Bakı, 27 dekabr (AZƏRTAC). Zəngin və kəşməkəşli tarixə malik Şabran ta qədimdən ölkənin siyasi, iqtisadi və mədəni həyatında önəmli rol oynamışdır. Şabran torpağında aparılan arxeoloji tədqiqatlar göstərmişdir ki, burada hələ eramızın əvvəllərində o dövr üçün səciyyəvi qaynar şəhər həyatı mövcud olmuşdur. Bəzi tədqiqatçılar şəhərin salınmasını Sasani hökmdarı Xosrov Ənuşirəvanın adı ilə bağlasalar da, əslində bu ərazilərin həmin dövrdən də əvvəl qədim türk tayfalarının məskəni olması daha çox ehtimal edilir.

Şabranın Böyük İpək Yolunun üstündə olması şəhərin inkişafına müsbət təsir göstərmişdir. O vaxtlar Şərqin böyük dövlətlərinə və əksinə mal aparıb-gətirən tacirlərin dəvə karvanları burada düşərgə salar, uzun yol qət edərək taqətdən düşmüş, zəifləmiş, yorğun dəvələr dəyişdirilər, səyahəti davam etdirmək üçün əlavə sarvanlar tutulardı. Beləliklə də şəhərdə alış-veriş, ticarət sürətlə genişlənirdi. Bu da yerli əhalinin güzəranının yaxşılaşmasına, bölgənin inkişafına stimul yaradırdı.

Bugünkü Şabran rayonu Azərbaycanın şimalında, Bakıdan 122 kilometrlik məsafədə yerləşir. Əhalisinin sayı 47 min 200 nəfərdir. Müxtəlif relyefə malik rayonda Xəzər dənizi sahillərindən başlayaraq Böyük Qafqaz sıra dağları istiqamətində uzanan düzənlik ərazi tədricən təpəliklərlə, daha sonra meşəliklərlə, qayalıqlarla və dağlarla əvəz olunur. Turistlər, səyahətçilər təbiət həvəskarları üçün son dərəcə böyük maraq kəsb edən bu ərazidə 21 min 500 hektar meşə sahəsi vardır. Meşələrində canavar, ayı, tülkü, çaqqal, qaban, ceyran, quşlardan turac, kəklik və s. geniş yayılmışdır. “Liman gölü”, bir-birindən gözəl daha 7 dağ gölü ovçuların, səyyahların, turistlərin çox xoşladıqları yerlərdəndir.

“Keçi qayası” deyilən yer və ətraf ərazi də turistlər arasında çox məşhurdur. Sıx meşə və sıldırım qayalar arasından axan çay, müalicə əhəmiyyətli kükürdlü su bulaqları hər il yüzlərlə turisti və səyyahı təkrar-təkrar buraya cəlb edir.

Rayonun ərazisində, Xəzər dənizinin sahillərindən cəmi 12 kilometr aralıda yerləşən ovçuluq təsərrüfatının sahəsi 1.180 hektardır. Həmin ərazidə həm bir-biri ilə, həm də dənizlə əlaqəsi olan 3 göl vardır. Bu göllərdə müxtəlif çay və dəniz balıqları yaşayır. Dəniz balıqlarının burada yaşaması məhz bu göllərin dənizlə əlaqəsinin sayəsindədir. Payızda isə göllər soyuq ölkələrdən köçüb qışlamaq üçün gələn müxtəlif quşlar-qaz, ördək, qu quşu, qaşqaldaq və s. ilə dolu olur. Göllərin yaxınlığındakı ovçu komaları, əraziyə xüsusi gözəllik verməklə yanaşı, turistlərin, səyyahların da işinə yarayır. Göl kənarında düzülmüş qayıqlar isə gəzintiyə çıxmaq istəyən turistlər üçün nəzərdə tutulmuşdur. Ümumiyyətlə, burada səyahət həvəskarlarının əylənməsi üçün hər cür şərait yaradılmışdır.

“Qalaaltı” kurortu Böyük Qafqaz sıra dağlarının ətəklərində yerləşir. Müalicəvi keyfiyyətinə görə bütün dünyada məşhur olan Qalaaltı suyu çıxan bulağın ətrafında “Çıraqqala” uroloji sanatoriyası tikilmişdir. Burada müalicə olunanlar və sadəcə istirahətə gələnlər, turistlər qədim Çıraqqala qalası yerləşən dağın zirvəsinə də qalxa bilərlər. Həmin zirvədən ətrafa açılan mənzərə buraya gələnləri valeh edir.

Rayon ərazisində turistlərin marağına səbəb ola bilən ən qədim yaşayış məskəni sayılan qədim Şabran şəhərinin qalıqlarıdır. Qədim Şabrana, xəyali də olsa, bir qədər səyahət etmək yerinə düşərdi. Şabranda qaynar şəhər həyatı dövrü IX-XV əsrlərə təsadüf edir. Böyük müharibələr meydanı olan şəhər XIII əsrin ortalarında monqolların hücumu nəticəsində dağıdılmış, sonrakı dövrlərdə bir qədər dirçəlsə də, Səfəvi-Osmanlı müharibələri zamanı yenidən dağıntılara məruz qalmışdır.

XVIII əsrdən etibarən Şabran tamamilə tənəzzülə uğramışdır. Qədim şəhərin xarabalıqları bu gün tədqiq edilir. Buna isə çox böyük ehtiyac vardır. Çünki qədim şəhərin xarabalıqları arasında tariximizin bir çox sirləri, əfsanə və rəvayətlərlə dolu səhifələri mürgüləməkdədir. Onları tədqiq edib üzə çıxarmaq, zəngin mədəni irsimizin üzərinə işıq salmaq bu günün çox vacib məsələləri sırasındadır.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev ölkənin digər bölgələri kimi, Şabran rayonunun da inkişafına xüsusi diqqət yetirir. Şabranın tarixi adının qaytarılması, şəhərin 2011-ci ilin “Əfsanələr paytaxtı” elan edilməsi dövlətimizin başçısı tərəfindən bu diyarın qədimliyinə, əhəmiyyətinə verilən qiymətin parlaq təzahürüdür.

2007-ci ilin avqustunda Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Şabrana səfəri zamanı rayonun çox geniş turizm potensialına malik olduğunu bildirmiş, bu bölgənin ərazisində turizmin inkişafı ilə əlaqədar bir sıra ərazilərə baş çəkmişdir. Dövlətimizin başçısı 2010-cu ildə rayon mərkəzinin şimal girəcəyində şəhərin qədim tarixini əks etdirən “Şabran” və “Çıraqqala” komplekslərinin açılışında da iştirak etmişdir.

Azərbaycan Prezidenti 2011-ci il avqustun 15-də Şabran Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyinin əsaslı təmirdən sonra açılışında iştirak edərkən fotostendlərə baxmışdır. Muzeydə qədim Şabranın tarixini əks etdirən və turistlər üçün də böyük maraq doğuran xeyli eksponat vardır. Ümumiyyətlə, rayonda 150-dək tarixi abidə qeydiyyatdadır. Onların ən məşhurları “Şabran” və “Çıraqqala” abidələridir. Muzeydə abidələr haqqında maraqlı məlumatlar təqdim edilir. Burada Şabranın tarixini və mədəniyyətini əks etdirən 3.572 eksponat nümayiş olunur. Rayonun tanınmış ziyalıları, 1941-1945-ci illər müharibəsinin şabranlı qəhrəmanları, torpaqlarımızın azadlığı uğrunda canlarından keçmiş şəhidlərimiz haqqında məlumatlar və guşələr yaradılmışdır. Bütün bunlar turistlər üçün rayon haqqında müfəssəl məlumat verməkdən ötrü əyani vasitələrdir.

Azərbaycana gələn turistləri həmişə xalqımızın əl işləri, xüsusilə də xalçalarımız çox maraqlandırmışdır. Bu baxımdan Şabran rayonunda toxunan xalçalar böyük əhəmiyyət kəsb edir. Şübhə yoxdur ki, “Heyratı”, “Pirəbədil”, “Qollu Çiçi” və digər xalça ceşidləri rayona gələn səyyahları heyrətləndirə biləcəkdir.

Mədəniyyətimizin, mədəni-kütləvi tədbirlərimizin tarixi kökləri milli dəyərlərimizlə, zəngin mədəni irsimizlə, adət-ənənələrimizlə bağlıdır. Bütün bunlar isə tariximizin qədimliyinə, xalqımızın tarixi keçmişinin çox uzaqlara gedib çıxmasına dəlalət edir.

Teymur Xaspoladov

AZƏRTAC-ın müxbiri