Bakı, 15 may (AZƏRTAC). Artıq neçə ildir ki, Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü davam edir. Torpaqlarımızın 20 faizi işğal altındadır, əhalisinin isə təxminən 13 faizi qaçqın və məcburi köçkün vəziyyətində yaşayır. Amma ermənilərin işğalçılıq siyasəti bununla bitmir. Azərbaycanın torpaqlarını işğal etdikdən sonra onun sərvətlərini talayan ermənilər bununla da kifayətlənməyib mədəni -tarixi abidələrimizi, təbiətin ağ ciyəri hesab olunan meşələrimizi də məhv edirlər. İşğal faktı ilə əlaqədar BMT Təhlükəsizlik Şurası 90-cı illərdə 4, 2009-cu ildə 1 qətnamə qəbul etmişdir. Avropa Şurası, İslam Konfransı Təşkilatı kimi nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlar da münaqişə ilə bağlı xüsusi qərarlar qəbul etmişlər. Bununla yanaşı Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatlarının səyi nəticəsində Almaniya və İtaliya kimi nüfuzlu dövlətlərin parlamentləri də işğal faktını pisləyən, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü dəstəkləyən sənədlər qəbul etmişlər. Amma hələ də ermənilər bu qərarlara, sənədlərə məhəl qoymadan işğalçılıq siyasətini davam etdirirlər, özü də dünya ictimaiyyətinin gözü qarşısında.

Ermənilərin işğalçılıq siyasəti təkcə torpaqlarımızı zəbt etməklə bitmir. Ermənilər nəinki təbii sərvətlərimizi talayır, həm də təbiətin özünü məhv edirlər. Bunu ötən illər yandırılan meşələrin, qurudulan çayların, göllərin timsalında görmək mümkündür. Ermənilər işğal etdikləri bütün ərazilərimizdə - Laçın, Şuşa, Xocavənd, Xocalı, Kəlbəcər, Qubadlı, Zəngilan, Cəbrayıl, Ağdam və Füzulidəki qədim tarixi-mədəniyyət abidlərini dağıdıb viran qoymuşlar. Bu yaxınlarda BMT tarixi abidələrin daha səmərəli mühafizəsi ilə bağlı dünya ictimaiyyətinə müraciət etmiş, münaqişə ocaqlarında olan tarixi abidələrin dağıdılmamasını tələb etmişdir. Çox qəribədir ki, dünya ictimaiyyətinə müraciət edən, sərt tələblərlə çıxış edən BMT bəs niyə ikili standartlara yol verir?

Baxın, Xocalıda eramızdan əvvəl VIII-VII əsrə aid Xocalı qəbiristanlığı, rayonun Meşəli kəndi ərazisində müqəddəs ziyarətgah “Seyid qəbri”, albanlara aid “Yeddi kilsə” ermənilər tərəfindən yerlə yeksan edilmişdir. Kəlbəcər çox zəngin flora və faunası olan gözəl təbiət muzeyidir. Rayonun Ayıçınqıl və Pəriçınqıl dağlarının qayalarındakı təsvirlər eramızdan əvvəl III minilliyə təsadüf edir. Ağdamda XII əsrə aid gümbəz, Cəbrayılda XIV əsrə aid Dairəvi Türbə, Qubadlıda “Gavur dərəsi”ndəki IV əsrə aid ibadətgah, V əsrin yadigarı “Qalalı” və “Göyqala” abidələri, Zəngilanda Məmmədbəyli Türbəsi, Hacallı dairəvi bürcü və daha neçə-neçə belə abidələrimiz tarixi mədəniyyət inciləridir. Bu abidələrin tədqiqi bəşər tarixi barədə çox zəngin məlumatları üzə çıxarır. Amma həmin dövrlərdə ermənilərin bu ərazilərdə heç iyi-tozu belə yox idi. BMT və digər beynəlxalq qurumlar bunları bilməlidirlər.

Bir fakta nəzər salaq. Bu günlərdə BMT-nin Ətraf Mühit Proqramının (UNEP) “Biomüxtəliflik” adlı hesabatında iqlim dəyişikliyinin, meşə yanğınlarının və quraqlıqların çoxalmasının Yer kürəsinin gələcəyi üçün təhlükəli vəziyyət yaratdığı barədə həyəcan təbili çalmışdır. Hesabatda planetin ağciyəri hesab olunan Amazon meşələrinin 2100-cü ildə yox olacağı, onun yerində savanna bitki örtüyünün yaranacağı bildirilir.

Bundan başqa, hesabatda, Afrika qitəsinin Qırmızı dənizə qədər uzanan 3.862 kilometrlik sahil zolağının da təhlükə qarşısında olduğu vurğulanmışdır.

Amazon və sahil zolağı ilə birlikdə planetdəki adaların, dənizlərin və şirin su mənbələrinin də təhlükə ilə üz-üzə qaldığı bildirilir.

Hesabatda, mühafizə altında olan bölgələrdə yaşayan heyvanların və bitki örtüyünün də heyvanların hücumu, xəstəlik və insanlar tərəfindən məhv edilməyə qarşı müdafiəsiz olduğu bildirilir.

UNEP-in həyəcan təbili həqiqətən də narahatlıq yaradır. Amma yenə də Azərbaycan yada salınmamışdır. İşğal altında olan ərazilərimizdəki meşələr qırılır, yandırılır, yaşıl vadilər səhralara çevrilir, buna məhəl qoyan yoxdur.

Bu bir faktdır ki, Füzuli rayonunun ərazisindəki Azıx mağarası bəşər tarixi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən elm mənbəyidir. Aşağı Paleolit dövrünə aid edilən və nadir mağaralardan biri olan Azıx mağarası qədim insanların formalaşdığı mənbə kimi keçmiş SSRİ-də birinci, dünyada isə üçüncü tapıntıdır. Bu gün işğal altında olan bu mağaradan ermənilər silah anbarı kimi istifadə edirlər və onun hər zaman tamamilə məhv olmaq, dağılmaq təhlükəsi vardır. Bəs niyə BMT, digər beynəlxalq təşkilatlar Ermənistana təsir göstərə bilmirlər?! Bəlkə göstərmək istəmirlər.

Zəngilan rayonu ərazisindəki Bəsitçay meşəsinin ümumi sahəsi 117 hektar idi. Bu təbii çinar meşəsi iqliminin saflığına, başqa bitkilərlə müqayisədə daha çox oksigen yaratmasına görə Amazon meşələrinə bərabər idi. Çünki, adi havada azotun miqdarı 78 faiz, oksigen isə 21 faiz olduğu halda, bu meşələrdə oksigenin miqdarı 30 faiz, bəzən isə daha çox olurdu. Bir dəfə “Vokruq sveta” jurnalında Bəsitçay meşəsi barədə maraqlı bir fakt açıqlanmışdı. Bildirilirdi ki, Amazon meşələrində olduğu kimi, Bəsitçay meşəsində də oksigen çoxdur. Meşədə adamı yuxu tutur. Yağış yağanda, xüsusən də şimşək çaxanda burada oksigen daha da çoxalırdı. Sovet alimləri bu meşənin ərazisini artırmağı planlaşdırırdılar.

Amma çox təəssüf ki, indi Bəsitçay meşəsindən əsər-əlamət yoxdur. Burada çox nadir təbii çinar ağacları var idi. 1974-cü ildə keçmiş SSRİ-nin alimləri onun əhəmiyyətini bilib ərazidə dövlət qoruğu yaratmışdılar. Amma ermənilər bu nadir təbii çinar meşəsini də tamamilə məhv etmişlər. Bəzən bu vəhşiliyi müharibənin qanunları ilə ört-basdır etməyə çalışırlar. Amma bu yolverilməzdir. Belə bir atalar misalı var: “Keçmişini unudan gələcəyini itirər”.

Bir dəfə Makedoniyalı İsgəndər böyük filosof alim Diogenin yanından keçəndə soruşur. Bu dünya kimindir?

Diogen başını qaldırmadan deyir: “Yaradanın. Amma onu nə sən, nə də başqa birisi ya qura, ya da məhv edə bilməz. Yalnız gələcək nəsil onu daha da gözəlləşdirə bilər”.

Bu misalı təsadüfdən çəkmədim. Bu yaxınlarda Avropa Gənclər Forumunun nümayəndə heyəti Azərbaycan Respublikası Gənclər Təşkilatları Milli Şurasının dəvəti ilə Bakıda səfərdə olmuşdur. Onlar təkcə Azərbaycanda deyil başqa ölkələrdə, eləcə də Ermənistanda olmuş və gənc həmkarları ilə əlaqələr qurmuşlar. Bunu xatırlamaqda məqsədim nədir? Məncə indiki siyasətçilər ya bilərəkdən, ya da düşdükləri çətin vəziyyət üzündən dünyanı məhvə aparan hadisələrə, fəlakətlərə son qoya bilmirlər. Amma gənclər bunu edə bilərlər. Ona görə ki, zaman dəyişdikcə hadisələrə baxış da dəyişir. Bu da çox vaxt inkişafla nəticələnir. İnanıram ki, indiki gənclik bunu bacaracaqlar.

Bu gün dünya əhalisinin yarıdan çoxu içməli su tapa bilmir, meşələr quruyur, tarix yaddaşlardan silinir, mədəniyyətlər məhv olur. Azərbaycanda bunun qarşısının alınması, meşələrin, içməli su hövzələrinin bərpası istiqamətində, eləcə də mədəniyyətlərin və sivilizasiyaların vəhdəti istiqamətində ciddi addımlar atılır. Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə Azərbaycanda mədəniyyətlərarası dialoq mövzusunda beynəlxalq konfrans, İKT Gənclər Forumunun təşəbbüsü ilə keçirilən görüşlər, dinlərarası sammit və s. tədbirlər buna parlaq misaldır. Azərbaycan bununla, eləcə də yadda qalan digər tədbirləri ilə sülhsevər, mədəni, tarixini bilən və başqa dillərə, dinlərə, mədəniyyətlərə hörmət etməyi bacaran dövlət olduğunu dünyaya sübut edir. Amma Ermənistan hələ də kimlərinsə əlində alət olaraq qalır, bununla da özünü və gələcəyini məhv edir. Təəssüf ki, ermənilər bununla həm də ətraf mühitə böyük ziyan vururlar. Afrika, Amazon meşələri təbii fəlakətdən, qlobal istiləşmədən məhv olur, ermənilər isə Cənubi Qafqazı talayıb viran qoyurlar. Azərbaycan torpaqlarındakı təbii sərvətlər, tarixi - mədəni abidələr müharibə adı altında məhv edilir. Dünya buna hələ ki, göz yumur. Heç olmasa gənclik göz yummasın.

Xətayi Əzizov

AZƏRTAC-ın müxbiri