CƏMİYYƏT
TƏBABƏT YENİLİKLƏRİ
“Nyu İnqlənd cörnəl of medisin” jurnalının son nömrəsində verilmiş məqalədə deyilir ki, alimlər insanın iştahına cavabdeh olan hormon aşkara çıxarmışlar.
Qrelin adı verilmiş hormonu ilk dəfə 1999-cu ildə yapon alimləri müəyyən etmişlər. Lakin yalnız bu yaxınlarda alimlər, artıq bu dəfə britaniyalılar aydınlaşdırmışlar ki, həmin hormon insanda aclıq hissi doğurur. Tədqiqatçıların sözlərinə görə, qrelinin səviyyəsi yeməkdən əvvəl artır və mədəyə müəyyən miqdarda qida gəldikdən sonra aşağı düşür.
Ekspertlər bildirirlər ki, beləliklə, pəhriz saxlayan adamlarda daim aclıq hissi olmasının izahı tapılmışdır. Onların məlumatına görə, pəhriz saxlayan adamda qrelinin səviyyəsi onun pəhrizdən əvvəlki həyatı ilə müqayisədə 24 faiz yüksəkdir.
Bu kəşf alimlərin həmişə əsaslandıqları başqa bir nəzəriyyəni puça çıxarmışdır. Ekspertlər son vaxtlaradək iddia edirdilər ki, mədəsində cərrahiyyə əməliyyatı aparılmış adamlar ona görə arıqlayır və kökəlmirlər ki, mədənin həcmi kiçilir və xəstə onun dolduğunu daha tez hiss edir. Nəticədə adam az yeyir, deməli, az kalori işlədir. Amma məlum olmuşdur ki, mədəsində cərrahiyyə əməliyyatı aparılmış insanlarda qrelinin səviyyəsi 77 faiz azalır.
Tədqiqatçılar ümid edirlər ki, bu yenilik sayəsində tezliklə orqanizmdə qrelinin səviyyəsini tənzimləyən preparat kəşf olunacaqdır. Arıqlamaq üçün dərman işlədənlərin sayının son dərəcə çox olduğunu nəzərə alaraq, gələcək preparata tələbatın artacağı şübhə doğurmur.
X x x
Adi danışıqda əsəb hüceyrələri adlandırılan neyronlar insanın yetkin yaşında bərpa olunmağa qadirdir ki, bu da bir çox xəstəliklərin, o cümlədən də beyin xəstəliklərinin müalicəsi üçün qeyri-məhdud imkanlar açır. Əsəb sisteminin əsas struktur və funksional vahidinin bərpaya qadir olmaması haqqında köhnə və hətta məktəblilərə də məlum olan ehkamı alt-üst edən bu elmi kəşfin müəllifləri Arturo Builyanın rəhbərliyi ilə bir qrup Meksika alimidir.
Meksika Milli Muxtar Universiteti Biotibbi Tədqiqatlar İnstitutunun (UNAM) əməkdaşları eksperimentlər nəticəsində öyrənmişlər ki, əsəb impulslarının daşıyıcıları nəinki yetkin orqanizmin əsəb sistemində regenerasiya etməyə, həm də miqrasiya etməyə və formasını dəyişməyə qadirdir.
UNAM-ın məlumatında deyilir ki, bu kəşf beynin kötük hüceyrələrinin öyrənilməsi ilə bağlı tədqiqatın dünya elmində yeni istiqamətini meydana gətirmişdir. Sənəddə həmdə Kaliforniya Universitetinin (ABŞ) əməkdaşı olan Builyanın eksperimentlərindən danışılır.
UNAM öncədən bildirir ki, qavramaya, davranışa və şüura cavabdeh olan mürəkkəb orqanın “nasazlıqları”nı yeni kəşf sayəsində aradan qaldırmaq mümkün olacaqdır. Bundan əlavə, xəstəlik, zədə və ya damar-beyin zədəsi nəticəsində xəsarət dəymiş hüceyrələrin əvəz edilməsinin mümkünlüyü də nəzərdən keçirilir. Bununla yanaşı, Arturo Builya özü hələ çox şeyin aydınlaşdırılmalı olduğu və elmin qabaqcıl nailiyyətlərinin tez tətbiq edilməsinə can atan biötexnoloji şirkətlərin güclü təzyiqinin duyulduğu bir mərhələdə vaxtından əvvəl qərarlar çıxarmağa şirniklənməkdən çəkindirir.
X x x
Qiş aylarında uşağa qalan qadınların körpələrinin daha sağlam və daha dözümlü olduğunu az adam bilir. Maks Plank adına İnstitutun alimləri uşağı olmaq istəyənlərin hamısına çağaların dünyaya payızda göz açmasının qayğısına qalmağı məsləhət görürlər. Həkimlərin müşahidəsinə görə, sentyabr-noyabr aylarında doğulmuş uşaqlar qalan dövrlərdə anadan olan uşaqlardan daha dözümlü olur və orta hesabla onlardan daha çox yaşayırlar. Alimlər Avstriyanın min nəfər sakini arasında tibbi araşdırmalar apardıqdan sonra bu nəticəyə gəlmişlər. Tədqiqatların nəticələri sübut etmişdir ki, payız aylarında doğulmuş avstriyalılar aprel ayından iyun ayınadək anadan olmuş uşaqlardan ən azı yarım il çox yaşayırlar.
Tədqiqatların müəllifləri payız aylarında doğulanlar arasında uzun ömürlülərin sayının artmasının əsas səbəbini gələcək anaların hamiləlik dövründəki qidasının xüsusiyyətində görürlər. Payızda doğan qadınların hamiləlik dövrü tərəvəz və meyvələrin yetişdiyi dövrə təsadüf edir ki, onların qida rasionunda bu məhsullar kifayət qədər olur.
Dölün xüsusilə son mərhələlərdə inkişafı dövründə mövcud olan hava şəraiti də uşaqların sağlamlığına xeyli təsir göstərir. Məsələn, gələcək anaların yazda və yayda infeksiya və soyuqdəymə xəstəliklərindən yaxa qurtarmağa daha çox imkanı vardır ki, bu da dölün ana bətnində inkişafına əlverişli təsir göstərir.
Qadınların qidasının xüsusiyyəti ilə gələcək uşaqların səhhətinin vəziyyəti arasında möhkəm qarşılıqlı əlaqələr olması ABŞ Milli Elmlər Akademiyasının mütəxəssisləri tərəfindən də sübuta yetirilmişdir. Onlar Maks Plank adına İnstitutun alimlərinin işlərindən xəbərləri olmadan Avstraliyada analoji tədqiqatlar aparmışlar.
X x x
Danimarka alimləri qısa müddət ərzində təhlükəli hüceyrələrin həyat qabiliyyətini aşağı salan yeni müalicə preparatı kəşf etməyə nail olmuşlar. Təfərrüatı verilməyən bu kəşf Danimarka Xərçəng Xəstəliklərinə Qarşı Mübarizə Elmi Cəmiyyətinin illik məcmuəsində elan edilmişdir.
Cəmiyyətin sədri Paul Kristiansen demişdir: “Söhbət xərçənglə mübarizənin tamamilə yeni üsulundan gedir. Məlumdur ki, insan orqanizminin bütün hüceyrələri oksigen qıtlığı hiss edəndə sağ qalmaq üçün müəyyən üsullardan istifadə edirlər. Onlar kiçik bir hissədə kəskin oksigen çatışmazlığı vaxtında - məsələn, trombdan sonra hüceyrələrin regenerasiyası zamanı HİF amilindən fəal istifadə edirlər”.
Bununla belə, Danimarka aliminin fikrincə, xərcəng hüceyrələrinin əksəriyyəti özünü elə aparır ki, guya daim oksigen çatışmır və sağ qalmaq üçün mübarizə edirlər. Bütün bunlar həm də NİF amilinin köməyi ilə baş verir. O, eyni zamanda xərcəng hüceyrələrinin inkişafına da nəzarət edən bir sıra genləri fəallaşdırır.
Paul Kristiansen demişdir: “Bizim anti-NİF preparatının qeyri-adiliyi ondadır ki, bu amilin yaranmasının qarşısını alır. Bu isə xərcəngə qarşı mübarizədə ona ikiqat üstünlük verir. Bir tərəfdən, ona görə ki, xərçəng hüceyrələri NİF yaradırlar, bu isə onların çoxalmasına imkan verir. Digər tərəfdən, zədələnmiş xərçəng hüceyrələri olan toxumalarda çox zaman oksigenin çatışmadığı sahələr var və onlar NİF-dən asılıdır”.
Alim güman edir ki, yeni müalicə üsulu insan beynindəki xərçəng şişinə qarşı mübarizədə səmərəli ola bilər.