Bakı, 9 iyul (AZƏRTAC). Azərbaycan özünün zəngin təbii qaz ehtiyatlarının dünya bazarlarına çıxarılması istiqamətində növbəti uğurlu addımını atmışdır. İyunun 26-da Azərbaycan ilə Türkiyə arasında yeni iri layihənin – Trans-Anadolu təbii qaz boru kəmərinin (TANAP) reallaşdırılması üçün təşkilati məsələlərə dair ilk razılaşma və hökumətlərarası sazişin imzalanması qardaş ölkələrimizin gələcəyə doğru birgə addımladığını göstərir.

Düzdür, bundan əvvəl də Azərbaycan ilə Türkiyə bir sıra möhtəşəm layihələrə imza atmışlar. Respublikamızın zəngin təbii ehtiyatlarının dünya bazarlarına çıxarılmasında önəmli rola malik olan Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft, Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz ixrac boru kəmərləri, hazırda yekunlaşmaqda olan və “Dəmir İpək yolu” adlandırılan Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu layihəsi belə transmilli layihələrdəndir. İndi bu layihələr sırasına daha biri – TANAP da əlavə olunur. Söz yox ki, TANAP da digər layihələr kimi uğurla həyata keçiriləcək və qardaş ölkələrimizi bir-birinə daha da sıx bağlayacaq, respublikamızın inkişafına xidmət edəcəkdir.

İstanbulda TANAP-la bağlı sazişlərin imzalanma mərasimində Azərbaycan ilə Türkiyənin energetika sahəsində həyata keçirdiyi layihələrin əhəmiyyətini vurğulayan Prezident İlham Əliyev bildirmişdir ki, bizim bərabər həyata keçirdiyimiz böyük layihələr bu gün dünya enerji xəritəsinə yeni çalarlar gətirmişdir. İndi bölgəni birgə icra etdiyimiz layihələrsiz təsəvvür etmək mümkün deyildir. 2006-cı ildə Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft, 2007-ci ildə Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərləri Avropanın enerji xəritəsini böyük dərəcədə dəyişdirmişdir. Bu gün biz yeni böyük tarixi əhəmiyyəti olan TANAP layihəsinə də start veririk. Əminəm ki, TANAP layihəsi də eyni uğura nail olacaqdır. Bakı-Tbilisi-Ceyhan, Bakı-Tbilisi-Ərzurum layihələri kimi TANAP layihəsi də vaxtında və keyfiyyətlə icra ediləcəkdir. TANAP layihəsi Türkiyəyə böyük həcmdə Azərbaycan qazını nəql etmək üçün imkan yaradacaqdır. Bizim qaz ehtiyatlarımız çox böyükdür. Təkcə “Şahdəniz” layihəsi 1,2 trilyon kubmetr qaz ehtiyatına malikdir. Ancaq Azərbaycanın digər yataqlarında təsdiq edilmiş ehtiyatlar 2,6 trilyon kubmetrdir. Yəni, bu gün başladığımız layihə əminəm ki, bundan sonra onilliklər, bəlkə də 100 il, bəlkə də ondan da artıq müddətdə maraqlarımızı təmin edəcəkdir. Həm enerji təhlükəsizliyi məsələləri təmin ediləcəkdir, eyni zamanda, Azərbaycan üçün yeni bazarların açılması məsələləri də həllini tapacaqdır”.

Qeyd edək ki, TANAP layihəsi Azərbaycanda hasil olunan təbii qazı Gürcüstandan keçərək Türkiyə vasitəsilə Avropaya nəql edəcək “Şahdəniz” yatağının işlənilməsinin 2-ci mərhələsinin əsas elementlərindən biridir. Bu, Azərbaycan, Türkiyə və Avropa üçün böyük önəm daşıyır. “Şahdəniz-2” layihəsi çərçivəsində Azərbaycandan ildə 16 milyard kubmetr qaz Türkiyəyə nəql olunacaq, bunun 6 milyard kubmetri qardaş ölkənin istifadəsinə veriləcək, 10 milyard kubmetri isə Avropaya ixrac ediləcəkdir. Layihə üzrə hazırda əməli işlər həyata keçirilir. Kəmərin ötürmə gücünün artırıla biləcəyini də nəzərə alsaq, TANAP qaz boru kəmərinin iki qardaş ölkə üçün perspektivli layihə olduğunu görərik. Çünki Azərbaycan, qazı öz kəməri Türkiyənin qərb sərhədlərindən birbaşa avropalı istehlakçılara satmaq imkanı əldə edəcəkdir. Bu isə deməyə əsas verir ki, TANAP indiyədək neft ixracatçısı kimi tanınan Azərbaycanı beynəlxalq əhəmiyyətli qaz ixracatçısına çevirəcəkdir.

TANAP-la bağlı sazişin imzalanması beynəlxalq qaz bazarında da canlanmaya səbəb olmuşdur. Əbəs yerə deyil ki, Avropa İttifaqının energetika məsələləri üzrə komissarı Günter Ottinger Azərbaycan ilə Türkiyə arasında TANAP-a dair hökumətlərarası sazişin imzalanmasını alqışlayaraq, Avropanın Azərbaycandan və digər Xəzəryanı ölkələrdən qaz almaq məqsədinə daha bir addım yaxınlaşdığını bildirmişdir.

Bundan başqa, “Şahdəniz” konsorsiumuna Azərbaycan təbii qazını Avropaya ixrac edəcək 4 layihə təqdim olunmuşdusa, sonrakı seçim mərhələlərində ITGI (Interconnector Turkey-Greece-Italy) və Cənub-Şərqi Avropa boru kəməri (SEEP) layihələri uğur qazana bilməmişdir. Konsorsium hazırda 2 layihə - Trans-Adriatik boru kəməri (TAP) və “Nabukko Qərb” (“Nabukko”nun yenilənmiş variantı) layihələri arasından seçim edəcəkdir. Azərbaycan qazını Avropaya nəql edəcək əsas marşrutun 2013-cü ilin mayınadək açıqlanması, “mavi yanacağ”ın Avropaya nəqli isə 2017-ci ilə planlaşdırılır.

Beləliklə, Azərbaycan təbii qazı uğrunda mübarizə daha da qızışmaqdadır və özünün növbəti mərhələsinə qədəm qoyur. Gündəmdə qalan iki layihədən biri olan TAP-ın icraçı direktoru Kjetil Tunqlandın ehtiyatı əldən verməyərək, bu layihənin maliyyələşdirilmə və imkan baxımından daha səmərəli olduğunu elan etməsi bunun əyani göstəricisidir. Uzunluğu 520 kilometr olacaq TAP qaz kəməri 10 milyard kubmetr həcmində Azərbaycan qazını Türkiyə, Yunanıstan və Albaniya ərazisi ilə İtaliyaya çatdırmağı hədəfləyir. Layihənin ümumi dəyəri isə təxminən 1,5 milyard avro təşkil edir.

“Nabukko” konsorsiumunun baş direktoru Reynhard Mitçek də “Nabukko Qərb”in TANAP-a bağlanması üçün tezliklə danışıqlara başlanacağını elan etmişdir. “Artıq vaxt itirmək istəmirik, görüşlərimizə bu ay başlaya bilərik”, - deyən R.Mitçek uzunluğu 1300 kilometr olacaq “Nabukko Qərb” boru xəttinin Türkiyə-Bolqarıstan sərhədindən başlayaraq, keçid ölkələrdəki stansiyalar vasitəsilə Bolqarıstan, Rumıniya və Macarıstan ərazisindən Avstriyaya təbii qaz daşıyacağına inamını da ifadə etmişdir.

Bir daha görünür ki, TANAP-la bağlı sazişlərin imzalanması və “Şahdəniz” konsorsiumunun seçimi Azərbaycanın təbii qazı uğrunda mübarizəni daha da fəallaşdırmışdır. “Total” şirkətinin bu günlərdə Azərbaycanın “Abşeron” perspektiv strukturunda iri qaz ehtiyatlarının mövcudluğunu təsdiqləməsi də burada xüsusi rol oynamışdır. Proqnozlara görə, strukturun dərin laylarında 300 milyard kubmetr qaz, 50 milyon ton kondensat vardır. Buraya “Ümid”, “Babək”, “Naxçıvan” və digər perspektiv yataqlardakı resursları, həmçinin Avropanın qaza artan tələbatını və etibarlı tərəfdaşa olan ehtiyacını da nəzərə alsaq, Azərbaycanın təbii qaz ehtiyatları uğrunda mübarizənin bundan sonra da davam edəcəyini qətiyyətlə demək olar.