Bakı, 13 aprel, AZƏRTAC

Cari ilin fevral ayında Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin inzibati binasında Azərbaycanın UNESCO-nun “Qlobal Geoparklar Şəbəkəsi”nə qoşulmasına dair yaradılmış “İşçi qrup”un beynəlxalq ekspertlərin iştirakı ilə geniş tərkibli görüşü keçirilib. UNESCO-nun Parisdə yerləşən mənzil-qərargahının müvafiq məsul katibləri – Əlireza Amrikazemi və Martina Paskova da onlayn formatda bu görüşə qoşulub və layihənin həyata keçirilməsinə birmənalı dəstək olacaqlarını bildiriblər.

Dünyanın 46 ölkəsində artıq özünü doğrultmuş 177 geopark fəaliyyət göstərir. Bu, balneoloji, kosmetik, tibbi, ekstrimal sport, müxtəlif təyinatlı gil, saxsı məmulatların istehsalı və bir çox sahələri əhatə edir. Bunlardan biri - qışlaq turizmi daha böyük maraq kəsb edir.

Bu fikirlər “Elm və həyat” jurnalının məsul katibi Sərvan Kərimovun AZƏRTAC-a təqdim etdiyi “Azərbaycanda qişlaq turizmi necə görünür” sərlövhəli yazısında yer alıb. Yazını təqdim edirik.

Qışlaq – maraqlı turizm obyekti kimi...

Azərbaycanda UNESCO-nun dəstəyi ilə palçıq vulkanlarında yaradılması nəzərdə tutulan geoparkların fəaliyyətində bir çox tərəfdaşların təklif etdikləri ekosistem xidmətləri müəyyənləşdirililmiş və təqdim olunacaqdır. Dünya təcrübəsində, xüsusilə də Almaniyanın bəzi vilayətlərində artıq bu ekosistem xidməti – özünü artıq doğrultmuşdur. Qışlaq turizmi nədir?

Ənənəvi təcrübələri özündə birləşdirən heyvandarlıq ilə məşğul olan qışlaq sahibləri uzun illər boyu formalaşmış yerli adət-ənənələri folklor, süfrə, davranış qaydaları və s. spesifik xüsusiyyətləri özündə cəmləyir. Bəzi palçıq vulkanlarının yerləşdiyi ərazilərə yaxın bir neçə yüz ildir fəaliyyət göstərən qışlaqlar mövcuddur. Məsələn, dünyanın ən böyük palçıq vulkanı olan Torağay və unikallığı ilə seçilən Arzani vulkanı yaxınlığında eyni adlı qışlaqlar çox qədimdən fəaliyyətdədir. Bir çox hallarda onların fəaliyyəti ilin sonunda, yəni oktyabrdan növbəti ilin mayadək dövrü əhatə edir. Məhz bu yarım ildə ekoturizmin bu sahəsini yuxarıda qeyd olunan digər qışlaq ərazilərində uğurla tətbiq etmək mümkündür. UNESCO-nun Geopark konsepsiyası çərçivəsində bir çox ekofəaliyyətlərlə yanaşı, məhz ənənəvi qışlaq turizminin təşkilinə nail olunacaqdır.

Avropa ölkələrinin dağlıq ərazilərində heyvandarlıqla məşğul olan bir çox fermerlər bu ekosistem xidmətini həyata keçirib, öz iqtisadi maraqlarını təmin etməklə, bu ərazi üçün daha yeni və spesifik aqrofəaliyyətləri təşkil edir və bunu turizm üçün uğurlu şəkildə istifadə edirlər.

Bir neçə yüzilliklər boyunca qışlaq ərazilərində yaşamaq, o cümlədən müxtəlif məqsədlər üçün istifadə olunan, istiliyi uzun müddət saxlamaq üçün alçaq damlar tikilmişdir. Təbii ki, dövrümüzə qədər qorunması mümkün olan bu tikililər artıq rəngini dəyişərək qədimi fon almışdır. Bu, qışlaqlarda, hətta heyvanların saxlanılmasında belə heç bir müasir detallar görmək mümkün deyil. Yaşayış üçün inşa olunmuş binada qədim xalçalar, mis qablar, divardan asılı geyim-yapıncı, çoban papağı, qundağı rəngini itirmiş divardan asılan tüfəng, dayanaqlı ağacdan hazırlanmış evin bir neçə küncünə qoyulmuş çoban çomağı, zəif his buraxan, kerosinlə işləyən lampa, qışlağın simvolu sayılan iri çoban itləri və balaları. Çoban qadınlarının təsərrüfat işlərində gündəlik adəti fəaliyyəti də böyük maraq doğurur. Bu qadınların istər heyvanları yemləməsi, sağması və onların südündən çeşidli məhsulların hazırlaması prosesini şahidi olmaq mütləq turistlərdə maraq oyadacaqdır. İki qaya parçasının üzərinə və yaxud üçdayaqlının üstündə ağır, qaralmış iri sacın üzərində hazırladıqları fəsəli, qutab və lavaşın dadından doymaq mümkün deyil. Gedən qonaq boş yola salınmaz, mənbəyi qışlaq olan ekoloji təmiz, qatqısız ərzaqlar - yumurta, qoyun dərisi içərisində uzun müddət saxlanılan motal pendiri, qovurma, süd, qaymaq, nehrə yağı ənənəvi paketlənir və qonağa təqdim olunur.

Yuxarıda qeyd etdiklərimizi bir dəfə təcrübədən keçirdik. Urbanizasiya prosesi o qədər sürətlə gedir ki, əksər şəhər sakinləri kənd mühitindən tamamilə xəbərsizdir, hətta bir çoxları evlərində yedikləri pendirin necə hazırlandığını belə bilmir.

Beləliklə, ənənəvi qışlaq turizmi bir çox ənənələrin yaddaşlardan silinməsinin qarşısını alacaq, ölkəmizin turizm potensialını artıracaq, mədəniyyətimizin bu sahədə tanınmasına və həmin regionların iqtisadi maraqlarının təmin olunmasına, şübhəsiz, öz töhfəsini verəcəkdir.