Bakı, 20 sentyabr, AZƏRTAC

Azərbaycanın Əməkdar rəssamı, Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının üzvü Vüqar Əliyevlə dostluğumuzun tarixçəsi on ildən artıqdır. Elə bu səbəbdən rəssamlıq, onun yaradıcılığı haqqında saatlarla danışa bilərik. Həm də onunla söhbət əsnasında təsviri sənətə yeni baxış da formalaşır.

Bu dəfə də onun qonağı olarkən növbəti sürprizlə qarşılaşdım; bu, 90 dərəcə bucaq altında öz aktuallığını itirmiş və parçalara ayrılmış süjetdən ibarət idi.

-Hətta sizin son illərdə yaradıcılıq yolunuza ötəri nəzər salanda belə, onun dinamik və transformasiyadan çəkinməyən cəhətlərini qeyd etməmək olmaz...

-Bu, təbii prosesdir. Örnək üçün Abşeron mövzusunu götürək. Bu tematika davam edir, amma mən burada artıq yeni formaları sınaqdan keçirirəm. Bakını, İçərişəhəri, Fəvvarələr meydanını, insan obrazlarını klassik manerada əks etdirən tablolarımın əsası bu gün eksperimentlərimə məruz qalır. Bu istiqamətdə ilk addımları atıram.

-Tez-tez fırça ilə “oynadığınızı” görürük, rəngarəng formalar tapır və düz bucaq anlayışından imtina edirsiniz...

-Rəsm əsərini ayrıca müstəqil tərkib hissələrinə bölmək mənim üçün maraqlıdır. Üst səthin məxsusi konsepsiyasını yaratmaq, onun üzərində öz ideyalarını təcəssüm etdirmək mənə olduqca cazibədar gəldi. Doğrudur, qeyd etmək lazımdır ki, heç də bütün mövzularda bu tərzdə işləmirəm. Klassik düz xətlər də var. Bütün bunlar isə “Dastan” sərgisinin ekspozisiyasına daxil olan “Çövkən” kompozisiyası ilə başladı. İlk variasiyalar miniatürlərə, sistemlərə, “90 dərəcə bucağında” triptix strukturlarına aid idi. Yaradıcılıq əsnasında mövzu variasiya ilə zənginləşdi və həmin “bucaq çərçivəsindən” çıxdı. Nizamiyə həsr olunmuş silsiləni xatırlayıram; hansı tərəfin zirvəyə “məsul” olmasından asılı olmayaraq, əsərlər vizual olaraq “oxunurdu”.

-Yəni, tablonu hansı tərəfdən asırsansa, düzgün olacaq?

-Bəli, istər küncdən, istərsə ortadan as! O, bütün nöqtələrdən bütöv şəkildə görünəcək. Bu, klassik incəsənət deyil, daha çox rəssamın kətanın səthi ilə “oynadığı” bir növ “contemporary art” üslubudur.

-Üfüqi müstəvidə məkan azdır?

-- Mən həmişə tələbələrə xatırladıram ki, hər hansı bir fənnə bütün nöqteyi-nəzərdən baxılmalıdır. Bunu hər tərəfdən hiss etməyə çalışın. Bu prinsip klassik miniatür rəssamlığında da mövcuddur. Hamısı perspektivdən asılıdır. Kosmos planların sırasını düzəldən perspektiv düşüncə qanunlarına hakim deyil. Birinci planın qabağına şərti üçüncü plan qoymaq imkanı məni ideyalarımı təcəssüm etdirərək üfüqi səthlə “vizual oynamağa” sövq etdi. Bu mənada “Türk dünyası” adlı əsərim var. Yeri gəlmişkən, bu tablo mənə təkan verən “Dastan” silsiləsindən sonra yaranıb...

- Bu silsiləni tez-tez xatırlayırsınız...

- “Dastan” məni bir sənətkar kimi çox düşünməyə vadar etdi. İlk düşündüyüm yadıma düşdü – “dastan” nədir? Bu mövzuya daldıqca, onun böyüklüyünü anladım. Bu, həqiqətən də dastandır. Xalq dastanı. Kainatın dastanı. Bir mövzu digərinə gətirib çıxarırdı. “Dastan”a kətan üzərində deyil, müxtəlif formalarda “Türk dünyası” ideyasını verən “Çövkən” də daxil idi.

2023-cü ilin dekabrında İçərişəhərdə keçirilən “Qurama Art” sərgisində kətan üzərində əsərlərlə iştirak etdim və hətta o zaman kompozisiya həlləri ilə “oynamağa” başladım. Bu, mənim klassik çərçivələrdən və kətanlardan tamamilə imtina etdiyim anlamına gəlmir. Sadəcə, bəzən işin özü məni “yarıda tutur”, onu pozmağa məcbur edir. Yeri gəlmişkən, Qarabağ xalçalarının nümunələrindən parça-parça istifadə edərək, xalça silsiləsində belə hərəkətləri bir-bir sınamışam. Bəs gələcəkdə bəzək məqamlarını çəkəcəyəmmi? Mən onları abstraksiya və fakturada təqdim etməyi daha maraqlı hesab edirəm. İşinizə şüuraltı olaraq ideyanı təqdim etmək imkanı verin. Bu gün də ilk əsərlərimlə indi çəkdiyim rəsmlər arasında fərq göz qabağındadır. Həm də təkcə ona görə deyil ki, əsl rəsm təkrarları sevmir.

-Xalça tematikasına tez-tez müraciət edirsiniz...

- Son bir neçə ildə bu mövzu işimin ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Bu gün mən kilim ornamentlərinin motivlərini, kristalloqrafiya sistemində qurama kolleksiyasını özündə əks etdirən bir sıra “parçalanmış” rəsmlər hazırlayıram...

- Yeri gəlmişkən, kristalloqrafiya haqqında...

- Bu, mənim yaradıcılıq araşdırmalarımın ayrılmaz hissəsidir. Məsələn, həyatımda böyük rol oynamış Xudu Məmmədova həsr olunmuş “Qoşa qanad” kompozisiyası üzərində işləməyə hazırlaşıram. Mən bir rəssam kimi bu dünyaya müəyyən qədər onun ideyası ilə baxıram. Bəlkə də buna görə əsərlər öz tərkib hissələrinə “parçalanmağa” başladılar, ancaq vahid bir süjet məzmunu ilə.

- Sizi bu istiqamətdə qabaqcıl etmək mümkündürmü və bu “terra incognita” ustalığı necə baş verdi?

- Formanı çərçivədən kənara çəkdiyimi ilk dəfə “Qurama Art” sərgisində eşitdim. Ənənəvilikdən uzaq formalarda rəsmlər yaratmaq istəyinin haradan və necə yarandığını dəqiq deyə bilərəm. Yaddaşımda müxtəlif simpoziumlar və festivallar keçirəm və xatırlayıram ki, Bosniyada “Karvan” kompozisiyasını yaratmaq üçün kətan götürüb onun nə qədər maraqlı görünəcəyini düşünərək onun altındakı çərçivələri düzəldirdim. Bir anda başa düşdüm ki, onlar özləri nəzərdə tutulan süjetə uyğun gələn maraqlı bir həndəsi fiqurda formalaşıb. Bəlkə bu, başlanğıc nöqtəsi sayıla bilər? Sonra o qədər kənar rəylərə qulaq asdım ki, deyirdilər bu yanaşma məhvə məhkumdur və müəyyən dərəcədə dəlilikdir. Ya da bəzən bir az dəli olmaq lazımdır...

 - Nisbi götürsək, bütün sənət adamları buna həssasdırlar?

- Bilmirəm. Yəqin ki, belə olmalıdır... Sonda “rəssam” anlayışı təkcə rəsm çəkməkdən, təbiəti görməkdən, gördüklərini ifadə etməkdən ibarət deyil... Fırçası, boyası olan insanın vizual və mənəvi qavrayışa fərqli baxış bucağı olmalıdır. Aydındır ki, bu, bacarıq, bilik, məktəb deməkdir. Əlimi, beynimi məşq edərkən, belə demək mümkünsə, çox yuxusuz gecələr keçirdim. Bir rəssam-yaradıcı kimi özünüzü mümkün qədər inkişaf etdirmək üçün hələ işgüzar olmaq da lazımdır. Çünki oturub düşünmək olmaz. Bəli, ideya, fikir gələcək, amma onu reallığa çevirmək üçün... Burada, şübhəsiz ki, texniki təcrübə lazımdır. Elementar bir nümunə - son işlərim üçün bütün formaları özüm kəsib yığıram. Mənim emalatxanamda həm boyalar, həm də digər alətlər üzvi şəkildə birlikdə mövcuddur. Kənar dülgər mənə lazım olanı verməyəcək.

-Amma bu emalatxana həm də təlimlərə ev sahibliyi edir...

- Məncə, tələbələrin öz “komfort zonasını” tərk etmələri yaxşı olardı. Onların qarşısında nəsə etməklə, mən təsviri sənətə müasir baxışların spektrinin nə qədər geniş olduğunu öz nümunəmlə nümayiş etdirirəm. Daha dəqiq deyəcəyəm; uşaqlar alt çərçivənin “künclərini parçalamaq” prosesində iştirak etməkdən xoşbəxtdirlər. Beləliklə, əvvəldən deyə bilərəm ki, düz qavrayış kiçik tapşırıqlarla gücləndirilən fundamental olmaq hüququnu itirib. Tələbələrimlə kompozisiya təfəkkürü əsasında təcrübə aparırıq. Bu, çevik bir anlayışdır və kristalloqrafiya kimi qeyri-məhdud dəyişkənlik verə bilər və həm də plagiat ehtimalını aradan qaldırır. Xudu Məmmədovun bizə öyrətdiyi məhz budur və incəsənətdə ünsiyyət dili belə “səslənir”. Axı biz söhbət edəndə sözlər və ifadələr eyni olsa da, onları mənimsəmirik.. Onlar müəyyən dərəcədə bizim əqli mülkiyyətimiz olan məxsusi fikirləri əks etdirir. Bunun adı sonsuzluqdur. Buna görə də Xudu Məmmədov bir vaxtlar tələbələr qrupunu nəhayətsiz olan “Kainat” adlandırırdı. Bunlar mənim köklərimdir. Həmin dövrün qısa olmasına çox təəssüflənirəm... Amma xoşbəxtəm ki, o, mənim həyatımda olub! Çalışıram ki, vaxtım və enerjim kifayət qədər olduqca, bu yolu özüm davam etdirim və onu tələbələrimə tanıtdırım. Bununla belə, həmin yolu əsərlərimin ünvanlandığı insanlara da təbliğ edim. Çoxlu ideyalar və istiqamətlər var. Əsas odur ki, onları həyata keçirməyi, özünü dərk etməyi və hədəfdən yayınmamağı bacarasan...