Bakı, 4 fevral, AZƏRTAC

2005-ci ildən başlayaraq hər il fevralın 4-ü Beynəlxalq Xərçəng Əleyhinə İttifaq tərəfindən Ümumdünya Xərçənglə Mübarizə Günü kimi qeyd edilir. Həmin günün təsis edilməsinin başlıca məqsədi diqqəti bu qlobal problemə yönəltmək, eləcə də xərçəng xəstəliyinin təhlükəlilik dərəcəsi və onun yeni müalicə üsullarını dünya ictimaiyyətinə çatdırmaqdır.

Səhiyyə Nazirliyinin mütəxəssis-eksperti, həkim-onkoloq Azad Kərimli Ümumdünya Xərçənglə Mübarizə Günündə onkoloji xəstəliklər barədə danışıb. AZƏRTAC həmin müsahibəni təqdim edir.

- Azərbaycanda qeydiyyata alınmış neçə onkoloji xəstə var?

-Təəssüf ki, bütün dünyada olduğu kimi, Azərbaycanda da onkoloji xəstəliklərdən əziyyət çəkənlərin sayı artır. 2020-ci ilin hesabatına görə, qeydiyyatda 54 min 403 nəfər onkoloji xəstə olub. 2020-ci il ərzində qeydiyyata alınan birincili onkoloji xəstə sayı isə 11 min 595-dir. Bunlardan birinci-ikinci mərhələdə 4575 nəfər, üçüncü mərhələdə 3876, dördüncü mərhələdə 3144 nəfər olub.

Burada demoqrafik göstəricilərə də nəzər salmaq lazımdır. Xərçəng xəstəliklərinin sayı demək olar ki, ölkə əhalisinin sayı ilə paralel artır. Demoqrafik göstəricilərlə müqayisə etsək, görərik ki, əhali sayında artım olduqda, onkoloji xəstəliklərdə də artım müşahidə edilir. Lakin qonşu ölkələrin statistik məlumatları ilə müqayisədə Azərbaycanda xərçəng xəstələrinin sayı o qədər də çox deyil.

- Ölkədə onkoloji xəstələrin aşkarlanması ilə bağlı vəziyyət necədir?

- Hazırda onkoloji xəstələrin aşkarlanmasında vəziyyət çox yaxşıdır. Əgər 2016-cı ildə 5 il və 5 ildən artıq yaşayan xərçəng xəstələrinin sayı 17 min 166 idisə, 2020-ci ildə bu göstərici 19 min 766-ya yüksəlib. Bu, ölkədə qabaqcıl tibbi avadanlıqların olması, eləcə də müasir müayinə və müalicə üsullarının tətbiqi ilə əlaqədardır. Müalicədə müvafiq protokolların istifadəsi xəstəliyin sağalmasına, xəstənin vəziyyətinin yaxşılaşmasına xeyli təsir göstərib. Xəstəliyin erkən mərhələsində həkimə müraciət etmək işi asanlaşdırır.

-Xərçəngin yaranmasının əsas səbəbləri hansılardır?

- Onkoloji xəstələrin sayının artmasında ekoloji problemlər, qida rejimi, yeyinti məhsullarının keyfiyyəti, yeni texnologiyaların tətbiqi ilə əlaqədar şüalanma və radiasiya səviyyəsinin çoxalması mühüm rol oynayır.

- Onkoloji xəstələrin müalicəsi necə aparılır?

- Milli Onkologiya Mərkəzində müasir protokollar (Avropa, Amerika protokolları) əsasında iş qurulub. Buna görə də xəstənin diaqnozu təsdiqləndikdən sonra onkoloji konsilium keçirilir. Bu, müəyyən xəstənin müalicəsi üçün optimal taktika və strategiyanın hazırlanması məqsədilə keçirilən üç həkimin (cərrah, kimyaterapevt, radioloq) konsiliumudur. Bütün onkoloji xəstələrin müalicə prosesində həmin həkimlərin rəyləri mütləqdir. Həmçinin digər tibb müəssisələrində də belədir. Digər tibb müəssisələrində müayinə vaxtı xəstənin hansısa orqanında şübhəli proses getdiyi aşkarlandıqda, onlar xəstəni ya özləri yoxlayır, ya da mərkəzə yönləndirirlər. Dünyada ən vacib proqramlardan hesab olunan skrinninq proqramına uyğun olaraq, onkoloji xəstələrdə tibbi müayinələr aparılır. Proqramın məqsədi onkoloji xəstəliyin vaxtında aşkarlanmasıdır.

Xərçəng sözündən qorxmaq lazım deyil, çünki xərçəng erkən mərhələdə aşkar ediləndə müalicə olunan xəstəlikdir. Xəstəliyin qarşısının alınması üçün profilaktiki tədbirləri vacib sayıram. Xərçəng elə bir xəstəlikdir ki, ondan heç kəs sığortalanmayıb. Belə bir rəy formalaşıb ki, guya onkoloji diaqnoz həyatın sonu deməkdir. Əslində isə belə diaqnozlarla bir neçə on il yaşayanlar var və onların sayı az deyil. Xərçəngdən qorunmaq üçün ildə bir dəfə həkim müayinəsindən keçmək lazımdır. Təəssüf ki, xəstələr, adətən, xəstəlik şiddətlənəndə və III-IV mərhələyə keçəndə ondan xəbər tuturlar.

- Onkoloji xəstələr yeni növ koronavirus (COVID-19) əleyhinə vaksin vurdura bilərmi?

- Yaşından, maddi durumundan və cəmiyyətdəki mövqeyindən asılı olmayaraq onkoloqun görüşünə gələn hər kəs həkimdən xərçəng diaqnozu eşitməkdən çox qorxur. Lakin xərçəngdən də təhlükəli xəstəliklər var. Bütün dünyada, o cümlədən də bizim ölkədə koronavirus tüğyan edir, hər kəs peyvənd olunur. Azərbaycanda aparılan vaksinasiya prosesi dünyada aparılan uğurlu vaksinasiya kampaniyalarından biridir. Təəssüf ki, bəzən sosial şəbəkələrdə “ekspertlər”in səsləndirdiyi əsassız fikirlər insanları çaşdırır. Hesab edirəm ki, vətəndaşlar rəsmi səhiyyə qurumlarını təmsil edən ekspertlərin tövsiyələrinə əməl etməlidirlər. Sürətlə yayılan virusdan qurtulmaq istəyiriksə, vaksinasiya prosesində aktiv iştirak etməliyik.

Lakin yaxın keçmişdə əməliyyat keçirən, yaxud əməliyyatdan sonrakı dövrdə olan onkoloji xəstələr vaksin oluna bilməzlər. Həmçinin kimyaterapiya müalicəsi alan və ya hazırda şüa terapiyası şöbəsində müalicə olunan onkoloji xəstələrə vaksin tövsiyə olunmur. Müalicə bitdikdən sonra isə, əlbəttə ki, onlar da peyvənd oluna bilərlər.