Bakı, 19 sentyabr, AZƏRTAC

Sentyabrın 20-də “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanmasının 30 ili tamam olur. Ulu Öndər Heydər Əliyevin iştirakı ilə imzalanmış bu müqavilə təkcə siyasi deyil, həm də böyük iqtisadi və sosial əhəmiyyəti olan layihə idi. Çünki bu layihə Azərbaycanın gələcək iqtisadi inkişafının və uğurlarının təməli rolunu oynadı. Azərbaycanın neft sektorunda beynəlxalq tərəfdaşları ilə imzaladığı bu iri saziş ölkənin inkişafına müstəsna təsir göstərdi, iqtisadi-siyasi müstəqilliyimizin qarantına çevrildi. Uğurlu neft strategiyasının nəticəsi olan bu müqavilə ölkəmizin qlobal enerji bazarında mövqeyini müəyyən etdi, ötən illər ərzində nüfuzunu daha da artırdı və etibarlı tərəfdaş kimi qəbul edildi.

Bunu AZƏRTAC-a müsahibəsində Elm və Təhsil Nazirliyinin İqtisadiyyat İnstitutunun şöbə müdiri dosent Mahir Zeynalov söyləyib. O qeyd edib ki, müstəqil Azərbaycanı müasir, güclü, davamlı iqtisadi inkişafa malik dövlətə çevirmək üçün Ümummilli Lider Heydər Əliyev gələcək siyasi-iqtisadi islahatların köklü transformasiyasının əsası olacaq neft strategiyasını müəyyənləşdirib. Bu strategiya xarici sərmayədarların Azərbaycanın neft yataqlarının işlənilməsinə cəlb edilməsini, xam neftin daşınması yollarının şaxələndirilməsini, neft gəlirlərinin səmərəli idarə olunmasını və Azərbaycanın yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoymasını təmin edib.

Mahir Zeynalov vurğulayıb ki, “Əsrin müqaviləsi” neft-qaz sektorunda yeni müqavilələrin bağlanması üçün stimul rolunu oynayıb: “İlk müqavilənin imzalanmasından sonra Azərbaycan digər beynəlxalq neft şirkətləri ilə əlavə müqavilələr imzalayaraq neft sektorundakı iştirakını genişləndirib. Azərbaycan “Əsrin müqaviləsi”ni imzaladıqdan sonra daha 38 saziş bağlayıb. 1997-ci ildə ölkədə neft hasilatı illik 9 milyon ton olub, lakin “Əsrin müqaviləsi” bağlandıqdan sonra neft hasilatı 5,6 dəfə artdı və 2010-cu ildə 51 milyon tona çatdı. İlkin hesablamalara görə, “Azəri”, “Çıraq” yataqlarının və “Günəşli” yatağının dərinlikdə yerləşən hissəsində çıxarıla bilən neft ehtiyatı 511 milyon ton olsa da, sonralar yeni qiymətləndirmələrə əsasən neft ehtiyatı 1 milyard ton həcmində müəyyən edilib.

1999-cu ildən fəaliyyətə başlayan Azərbaycan Dövlət Neft Fondu karbohidrogen gəlirlərinin səmərəli idarəsinin və gələcək nəsillər üçün maliyyə sabitliyinin təminatçısına çevrilib, vəsaitlərin uzunmüddətli investisiyalara, inkişaf layihələrinə və insan kapitalının inkişafına yönəldilməsini təmin edib. Təsadüfi deyil ki, bu gün Azərbaycanın valyuta ehtiyatlarının həcmi 70 milyard dollardan artıqdır. Bu, həm də iqtisadiyyatın dayanıqlı inkişafı üçün dövlətin etibarlı maliyyə mənbəyi deməkdir”.

“Əsrin müqaviləsi”nin Azərbaycanın enerji sektoruna qlobal miqyasda strateji investisiyaların cəlb edilməsinə və ölkənin enerji ehtiyatlarının beynəlxalq miqyasda tanınmasına şərait yaratdığını vurğulayan müsahibimiz deyib: “Bu günədək “Azəri-Çıraq-Günəşli” yataqlar blokuna 44.5 milyard dollardan çox investisiya yatırılıb. Həmin yataqlar blokundan bu günədək 600 milyon ton neft hasil olunub, Bakı-Tbilisi-Ceyhan kəməri vasitəsilə 4.3 milyard bareldən çox neft dünya bazarlarına nəql edilib. “Əsrin müqaviləsi” ilə başlanan uğurlu neft strategiyası sonrakı illərdə qaz hasilatı və ixracının artırılması, hətta Azərbaycanın hazırda Avropanın etibarlı qaz təchizatçılarından birinə çevrilməsi ilə davam etdirilib. Bunun nəticəsidir ki, ölkəmiz nəinki qonşu ölkələrin, hətta Avropanın enerji bazarının mühüm iştirakçısına çevrilib.

Azərbaycan ötən müddət ərzində təkcə təchizatçı deyil, həm də etibarlı tranzit ölkə olub. Xəzəryanı ölkələr beynəlxalq bazarlara öz karbohidrogen ehtiyatlarını Azərbaycan ərazisindən, həmçinin Xəzər dənizi sektorundan çıxarılan nefti Bakı-Tbilisi-Ceyhan vasitəsilə beynəlxalq bazarlara nəql etməyə üstünlük verir. Azərbaycanın beynəlxalq bazarlarda iştirakının genişləndirilməsi ölkənin qüdrətini daha da artırır”.

“Əsrin müqaviləsi” ilə start götürmüş neft strategiyasının növbəti onilliklərdə də uğurla davam etdiriləcəyini deyən M.Zeynalov bunun üçün kifayət qədər möhkəm və dayanıqlı baza formalaşdığını diqqətə çatdırıb: “Yeni əsrin müqaviləsi”nin imzalanması ilə Azərbaycanın neft strategiyasının yeni mərhələsinin əsası qoyulub. 2017-ci ildə imzalanmış bu sazişlə “Azəri-Çıraq-Günəşli” yataqlar blokunun işlənilməsində yeni dövr başlanıb. Müqavilə müddəti 2049-cu ilin sonunadək uzadılıb, bu da Azərbaycanın neft hasilatında uzunmüddətli perspektivlərin mövcud olduğunu göstərir. Yeni sazişə əsasən, mənfəət neftinin 75 faizi Azərbaycana qalır. Bu, müasir Azərbaycan tarixində yeni eranın başlanması, ölkənin siyasi və iqtisadi təhlükəsizliyinə əlavə təminat, yeni investisiya qoyuluşu, ÜDM-in artımı, yeni iş yerləri və sosial rifahın yaxşılaşdırılması deməkdir. “Yeni əsrin müqaviləsi” gələcək illərdə Azərbaycanın enerji təhlükəsizliyini daha da gücləndirəcək, ölkəmizin sosial-iqtisadi inkişafına mühüm töhfələr verəcək və regionda enerji resurslarının səmərəli idarə olunmasını təmin edəcək”.