Bakı, 17 sentyabr, V.Şükürov, AZƏRTAC

Azərbaycanın paytaxtı Bakı həmişə qədim Şərq ənənələri ilə Qərbin yenilikləri arasında görüş məkanı olub, özünəməxsus mədəni-memarlıq ab-havası yaradıb. Xəzər dənizinin sahilində yerləşən bu şəhər uzun müddət ticarət və ideyaların mübadiləsi mərkəzi olub, zəngin mədəni həyatın inkişafına töhfə verib. Təsadüfi deyil ki, Bakını tez-tez “Qafqazın incisi”, “Şərqin Parisi” adlandırırlar, onun regionun ən gözəl və zərif şəhərlərindən biri olduğunu vurğulayırlar.

Bakının memarlıq görkəmində XIX əsrin sonu və XX əsrin əvvəllərində ilk neft bumu dövründə tikilmiş binalar xüsusi yer tutur. Həmin dövr şəhərin sürətli yüksəlişi və inkişafı mərhələsi idi, neft hasilatı hesabına toplanan sərvət əzəmətli binalar ucaltmağa, küçələri, məhəllələri abadlaşdırmağa imkan verirdi. O illərdə tikilən Bakı evləri öz dəbdəbəsi ilə insanları valeh etməklə yanaşı, zamanın memarlıq irsinin əzəmətini və dərinliyini əks etdirən yüksək bədii dəyərə malikdir.

Belə binalardan biri də Rusiya imperatoru II Aleksandrın həyat yoldaşı imperatriçə Mariya Aleksandrovnanın adını daşıyan Mariinskaya (indiki Süleyman Rəhimov) küçəsində yerləşən Məcidovların evidir. İki-üç mərtəbəli yaşayış binalarının və tarixi məhəllələrdən kənarda birmərtəbəli binaların bolluğu ilə xarakterizə olunan və şəhərin mərkəzi hissəsində yerləşən bu küçədə çoxlu sayda qədim tikili var. Bu möhtəşəm layihənin müəllifi istedadlı polşalı memar İosif (Józef) Płoşko idi. Bir çox tarixçilərin fikrincə, bina Nobel şirkətinin işçiləri üçün tikilib. Bu, həmin dövrün kontekstində onun əhəmiyyətini və nüfuzunu daha da artırırdı. Məcidovların evi o dövrün memarlığının gözəl bir nümunəsidir.

Binanın valehedici görünüşü onun mütənasib arxitekturası, detallı bəzəkləri və cəlbedici fasad kompozisiyaları ilə daha da gücləndirilir. Şirlər formasında işlənmiş dekorativ elementlər malikanənin statusunu və əhəmiyyətini vurğulayır, əzəmətin, gücün və əzmkarlığın rəmzinə çevrilir. Bu detallar nəinki binanın bəzəyidir, həm də orada yaşayan insanlar, onların zövqləri, üstünlükləri və sosial statusu haqqında maraqlı bir hekayədir.

Məcidovların evinin daxili detalları xüsusilə diqqətəlayiqdir. Bəzi mənzillərdə bu günə qədər qalan stükko qəlibləmə əsl möcüzədir. Onun üzərində Məcidovların soyadının baş hərflərini görə bilərsiniz ki, bu da bu binaya tarixi əhəmiyyət verir. Materialları Avropadan gətirilən kirəmitli divar sobası-kaminlər binaları qızdırmaqla yanaşı, həm də otaqlarda rahat bir atmosfer yaradır. Bu kaminlər öz incə dizaynı ilə ev sahibləri üçün dəbdəbə və rifah simvoluna çevrilib.

Məcidovların evinin giriş qapısı xüsusi heyranlıq hissləri doğurur. Yerli sakinlərin dediyinə görə, onun divarları vaxtilə freskalar və boyalı kətanlarla bəzədilirdi və bu, həmin məkana xüsusi təntənə və zəriflik bəxş edirdi. Bu evin interyer və eksteryerinin hər bir detalı diqqətlə düşünülüb və böyük məharətlə icra edilib ki, bu da onu əsl memarlıq sənəti əsərinə çevirib.

Məcidovların evinin tarixi dəyəri təkcə onun memarlıq xüsusiyyətləri deyil, həm də o dövrün Bakısının tarixi hadisələrini və mədəni xüsusiyyətlərini əks etdirən bir növ müvəqqəti yadigar olmasıdır. Bu ev Bakı memarlarının və inşaatçılarının ənənəvi elementləri yeni tendensiyalarla necə uzlaşdıra bildiklərinin, indi də şəhəri bəzəyən nadir əsərlər yaratdıqlarının canlı şahididir.

Bakıda ilk neft bumu zamanı tikilən evlər şəhərin memarlıq mənzərəsini kökündən dəyişdi. Onlar dəbdəbəli ab-havaya qərq olmuş şəhər məhəllələrinin unikal görünüşünü yaratdılar. Bu nadir binaların bədii dəyəri təkcə Bakının memarlıq irsinin əzəmətini deyil, həm də mövcud olduğu əsrlər boyu bu şəhərdə formalaşmış mədəni zümrənin dərinliyini qiymətləndirməyə imkan verir. Bakı dövrün ruhunu və nəsillərin davamlılığını qoruyub saxlayaraq, öz memarlığı ilə hər kəsi valeh etməkdə davam edir. Paytaxtımızın hər bir guşəsi öz hekayəsini danışır, hər bina əsrlər boyu yaradılmış böyük mədəni mozaikanın bir hissəsinı çevrilib. Bakının parlaq və çoxşaxəli görkəmi təkcə yerli sakinlərin deyil, həm də onun tarixi və görməli yerləri ilə tanış olmaq istəyən çoxsaylı turistlərin diqqətini cəlb edir. Bu gün Azərbaycanın paytaxtı öz heyrətamiz memarlığı və zəngin tarixi ilə ənənə və modernizmin harmoniyasını simvolizə edən dünyanın ən canlı və cəlbedici şəhərlərindən biri olaraq qalır.