MƏDƏNİYYƏT
TAHİR SALAHOV – 75
HƏMİŞƏ CAVAN VƏ MÜASİR SƏNƏTKAR
Tahir Teymur oğlu Salahov 75 il əvvəl, noyabrın 29-da Bakıda doğulmuşdur. Şəkil çəkməyə erkən yaşlarından başlayıb. 1957-ci ildə V.İ.Surikov adına Moskva Dövlət Rəssamlıq İnstitutunu bitirib. Onun rəsmləri hələ o vaxtlar yaradıcı ictimaiyyətin diqqətini özünə çəkmiş, onların bir çoxu böyük sərgilərdə uğurla nümayiş etdirilmiş, Moskva muzeyləri tərəfindən alınmış, gənclərin və tələbələrin Moskvada, Vyanada keçirilən beynəlxalq festivallarının birinci mükafatlarına layiq görülmüşdür. Salahovun bir rəssam kimi püxtələşməsi ötən əsrin 50-ci illərinin axırları – 60-cı illərinin əvvəllərindəki ictimai yüksəliş dövrünə təsadüf etmişdir. O, həmin dövr sənətində “sərt üslub”un yaradıcılarından – novatorluq hərəkatının banilərindən biri olmuşdur. Sənətsevərlər Ustadın “Şumlanmış tarla”, “Növbədən qayıdanlar”, “Təmirçilər”, “Abşeron qadınları” və digər əsərlərini yaxşı xatırlayırlar. Bu əsərlərdə o, insanın fədakar və ağır əməyini – ölkəni firavanlaşdıran, evlərə işıq saçan və istilik verən əməyi ilhamla tərənnüm edir.
Tahir Salahovun əsərlərinin heyrətamiz bir xüsusiyyəti var: onlar nəinki öz aktuallığını itirmir, həm də bir çox hallarda zamanı qabaqlayır, ona görə də onların yaradıldığı tarixdən nə qədər uzaqlaşırıqsa, Ustadın lövhələrinin əhəmiyyəti də bir o qədər artır.
Tahir Salahov dünya səviyyəli portret ustasıdır. O, dünyanın əşrəfi olan insanın əzəmətini qabarıq şəkildə göstərir, qəhrəmanlarını böyük məhəbbətlə təsvir edir. Bəstəkarlar Dmitri Şostakoviçin, Qara Qarayevin və Fikrət Əmirovun, balerinalar İrina Struyeva və Olqa Rukavişnikovanın, aktyorlar Maksimilian Şell və İrina Miroşniçenkonun, yazıçı German Hessin misilsiz portretləri sözlərimizə inandırıcı sübutdur. Mstislav Rostropoviçin 2000-ci ildə yaradılan portreti isə Salahov sənətində tamamilə yeni bir mərhələdir. Ustad bu dahi musiqiçinin – yaradıcılığı milli sərvət olaraq, bir ölkənin mədəniyyəti çərçivəsindən kənara çıxaraq, bütün bəşəriyyətə mənsub olan M.Rostropoviçin zəngin və mürəkkəb daxili aləmini dolğunluğu ilə canlandırmışdır.
Tahir Salahov yaradıcılığının əhatə dairəsi çox genişdir. O, boyakarlıq, qrafika, səhnə tərtibatı sahəsində də eyni uğurla çalışır. O, neçə-neçə natürmort, mənzərə lövhələri çəkmişdir. Onların bir çoxunda insan təsviri olmasa da, onun gözəgörünməz varlığı və ətraf mühitə qayğıkeş münasibəti həmişə duyulur. “Qladiolus”, “Pəncərə. Moskva səhəri”, “Çöl çiçəkləri”, “Armudlu natürmort” və başqaları məhz belə əsərlərdir. Yol qeydləri və reportaj rəsmlərindən başlayaraq, ümumiləşdirici xarakterli iri tablolaradək müxtəlif səpkili əsərlərdə rəssam ayrı-ayrı ölkələrə səfərlərdən aldığı təəssüratı təcəssüm etdirir. Onun ABŞ, Almaniya, Fransa, İtaliya, Meksika, Yaponiya və digər ölkələrdə yaratdığı bu əsərlərdə sənətkarın müxtəlif xalqların mədəniyyətləri ilə təmasdan duyduğu sevinc hiss olunur. Tahir Salahovun Bakı teatrlarında səhnəyə qoyulmuş “Antoni və Kleopatra”, “Hamlet”, “Koroğlu”, “Babək” və başqa tamaşalara verdiyi bədii tərtibat ictimaiyyət tərəfindən yüksək dəyərləndirilmişdir.
Tahir Salahovun Azərbaycanın, Rusiyanın və digər ölkələrin məşhur muzeylərində, Bakı, Moskva, Barselona, Madrid, Praqa və Bratislavada, ABŞ-ın müxtəlif şəhərlərində, Mexiko, İstanbul və Pekindəki fərdi sərgilərində nümayiş etdirilən əsərlərindən milyonlarla təsviri sənət həvəskarı zövq almışdır. Onun bir sıra işləri dünyanın şəxsi kolleksiyalarında saxlanılır.
Sənətkar pedaqoji fəaliyyətə çox qüvvə sərf edərək, sənətkarlıq sirrlərini həmişə səxavətlə bölüşür. O, Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində, V.İ.Surikov adına Moskva Dövlət Rəssamlıq İnstitutunda gələcək fırça ustalarına dərs deyərkən hər bir tələbənin fərdi, dəst-xəttini qayğıkeşliklə inkişaf etdirmişdir. Tələbələri Ustadın rəyini qiymətləndirir, ona şəxsiyyətində alicənablıq, mərdlik, insanpərvərlik, müdriklik kimi yüksək keyfiyyətləri, sənətə sədaqətlə xidmət etmək nümunəsini birləşdirən insan kimi baxırlar.
Tahir Salahovun həyatının, demək olar, 40 ili keçmiş böyük ölkəmizin Rəssamlıq Akademiyası ilə bağlıdır. O, bu Akademiyanın müxbir üzvü, həqiqi üzvü və Rəyasət Heyətinin üzvü, sonralar Boyakarlıq Bölməsinin akademik-katibi olmuş, 1997-ci ildə isə xarici məsələlər üzrə vitse-prezidenti seçilmişdir.
Tahir Salahov həmişə ictimai həyatın mərkəzində olmuşdur. O, doğma Vətəni Azərbaycanda ali qanunvericilik orqanının deputatı, SSRİ və RSFSR Ali Sovetlərinin deputatı seçilmişdir. 1996-2000-ci illərdə isə Rusiya Federasiyasının Prezidenti yanında Siyasi Məşvərət Şurasında elm, təhsil, səhiyyə və mədəniyyət palatası sədrinin müavini, yaradıcılıq ittifaqları ilə əlaqələr komissiyasının sədri olmuşdur.
Dünya şöhrətli rəssam çoxlu mükafat və fəxri adlarla təltif edilmişdir. Tahir Salahov sənətdə görkəmli nailiyyətlərinə görə Azərbaycanın, SSRİ-nin Dövlət mükafatlarına, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adına, bir çox orden və medallara layiq görülmüşdür.
Azərbaycanın, SSRİ-nin, Rusiya Federasiyasının xalq rəssamı, Avstriya Rəssamlar İttifaqının, Fransa İncəsənət Akademiyasının fəxri müxbir üzvü, YUNESKO yanında Beynəlxalq Plastik Sənətlər Assosiasiyasının vitse-prezidenti və fəxri prezidenti, Azərbaycan Nəfis Sənətlər Akademiyasının həqiqi üzvü və Rəyasət Heyətinin üzvü, Qırğızıstan Rəssamlıq Akademiyasının həqiqi üzvü və Almaniya Rəssamlar İttifaqının fəxri üzvü, ABŞ-ın bir sıra şəhərlərinin fəxri vətəndaşı və digər fəxri adların sahibi olan böyük soydaşımız Tahir Salahov Vətəni Azərbaycanın və bütün dünyanın mədəniyyətinə misilsiz töhfələr vermişdir.