındakı fərqlərin səbəbi araşdırılıb - TƏDQİQAT

Fransada kursant avtomobillə 5 nəfərə xəsarət yetirib

Britaniya jurnalı Azərbaycan kəlağayısına həsr olunmuş məqalə dərc edib

Macarıstanın logistika mərkəzinə çevrilməsi planlaşdırılır

Üzeyir Hacıbəylinin 140 illik yubileyi Türkiyənin Dövlət Opera və Balet Teatrında qeyd ediləcək

Riçard Almeyda Braziliya klubuna keçib

Malidə nazirin kortejinə hücum zamanı 4 polis yaralanıb

Vens: ABŞ Ukraynada davamlı sülhə nail olmaq istəyir

“Beynəlxalq Kitab Bağışlama Günü”ndə məktəblərə kitab hədiyyə edilib

Hakan Fidan və Marko Rubio Cənubi Qafqazda davamlı sülh üçün birgə səyləri müzakirə ediblər

Beynəlxalq Olimpiya Komitəsinin tibbi eksperti İdman Akademiyasında təlim keçir

2025-ci il yanvarın 29-da keçirilmiş bələdiyyə seçkilərində tam tərkibdə formalaşmamış bələdiyyə ilə bağlı MƏLUMAT

29 yanvar 2025-ci ildə keçirilmiş bələdiyyə seçkilərində seçilmiş bələdiyyə üzvlərinin SİYAHISI

Mərkəzi Seçki Komissiyası tərəfindən seçkilər etibarsız hesab edilmiş bələdiyyələrin SİYAHISI

2025-ci il yanvarın 29-da keçirilmiş bələdiyyə seçkilərində səsvermənin nəticələri etibarsız hesab edilmiş seçki məntəqələrinin SİYAHISI

29 yanvar 2025-ci il Səsvermənin ümumi yekunlarına dair Mərkəzi Seçki Komissiyasının PROTOKOLU

2025-ci il yanvarın 29-da keçirilmiş bələdiyyə seçkilərinin ümumi yekunlarına dair
Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Seçki Komissiyasının QƏRARI

Dövlət Statistika Komitəsində geniş kollegiya iclası keçirilib

Azərbaycan-Serbiya əməkdaşlığının perspektivləri müzakirə olunub

Ceyhun Bayramov Avropa Şurasının Baş katibi ilə görüşüb

Azərbaycanla Qırğız Respublikası arasında statistika sahəsində əməkdaşlıq müzakirə olunub

Ceyhun Bayramov İsrailin xarici işlər naziri ilə regional məsələləri müzakirə edib

Sülh və insanlıq əleyhinə, müharibə və digər ağır cinayətlərdə təqsirləndirilən erməniəsilli şəxslərin məhkəməsi davam etdirilib VİDEO

Azərbaycanla Küveyt arasında siyasi məsləhətləşmələr keçirilib

Ağdam Sənaye Parkının 70 faizindən çox hissəsi sahibkarların istifadəsinə verilib

Mərkəzi Seçki Komissiyası bələdiyyə seçkilərinin ümumi yekunlarını elan edib  YENİLƏNİB

Ərdoğan: “Mən etdim, belə də olacaq” prinsipi regionda işə yaramayacaq

Sabah Afrika İttifaqının dövlət və hökumət başçılarının sammiti işə başlayacaq

HHQ-nin “N” hərbi hissəsinin yaranma günü qeyd olunub

Yuxarı Mil kanalından 158 min kubmetrdən çox lil təmizlənib

61-ci Münxen Təhlükəsizlik Konfransı işə başlayıb

Kayum Nasırinin 200 illiyinə həsr edilən beynəlxalq elmi-praktik seminar keçirilib

Prezident İlham Əliyev Suriyanın keçid dövrü Prezidentini təbrik edib

Daha bir neçə müntəzəm avtobus marşrutu müsabiqəyə çıxarılır

Ötən ay İqtisadiyyat Nazirliyinin Çağrı Mərkəzinə 67 minə yaxın müraciət olub

Milli Məclisin plenar iclasında 15 məsələ müzakirə olunub VİDEO

Bakıda Azərbaycan Maliyyə Forumu keçirilib - YENİLƏNİB

Azərbaycan cüdoçuları Bakıdakı "Böyük Dəbilqə" turnirinə 2 medalla başlayıblar

Suriya Ərəb Respublikasının keçid dövrü Prezidenti Zati-aliləri cənab Əhməd əl-Şaraaya

Qazaxıstan və Çin nəqliyyat-logistika sahəsində əməkdaşlığı genişləndirirlər

Gədəbəydə avtomobil aşıb, xəsarət alanlar var

Elm və Təhsil Nazirliyi ilə AİB arasında əməkdaşlıq məsələləri müzakirə edilib

Ukraynalı ekspert: Donald Trampın Ukrayna və Rusiya prezidentləri ilə danışması sülh üçün müsbət mesajdır

Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzi Türkiyə universitetləri ilə ortaq dəyərlərimizin təbliği istiqamətində əməkdaşlığa başlayır

“Müasir cəmiyyətdə və elmdə qadının rolu” mövzusunda elmi konfrans keçirilib

“İşıq” Gənclərin Karyera Planlaması düşərgəsi başa çatır

AQTİ-nin İdarə Heyətinin sədri: Ölkəmizdə heyvan xəstəliklərinə qarşı aparılan irimiqyaslı tədbirlər öz bəhrəsini verir

Pedaqoji Universitetdə Beynəlxalq Kitab Bağışlama Günü qeyd edilib

Daha 7 regionda ulduz kateqoriyalarını düzgün qeyd etməyən hotellərin reklamları söküləcək

Afaq Şıxlı: Süni intellekt köməkçi alət ola bilər, lakin yaradıcılıq və dərin məna həmişə insan qəlbindən süzülüb gələcək - MÜSAHİBƏ

Azərbaycan Respublikası ilə Ermənistan Respublikası arasında dövlət sərhədinin delimitasiyası üzrə Dövlət Komissiyasının Katibliyinin məlumatı

Mədəniyyət Nazirliyi musiqi və incəsənət məktəblərində daha 3 ixtisas üzrə tədris proqramlarını yeniləyib