Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi

MƏDƏNİYYƏT

“Ebru” – su və torpağın vəhdətindən yaranan sənət

Bakı, 8 dekabr, AZƏRTAC

Ölkəmizin mədəniyyəti zəngin və çoxşaxəlidir, onun tərkibində əsas yeri təsviri incəsənət tutur. Təsviri incəsənətin ən qeyri-adi texnikalarından biri “ebru” sənətidir. Onun mahiyyəti xüsusi hazırlanmış suyun səthinə boya damcıları tökməklə rəsmin formalaşdırılmasındadır. Sonra təsvir parça, keramika və ya kağız üzərinə köçürülür. Nəticədə unikal əsər yaranır və bu əsəri təkrarlamaq qeyri-mümkündür.

Bu fikirləri tədqiqatçı Vahid Şükürov Şərq ölkələrində yayılmış təkrarsız incəsənət növünə həsr olunmuş məqaləsində yazır.

AZƏRTAC məqaləni oxuculara təqdim edir.

X X X

“Ebru” sözünün mənşəyi bir neçə varianta malikdir. Lakin bir çox adlı-sanlı alimlər hesab edirlər ki, “ebru” fars sözü olan “ebri”dən əmələ gəlib və tərcümədə “bulud” deməkdir. “Ebru”nun vətəni Özbəkistan, İran və digər ölkələr hesab olunur. “Ebru” Osmanlı imperiyası dövründə geniş yayılıb. Türk ustaları bu texnikanı o dərəcədə dərin bilirdilər ki, onlar abstrakt və güllü naxışlarla yanaşı, real təsvirlər də yarada bilirdilər. Ustalar “ebru”nu öz mədəni kodlarına “yerləşdirməyi” bacarmış, günümüzədək onu qoruyub saxlaya bilmişlər. Bu gün də dünyada su üzərində rəsm çəkməyin mərkəzi Türkiyədir.

Osmanlı imperiyasında “ebru”nun yaranması tarixçəsi maraqlıdır. Məlumdur ki, Osmanlı imperiyasında mərmər kağız dövlət sənədləri, eləcə də rəsmi yazışmalar üçün əsas kimi götürülürdü. Bu, qiymətli kağızların saxtalaşdırılmasının qarşısını almaq məqsədilə, eləcə də gözəllik baxımından edilirdi. Çeklərdə, istiqrazlarda və əsginaslarda mürəkkəb naxışların bugünkü məntiqi bu prinsipə əsaslanıb. “Ebru” naxışları ilə veksellərə, kitab cildləmələrinə və Quranın səhifələrinə bədii tərtibat verilib. Hazırda mövcud olan ən qədim “ebru” nümunələri XVI əsrə aid edilir və “Topqapı” muzeyindədir, arzulayan hər kəs ona tamaşa edə bilər.

1792-1832-ci illərdə Osmanlı arxivində kitabın üz səhifəsi

“Ebru” naxışı əl izləri kimi unikaldır. İki eyni rəsmi yaratmaq qeyri-mümkündür. Hər təsvir həmişə bir-birindən seçiləcək, çünki rəsmi çəkmək üçün istifadə olunan su maye və dəyişkəndir. Klassik “ebru” texnologiyası bu yaxınlaradək ciddi şəkildə məxfi saxlanılırdı. Ustalar nəsillərdən-nəsillərə bu biliyi yalnız şagirdlərinə ötürürdülər.

“Ebru”nun yaradılmasında boyaların hazırlanması mühüm hissədir. Bundan ötrü əksər hallarda təbii piqmentlərdən istifadə olunur. Lil, duda, qurğuşun karbonatı, dəmir oksidi su ilə qarışdırılır, sonra üzərinə az miqdarda qaramalın ödü əlavə olunur. Qatılaşdırılmış su qalın kətan kimi istifadə olunur. Bundan ötrü suya qatılaşdırıcı - kəvən (latınca “Astralagus”) bitkisinin cövhəri qatılır. Suyun və məhlulun hazırlanmasında düzgün nisbətə riayət olunduqda şəkil çəkərkən arzulanan nəticəni əldə etmək mümkündür.

“Ebru”nun çəkilməsində istifadə olunan alətlər də maraqlıdır. Suyun səthinə çəkilən, daha dəqiq desək, boyanı suya “çırpan” fırçalar qızılgül gövdəsi və at tükündən hazırlanır. Belə materiallar təsadüfi seçilməyib. Çünki at tükü zəruri codluğa malikdir, bu səbəbdən də boya ustanın düşündüyü kimi paylanır. Fırçanın tutacağı qızılgülün gövdəsindən hazırlanır ki, bunun da sayəsində su ilə müntəzəm əlaqədə fırça görkəmini dəyişmir.

Rəqs edən boyaların rəsmə çevrilməsi prosesini sözlə təsvir etmək çətindir. Rəssam müxtəlif boyaları götürür, fırça ilə onları suyun üzərinə silkələyir. Boya damcıları suda həll olmur, suyun səthində qalır. Sonra rəssam bizi suda ehtiyatla hərəkət etdirərək boya damcılarını rəsmə çevirir. Boya damcılarının qeyri-adi rənglərə, naxışlara, nağıllardan süjetlərə çevrilməsini saatlarla izləmək olar.

Ölkəmizdə “ebru” ustalarından biri də gözəl əsərlər yaradan Sevinc Əliyevadır. Sevinc xanım sayəsində bu qədim sənət yaşamaqda davam edir. Sevinc xanım 7 ildən artıqdır ki, “ebru”nun incəliklərinin öyrənilməsi ilə məşğuldur. “Mən “ebru” ilə məşğul olmağa başlayanda onun dərinliklərini təsəvvür etmirdim. Vaxt keçdikcə texnika ilə yanaşı, mən “ebru” yaradıcılığının fəlsəfəsini də dərk etdim. “Ebru” mənə həyatı bütün təzahürləri, bütün gözəllikləri ilə sevməyi öyrətdi. Detalları sezməyi və xırdalıqlarda gözəlliyi görməyi öyrətdi. Mən özümü kəşf etdim, özümü tanıdım”, - deyə “ebru” ustası qeyd edir.

 

Sevinc Əliyevanın “ebru” işi

Öz yaradıcılıq yolundan danışan Sevinc xanım deyir: “Əvvəlcə bu, sadəcə maraq idi. Mən çox oxumuşam, metodikanı öyrənmişəm. “Ebru”nu yaradan ustaların necə işləmələrinə baxmışam. Usta Bekir Özsudan da çox şey öyrənmişəm. Bir dəfə mən qərara gəlib ona yazdım. O, dərhal cavab verdi, suallarımı cavablandıraraq, texnikanın bəzi sirlərini mənə açdı. Sonralar mən Türkiyəyə getdim. Öz müəllimim sayəsində “ebru” texnikasını öyrəndim və özüm dərs deməyə başladım. “Ebru” ustası Alparslan Babaoğlunun da adını çəkmək istərdim. Mən ondan öyrəndiklərimlə klassik texnikanın sirlərinə yiyələnmişəm. Bu iki insan mənim bu gözəl sənəti öyrənməyimdə böyük rol oynayıblar, buna görə onlara çox minnətdaram”.

“Ebru” özündə çoxlu müxtəlif elmləri birləşdirib. “Ebru” yaradıcıları, ilk növbədə, çox elmli, ziyalı insanlar olublar. “Ebru”nu yaratmaq üçün kimya və fizika kimi müxtəlif elmləri gözəl bilmək lazımdır.

Sevinc xanım deyir ki, “ebru” səbirdir. “Ebru” sənəti öyrənmək istəyən kəs, ilk növbədə, bu sənəti sevməlidir. İkincisi isə həddən artıq səbirli olmalıdır”, - deyə o vurğulayır.

Sevinc Əliyevanın “ebru” işi

Qeyd etmək lazımdır ki, “ebru” sənəti nəhəng psixoterapevtik effektə malikdir. “Ebru” harmoniyalaşdırır, sakitləşdirir, yaradıcılıq potensialının aşkarlanmasına imkan verir, eləcə də özünüifadə üçün şərait yaradır. “Ebru”nun müalicəvi potensialı kifayət qədər çoxdan aşkarlanıb. Bu qeyri-ənənəvi bədii texnikada işləmək valeh edir, cəlb edir və insanı xəyalən öz hisslərinə qapayır.

Sevinc Əliyevanın “ebru” işi

“Ebru”nu qısa müddət ərzində öyrənmək mümkün deyil. Buna bəzən bütöv ömür gedir. Sən axtarışda, öyrənmədə olursan. Hər dəfə sən daha yaxşı nəticə əldə etmək üçün sınayırsan. Demək olar ki, “ebru” sənə təkcə yaradıcılığının deyil, həm də özünün kamilləşməyində kömək edir. Bu sənin ömrü boyu öyrəndiyin yoldur!”, - deyə usta vurğulayır.

“Ebru”nun tarixindən danışarkən o faktı qeyd etmək maraqlı olardı ki, dahi şair Nizami Gəncəvi də öz əsərlərində bu yaradıcılığı xatırladır. O yazıb ki, ustalar suda şəkil çəkir, bu isə bir çox alimlərin hesab etdiyi kimi yalnız “ebru” sənətinə aid edilə bilər. Bu da öz növbəsində onu sübut edir ki, XII əsrdə bu sənət növü Azərbaycan ərazilərində də yaşayıb.

Sevinc Əliyevanın “ebru” işi

“Ebru” sakitləşdirir. “Ebru” sizin həyat tərzinizi və sizin həyat fəlsəfənizi dəyişir. Sizin həyata baxışınızı dəyişir. “Ebru” hər hansı vəziyyətdən çıxış yolunu tapmağı öyrədir”, - deyə Sevinc xanım “ebru” fəlsəfəsini təsvir edərkən deyir.

Sevinc Əliyeva - “ebru” ustası

Bu gün “ebru” sənəti müxtəlif yaşa, müxtəlif peşələrə, dinlərə və ideologiyalara sahib olan insanları birləşdirir. “Ebru” şəhərləri və ölkələri birləşdirən görünməz körpüdür, onları həqiqətən unikal sənətə ortaq sevgi telləri ilə bağlayır. Sevindirici haldır ki, bu gözəl sənət bizim ölkəmizdə də yaşayır. “Ebru” təcrübəsini keçən insan üçün bu, incə və dərin sənətdir ki, ondan sonra zərif və dərin füsunkarlıq hissi qalır.

 

Xəbəri sosial şəbəkələrdə paylaşın

Bizi sosial şəbəkələrdə izləyin

Xaçmazda "Riyaziyyat dahiləri" intellektual yarışmasının qalibləri mükafatlandırılıb

Çempionlar Liqası: "Bavariya" 1/8 finalda, "Milan" və "Atalanta" mübarizəni dayandırıb

Muzey Mərkəzində bəstəkar Aydın Əzimin yaradıcılığına həsr olunmuş konsert-portreti keçiriləcək

Cəlil Xəlilov: İrəvan nə işğal dönəmində, nə də Vətən müharibəsindən sonra sülh danışıqlarında səmimi olmayıb

Vüqar Mustafayev “IDEX-2025” sərgisində xarici şirkətlərin rəhbərləri ilə görüşüb

Səməd Seyidov: Beynəlxalq təşkilatların əhəmiyyətini itirdiyi bu dövrdə Türk dövlətləri ən yüksək səviyyədə özünü göstərir

Ərdoğan: Türkiyə Ukrayna üzrə danışıqlar üçün ideal ölkədir

Əbu-Dabidə ərəb biznesmenləri və investorları – Mərkəzi Asiya və Azərbaycan formatında 1-ci konfrans keçiriləcək

Qazaxıstan Energetika Nazirliyi Xəzər Boru Kəməri Konsorsiumun obyektinə hücumla bağlı məsələyə aydınlıq gətirib

Almaniyada 166 mindən çox uşaq və gəncin qatıldığı U18 səsverməsində Sol partiya birinci olub

Vəkillər Kollegiyası Rəyasət Heyətinin növbəti iclası keçirilib

Gədəbəydə 3 nəfər dəm qazından zəhərlənib

Bakıda NATO-nun mobil təlim qrupunun kursu keçirilir

Xəzər İqtisadi Forumu Xəzəryanı dövlətlərin iqtisadi əlaqələrini gücləndirəcək – ŞƏRH

Bolqarıstan mətbuatında azərbaycanlıların doğma torpaqlarına qayıdışı geniş işıqlandırılıb

İsveç polisi zorakılıq qurbanı olan 600 uşaq müəyyən edib

Rusiya-ABŞ danışıqları başa çatıb

İstanbulda TÜRKPA-nın Xarici Əlaqələr Komissiyalarının ortaq bəyanatı yayımlanıb

İtaliyada bəzi nazirlik və dövlət qurumlarının saytlarına kiberhücumlar olub

Azərbaycan xalqına qarşı çoxsaylı cinayətlərin törədilməsində təqsirləndirilən şəxslərin ittiham aktının nəticəvi hissəsinin elanı başa çatıb

Xəzəryanı dövlətlərin enerji sahəsində əməkdaşlığının artırılması üçün katibliyin yaradılması təklif edilir

Bəzi avtobus marşrutlarının hərəkət sxemi müvəqqəti dəyişdirilib

Şalva Papuaşvili: Məsuliyyətsiz fəal şəxslər Avropanın təhlükəsizlik arxitekturası üçün təhlükə yaradırlar

Azərbaycanda iqtisadi şaxələndirməyə və yaşıl artıma dəstək məsələləri müzakirə olunub

İlahiyyat İnstitutunun tələbələri təhsillərini Türkiyədə davam etdirəcəklər

ABŞ-ın Mayami-Deyd dairəsində 26 fevral tarixi Xocalının Anım Günü elan edilib

Belarus Milli Assambleyası Respublika Şurasının sədri Heydər Əliyev Mərkəzində olub VİDEO

ADPU Daşkənd Universiteti ilə əməkdaşlıq edəcək

® “Birbank”da sərfəli depozit kampaniyası davam edir: qazancınızı 11 faizədək artırın

BDU-da Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin Aqrar İnnovasiya Mərkəzinin direktoru ilə görüş

Xəzər İsayev: Prezident İlham Əliyev ölkəmizdə Olimpiya hərəkatına rəhbərlik etdikdən sonra idmanda böyük uğurlar qazanılıb

ADU tələbələri ilk dəfə olaraq xaricdə təcrübə keçəcəklər

Prezident İlham Əliyev Əsgəran qala-kompleksinin konsepsiya layihəsi ilə tanış olub YENİLƏNİB VİDEO

Liviya Afrika-Türkiyə Sammitinə ev sahibliyi edəcək

ABŞ Dövlət Departamenti Rusiya ilə görüşün nəticələri barədə açıqlama yayıb

Polşa Azərbaycanlıları Şurası və “Citi Bank”ın dəstəyilə Varşava Azərbaycan Evində təlim keçirilib

BMU ilə Özbəkistan universiteti arasında memorandum imzalanıb

Gürcüstan və Azərbaycan dəmir yolu ilə sərnişin daşınmasını müzakirə edib

Dövlət Neft Fondu İtaliyanın dəmir yolu operatorundan pay alıb

AQTA: Saxta spirtli içkilərin ölkəyə gətirilməsinin qarşısı qətiyyətlə alınır

Ödənişi gecikdirilmiş 26 min manatdan çox vəsaitin işçilərə ödənilməsi təmin edilib

Dünya Kubokunda iştirak edəcək Azərbaycan gimnastları bəlli olub

Kino Agentliyi 75-ci Berlin Beynəlxalq Film Festivalında pavilyonla təmsil olunur

Aqrar Universitet ölkəmizdə kənd təsərrüfatının inkişafında mühüm yer tutur

Türkiyədə Xocalı soyqırımına həsr olunmuş konfrans keçirilib

Qazaxıstanda Şimali Aral dənizinin qorunub saxlanması üzrə layihələr həyata keçirilir

Arxeoloqlar İtaliyada eramızdan əvvələ aid monumental nekropol tapıblar

Azərbaycan Türkmənistanda “Diplomatiya Günü”nə həsr edilmiş beynəlxalq sərgidə təmsil olunub

İranlı nazir: Xəzər regionunun qlobal iqtisadiyyat üçün rolu olduqca əhəmiyyətlidir

® “AccessBank” 100 ən çox vergi ödəyən şirkət sırasında

Baş nazir Əli Əsədov İran Prezidenti Məsud Pezeşkianla görüşüb

Avropa çempionatı: Azərbaycan millisi II seçmə mərhələdə ilk oyununu keçirib

AMB və Səudiyyə Mərkəzi Bankı əməkdaşlığın müxtəlif istiqamətlərini müzakirə edib

Prezident İlham Əliyev Ağdam şəhər 1 nömrəli tam orta məktəbdə aparılan tikinti işləri ilə tanış olub YENİLƏNİB VİDEO

Prezident İlham Əliyev Ağdam şəhər 1 nömrəli tam orta məktəbdə aparılan tikinti işləri ilə tanış olub YENİLƏNİB VİDEO

Müstəqil aqrar sığorta eksperti olmaq istəyənlər üçün təlimlər keçirilib

Volodimir Zelenski: Ukrayna ərazi bütövlüyü ilə bağlı güzəştə getməyəcək

Natalya Koçanova: Belarusla Azərbaycanın əlaqələri illərin sınağından çıxmış qarşılıqlı münasibətlərə əsaslanır

İstanbulda TÜRKPA-nın Xarici Əlaqələr komissiyalarının toplantısı keçirilir VİDEO

Əlillərin hazırladığı məhsullardan ibarət yarmarka təşkil edilib

Mingəçevir teatrı tamaşaçılarına 4 yeni səhnə əsəri təqdim edəcək

Siyəzənin intensiv meyvə bağlarında daha çox badam və zeytun becərilir

Ötən il Naxçıvanda fəaliyyət göstərən 47 dönərxanada monitorinq aparılıb

Ağdam şəhərində 1 nömrəli körpələr evi-uşaq bağçasında aparılan tikinti işləri ilə tanışlıq YENİLƏNİB VİDEO

Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin üzvləri Münxen Təhlükəsizlik Konfransında iştirak ediblər

Prezident İlham Əliyev Ağdam şəhərində 2-ci yaşayış kompleksində aparılan tikinti işləri ilə tanış olub  YENİLƏNİB 2 VİDEO

Regionlarda ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində maarifləndirici tədbirlər davam edir

® ABB rəqəmsal bankçılıqda liderdir!

Proqram sistemlərinin keyfiyyət göstəriciləri ilə bağlı tədqiqatlar aparılacaq

İtaliyanın sabiq Baş naziri: Tezliklə Avropada təhlükəsizliyi təmin etmək üçün tək qalacağıq

AAYDA: Sürücülərin qış fəslinə hazır olmaları xahiş olunur

Kəngərli rayonunda mina və top mərmisi aşkarlanıb

Vyetnam parlamenti hökumətin yeni tərkibini təsdiqləyib

Gürcüstan və Azərbaycan nəqliyyat sahəsində əməkdaşlığın əsas istiqamətlərini müzakirə edib

Bakı-Balakən-Bakı qatarlarının stansiya və dayanacaqlarda dayanma müddəti artırılıb

AZAL: Tbilisi-Bakı reysini yerinə yetirən təyyarə texniki səbəblərdən gecikir

Azərbaycan Universitetində tələbələrin istehsalat, elmi-pedaqoji və elmi-tədqiqat təcrübəsi başlayıb

Ankarada Türkiyə ilə Ukrayna arasında müdafiə sahəsində əməkdaşlıq məsələləri müzakirə olunub

Aktiv istehlakçı modeli Azərbaycanda bərpaolunan enerjidən istifadənin inkişafına töhfə verəcək

Prezident İlham Əliyev “Ağdam Residence” yaşayış kompleksində yaradılan şəraitlə tanış olub VİDEO

BDU tələbələri Türkiyənin təqaüd proqramları barədə məlumatlandırılıb

® “Qırmızı Ürəklər Fondu”nun ekoloji təşəbbüsü davam edir: 100 kiloqram batareya toplanıb

Bakıda cüdo üzrə beynəlxalq təlim-məşq toplanışı keçirilir

Selim Güven: Xəzər dənizində qurulacaq KES əraziləri ilə bağlı sazişin imzalanması gözlənilir

Bakıda Asiya Parlament Assambleyasının İcraedici Şurasının iclası keçirilib

Azərbaycanlı UEFA nümayəndəsi Avropa Liqasının oyununa təyinat alıb

ABŞ nümayəndə heyəti Ukrayna barədə sualları cavablandırmayıb

Agentlik direktoru: Xəzər dənizində külək elektrik stansiyalarının inşası hazırda prioritetdir

Uşaq evlərinin 247 sakini paytaxt məktəblərində təhsil alır

Hesablama Palatası ilə Naxçıvan Dövlət Universiteti arasında memorandum imzalanıb

İndoneziya Nümayəndələr Palatasının sədri: Ölkələrimiz sülhpərvər dəyərlərə malikdirlər

Nəsimi rayonunda hərbi sursat aşkarlanıb

Naxçıvan Muxtar Respublikasının 100 illiyinə həsr edilən biblioqrafik göstərici çapdan çıxıb

Temperatur 7-10 dərəcə enəcək, qar yağacaq - XƏBƏRDARLIQ VİDEO

Azərbaycan-Pakistan strateji tərəfdaşlığı müzakirə olunub

Prezident İlham Əliyev Ağdam Muğam Mərkəzində görülən tikinti işləri ilə tanış olub YENİLƏNİB VİDEO

Prezident İlham Əliyev Ağdam Muğam Mərkəzində görülən tikinti işləri ilə tanış olub YENİLƏNİB VİDEO

Belarusun nümayəndə heyəti Ulu Öndərin məzarını və Şəhidlər xiyabanını ziyarət edib VİDEO

“ACWA Power”: Azərbaycanın neft və qazda əldə etdiyi uğurları yaşıl enerji sahəsinə daşıyacağıq

Son 6 ildə bağlanan əmək müqavilələrinin sayı açıqlanıb

İtaliyanın Kampi Fleqrey şəhərində seysmik aktivlik artıb

Xüsusi tənzimləmə rejimində iştirakla bağlı müraciətlərin qiymətləndirilməsi başlayıb