İstanbul, 12 noyabr, Günel Karatepe, AZƏRTAC

Bişkekdə “Türk dünyasının gücləndirilməsi: İqtisadi inteqrasiya, davamlı inkişaf, rəqəmsal gələcək və hər kəs üçün təhlükəsizlik” mövzusunda keçirilən XI Zirvə görüşü Türk Dövlətləri Təşkilatı (TDT) üçün birlik və əməkdaşlığın mərkəzinə çevrildi. Zirvə toplantısında TDT liderləri, Ağsaqqallar Şurasının üzvləri və digər türk əməkdaşlıq təşkilatlarının rəhbərləri inteqrasiya olunmuş və güclü türk regionu üçün ortaq baxış irəli sürmək məqsədilə bir araya gəldilər. Türk dünyası dayanıqlı bir türk gələcəyinə doğru irəliləyir.

AZƏRTAC xəbər verir ki, bu fikirləri təşkilatın Baş katibi Kubanıçbek Ömüraliyev noyabrın 6-da Qırğızıstanın paytaxtı Bişkekdə keçirilmiş Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) Dövlət Başçıları Şurasının XI Zirvə görüşünün yekunları ilə bağlı açıqlamasında bildirib.

Sammitdə qəbul olunan qərarları dəyərləndirən Baş katib deyib: “Dövlət başçıları Zirvə görüşünün mövzusunu əks etdirəcək şəkildə iqtisadiyyat, ətraf mühit, rəqəmsallaşma və təhlükəsizlik sahələrində əməkdaşlığı gücləndirmək üçün öhdəlik götürdülər”.

K.Ömüraliyev Zirvə görüşündə müzakirə olunan əsas mövzuları şərh edərək bildirib ki, Sammitə hazırlıq çərçivəsində TDT Xarici İşlər Nazirləri Şurası strateji müzakirələr və qərarlar üçün zəmin yaradan əsas sənədləri yekunlaşdırmaq və qəbul etmək üçün toplaşıb. Bu hazırlıqlar TDT-nin hər bir qərarının Naxçıvan Sazişinin, “Türk dünyası-2040” Baxışının və TDT 2022-2026 Strategiyasının daha geniş məqsədlərinə uyğun olmasını təmin etməklə, yaxşı əlaqələndirilmiş gündəliyi saxlamaq sadiqliyini nümayiş etdirdi.

Mühüm qərarlar və strateji müqavilələr

“Zirvə görüşündə dövlət başçıları iqtisadiyyat, ətraf mühit, rəqəmsallaşma və təhlükəsizlik sahələrində əməkdaşlığın gücləndirilməsinə sadiqliklərini bir daha vurğuladılar”, - deyən Baş katib Sammitdə müzakirə olunan əsas mövzulara toxunub: “Türk Yaşıl Baxışı: Davamlı Gələcək üçün Birlik” ekoloji cəhətdən təmiz gələcəyin təşviqi və Türk dünyasının yaşıllıqla bağlı gündəmini yaratmaq üçün ortaq məqsəd və strategiyalarımızı təsvir etməyi hədəfləyən strateji çərçivə sənədidir. Digər mühüm sənəd “Bişkekin 2025-ci il Türk Dünyasının Rəqəmsal Paytaxtı elan edilməsi”dir. Bişkek rəqəmsallaşma sahəsində beynəlxalq görüşlər və fəaliyyətlərə ev sahibliyi etməklə rəqəmsal mərkəz rolunu oynayacaq və Türk dünyasının bu sahədə transformasiya əzmini gücləndirəcək. “Türk Dünyası Xartiyasının qəbulu” isə türk dövlətlərinin ortaq dəyər və istəklərini, o cümlədən qardaşlıq əlaqələrinin üstünlüyünü, həmrəylik ruhunun davamlılığını, ortaq türk məkanını və digər fundamental prinsipləri ehtiva edən çərçivəni rəsmiləşdirən sənəddir. “TDT bayrağı və Daimi Nümayəndələr Əsasnaməsinin təsdiqi” məsələsi də olduqca vacib məqamlardandır. TDT bayrağının qəbulu regional əməkdaşlıqda yeni dövrü simvolizə etsə də, daimi nümayəndəliklərin yaradılması təşkilatın çoxtərəfli təşəbbüslərində daha güclü diplomatik dəstəyin və inkişafın təmin edilməsi məqsədi daşıyır. Sammitdə imzalanan strateji sazişlər regionun iqtisadi və texnoloji vəziyyətini dəyişməyi vəd edir. Əsas məqamlar rəqəmsal ticarəti və elektron qarşılıqlı əlaqəni təmin etmək üçün irəli sürülən anlaşmalardır”.

Bişkek Bəyannaməsi haqqında danışan K.Ömüraliyev deyib: “Bu Bəyannamə ticarət yollarını asanlaşdırmaq, Mərkəzi Dəhliz və Trans-Xəzər Gömrük Tranzit Portalı kimi layihələr vasitəsilə regional əməkdaşlığı inkişaf etdirmək üçün rəqəmsal və fiziki əlaqəni gücləndirməyə xidmət edir. Rəqəmsal dayanıqlılığın gücləndirilməsi üçün əsas komponent hesab edilən “Rəqəmsal İpək Yolu” layihəsinin iqtisadi cəhətdən rəqabətqabiliyyətliliyi və inteqrasiyanı artıracağı gözlənilir. Bəyannamə, həmçinin üzv dövlətlər arasında əmək, səhiyyə, sosial müdafiə, kənd təsərrüfatı və ətraf mühit sahələrində əməkdaşlığı dərinləşdirmək məqsədi daşıyır, eyni zamanda, inklüziv məşğulluq, rəqəmsal sağlamlıq sistemləri, su idarəçiliyi və bərpaolunan enerji sahəsində davamlı təcrübələri hədəfləyir”.

Bildirilib ki, Bəyannamədə də qlobal məsələlərə göstərilən ortaq münasibət beynəlxalq səhnədə TDT-nin birliyini bir daha nümayiş etdirir: “Bəyannamə BMT və Avropa İttifaqı kimi qlobal təşkilatlarla daha sıx əməkdaşlığı təşviq edir və 2025-ci ildə Macarıstanda TDT-nin qeyri-rəsmi Sammitinin keçirilməsini nəzərdə tutur. Bəyannamə Macarıstanın bu yaxınlarda Türkiyə İnvestisiya Fonduna üzv olmasını da dəstəkləyir ki, bu da türk dövlətləri arasında maliyyə harmoniyasını daha da gücləndirən addımdır”.

Digər məsələlərə toxunan Baş katib bildirib ki, bölgədəki Qızıl Aypara və Qızıl Xaç cəmiyyətlərinin əməkdaşlığından ibarət Türk Qırmızı Şəbəkəsinin fəaliyyətə başlaması sərhədyanı humanitar yardım səylərində dönüş nöqtəsidir. Ərzaq təhlükəsizliyi, su idarəçiliyi və yaşıl enerjinin yaxşılaşdırılması təşəbbüsləri, həmçinin Türk Kənd Təsərrüfatı Sığorta Sisteminin yaradılması və birgə turizm layihələri ölkələrin təşkilatın davamlı inkişafına sadiqliyini göstərir.

Qazaxıstanın təşkilata uğurlu sədrliyi və TDT-yə sədrliyin Qırğızıstana keçməsi

“Zirvə toplantısında “Türk inqilabı” şüarı ilə reallaşan Qazaxıstanın çox uğurlu sədrliyini təbrik edib, bunun regional həmrəyliyin gücləndirilməsinə və TDT daxilində əməkdaşlıq çərçivələrinin genişlənməsinə töhfə verdiyi vurğulandı. Bu müddətdə Dünya Köçəri Oyunları kimi 80-dən çox mötəbər tədbir təşkil olunub və ölkələrimiz arasında sosial siyasət, daxili işlər, təhsil, texnologiya, innovasiya və sənaye kimi sahələrdə əməkdaşlığın daha da möhkəmlənməsi təşviq edildi.

Qırğızıstanın sədrliyə başlaması ilə Sammitin “Türk dünyasının gücləndirilməsi” mövzusunda gələcək irəliləyişlər üçün yeni üfüqlər açacağı gözlənilir. Qırğızıstan Prezidenti Sadır Japarov iqtisadi inteqrasiya, davamlılıq, rəqəmsal innovasiya və təhlükəsizliyə üstünlük verən hərtərəfli baxış irəli sürdü. Bu strategiya bizim firavan, bir-birinə bağlı və təhlükəsiz Türk dünyası üçün ortaq öhdəliyimizi bir daha təsdiqləyir. Qırğızıstan sədrliyi müddətində 2025-ci ildə Azərbaycanda keçirilməsi planlaşdırılan növbəti Zirvəyə qədər TDT-yə rəhbərlik edəcək və həmin il Macarıstanda qeyri-rəsmi Zirvə görüşü keçiriləcək”, - deyə Ömüraliyev bildirib.

Qeyd edilib ki, sonuncu Zirvə görüşündən sonra keçirilən mətbuat konfransında Qırğızıstanın xarici işlər naziri Jeenbek Kulubayev Bişkekin rəqəmsal mərkəzə çevrilməsi, ticarət, təhlükəsizlik və ətraf mühitin mühafizəsi sahələrində əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi və Cəlal-Abad regionunun turizm mərkəzinə çevrilməsi kimi Qırğızıstan rəhbərliyinin prioritetləri haqqında məlumat verib. Ümumiyyətlə, son regional və qlobal hadisələrlə bağlı aparılan müzakirələr təşkilatın dünya səviyyəli güclü və diqqət mərkəzində olan türk dövlətlərini birləşdirmək məqsədini daşıdığını bir daha vurğulayır.

Vahid və dayanıqlı türk gələcəyinə doğru

Baş katib bildirib ki, Qırğızıstanın sədrliyi gələcək baxımından rəqəmsal transformasiya, təhlükəsizlik, ətraf mühitin idarə edilməsi və davamlı inkişaf sahələrində tərəfdaşlığın dərinləşdirilməsi istiqamətində mühüm addımdır. XI Zirvə görüşü Türk dünyasının müxtəlif güclərini və ortaq irsini bütün üzv dövlətlərin mənafeyi naminə bir araya gətirərək ölkələrimizin ortaq gələcəyinə sadiqliyini bir daha təsdiqlədi.

TDT-nin Baş katibi təşkilatın birlikdə fəaliyyət göstərərək iqtisadi artımı dəstəkləməyə və möhkəmləndirməyə, Türk dünyasını sülhsevər, innovativ və kollektiv şəkildə uğurlu gələcəyə aparmaqda davam edəcəyinə əminliyini bildirib.