MƏDƏNİYYƏT
Murad Sücəddinov: Heykəltaraşlıq zəhmət, öyrənmək və özünəinamı nəzərdə tutur və sıçrayışı qəbul etmir
Bakı, 7 oktyabr, T.İvanayeva, AZƏRTAC
Bu günlərdə “Qız qalası” sərgi qalereyasında kiçik heykəltaraşlıqla bağlı yüksək sənətin həvəskarları və biliciləri öz yarıməsrlik yubileyini şəxsi sərgisi ilə qeyd etmək qərarına gələn heykəltaraş Murad Sücəddinovun yaradıcılığı ilə tanış ola bildilər, eyni zamanda, qonaqlar “Gümüş payız”ı qeyd etməyə dəvət olundu.
Sərginin adı artıq qeyri-adi bir tarix üçün əhvali-ruhiyyə yaradırdı. Demək olar ki, qalereya tarixində ilk dəfə onun məkanı tamamilə “müdrik” tunc və “müqəddəs” gümüşün əzəmətinə çevrildi. Təklif olunan formatda tamaşaçının işıqlandırma fonunda ayrıca heykəltaraşlıq əsəri ilə baş-başa qalması qeyri-adi bir qavrayış təcrübəsi oldu.
Heykəltaraş Murad Sucəddinovla söhbətimiz çox vaxt həlledici rol oynayan, bakılıların və paytaxtın qonaqlarının Dənizkənarı bulvar ilə gəzərkən qarşılaşdıqları əsərlərdən biri olan sərgi üçün yer seçimindən başladı. AZƏRTAC-ın həmsöhbəti tərəfindən bərpa edilmiş əfsanəvi “Qu quşları” kompozisiyası məhz burada yerləşir.
- Mənim tanınmağım bu günə qədər sadiq qaldığım “Qız qalası” qalereyasından başladı. Məhz onun divarları arasında ilk əsərlərim nümayiş olunmağa başladı ki, bu da qalereyanın sahiblərinin inamının və bir rəssam kimi mənə ciddi dəstəyin göstəricisinə çevrildi. Siz burada həm mənim heykəllərimə baxa, həm də onları satın ala bilərsiniz.
-Rəssamın həyatında sərginin əhəmiyyəti nədən ibarətdir?
-Məsuliyyətdən. İlk növbədə, mənim üçün belədir! Burada iki metalın - gümüş və bürüncün sintezindən ibarət əsərlər nümayiş etdirilir. Daxili sənətimizdə baş verənlərə baxsaq, belə əsərlər praktiki olaraq yoxdur. Qeyri-təvazökarlıq olmadan tam məsuliyyətlə deyə bilərəm ki, icra keyfiyyəti baxımından heykəllərim mütəxəssislər tərəfindən yüksək qiymətləndirilib. Heç kim belə bir sintezdə bu cür materiallarla işləmir. Ekspozisiyada gümüşdən hazırlanmış bütöv əsərlər də var idi. Gümüş, bürünc və ağacın bir süjetdə birləşdiyi ilk eksperimental əsər olan son əsərim “Oyanış” kimi.
- “Gümüş payız” sərgisi həm də sizin ilk fərdi ekspozisiyanızdır.
- Bəli, indiyə qədər ictimai məkandan kənarda qalırdım. Beləliklə, həyat yolunun ilk yarısını qət edərək cəmiyyətə özüm haqqında məlumat vermək qərarına gəldim. Göstərdim ki, mən rəssamam və belə parlaq əsərlər yaradıram, həm də bunu metalların qeyri-standart birləşməsində edirəm. Bir daha qeyd edirəm ki, bu, daha böyük məsuliyyətdir.
- Neçə ilinizi bu sənətə həsr etmisiniz?
- On beş yaşımdan metallarla işləyirəm. Səkkizinci sinifdən sonra Əzim Əzimzadə adına Rəssamlıq Məktəbinə daxil oldum. Beş il Heykəltaraşlıq fakültəsində təhsil aldıqdan sonra İncəsənət İnstitutuna qəbul edildim. Dörd ildən sonra diplom aldım və öz emalatxanamı açdım.
- Fərdi sərgi rəssamın ön plana çıxmaq istəyidir...
- Mən buna hazıram. Bu addım mənim “kölgədən çıxmaq” şəxsi istəyimin təzahürü idi. Ondan üç-dörd ay əvvəl məndə belə bir hərəkətin düzgünlüyünə müəyyən şübhələr vardı. Digər tərəfdən, həyat yoldaşım fərdi sərginin vacibliyində israr etdi. Amma indi, belə deyək, bu günlərdə bütün bu şübhələri geridə qoyaraq, “Gümüş payız”ın hazırlığının və açılışının hər mərhələsində məni müşayiət edən daxili adrenalini bəyənirəm.
- Ekspozisiyanın əsərləri necə seçildi?
- “Qız qalası” məkanı ilə tanış olduğum üçün harada və nəyin sərgilənəcəyi ilə bağlı fikrim çoxdan var idi. Düşünürdüm; bu və ya başqa heykəllər necə təsir bağışlayacaq? Qonaqlar üçün xüsusi təəssürat o oldu ki, bütün eksponatların üzərində xüsusi örtüklər vardı və bir-bir tamaşaçılara təqdim olunana qədər onlar gizli qaldı. Sərgini qurarkən çox narahat oldum. Heykəltaraşlığın məndə bu xüsusiyyətimi inkişaf etdirdiyini bilmirəm, amma xarakterimdə verdiyim vədləri yerinə yetirmək qabiliyyətim var. Dəqiq. Atelyedə açıq yaradıcı xaos olmasına baxmayaraq, evdə mükəmməl nizamı sevirəm.
- Adətən “payız” kəlməsini “qızıl” sözü ilə yanaşı söyləyirlər, amma sizin üçün bu, gümüşdür...
- Payız mənim üçün hər şeyin başlanğıcıdır. Yay, xüsusən də bütün günü istilərdən qaçmaq istədiyiniz Bakıda istirahət mövsümüdür. Düzdür, düşüncə prosesi davam edir, amma aktiv deyil. Oktyabrın əvvəlində daxili yaradıcı "mayalanma" başlayır. Deməli, şəxsən mənim üçün payız işin başlanğıcıdır. Bu kontekstdə gümüş daha çox bu fəslin rəngi ilə əlaqələndirilir. Gələcək işlərimi bu metalda təsəvvür edirəm. Düzdür, burada ciddi maliyyə sərmayələri ilə yanaşı, çoxlu vaxt sərf olunur. Bir əsərin yaradılması yalnız texniki cəhətdən ən azı iki-üç ay çəkir.
- Hələ səbri demirəm...
- Əsas olan, təmkindir! Ümumiyyətlə, mən özüm elə də səbirli insan deyiləm. Amma heykəltaraşlıqla “ünsiyyət” sizi öyrənməyə və təmkinli olmağa məcbur edir. Bəlkə də inanmayacaqsınız, amma növbəti işə başlayanda, gələcək işimlə bir növ dialoq aparıram, mənə əzab verməməyi və dostluq etməyi xahiş edirəm. Axı heykəltaraşlıq, xüsusən də kiçik heykəltaraşlıq mərhələli işdir. Plastilin, mum, tökmədən sonra emal prosesi gəlir... Bundan sonra ən maraqlısı baş verir. Ən “ləzzətli” olanı başlayır. Bir heykəli birləşdirməyə və yığmağa başlayanda. Detalları tənzimlədikdə, işin son versiyası artıq görünür. Öz-özünüzə qeyd edirsiniz: “Oh, alındı!” Bu gün belədir, sabah başqa cür... Növbəti dəfə necə orijinal bir şey yarada biləcəyinizi düşünürsünüz. Nəticə olaraq, nə qədər irəli getsəniz, öz barınızı bir o qədər yüksəklərə qaldırırsınız. Getdikcə, qarşınıza daha çətin vəzifələr qoyursunuz. Bu, təcrübədir.
- Bu təcrübəni ötürəcək kimsə varmı?
-Təəssüf. Heyhat...Qızım başqa yol seçdi. Müasir tələbələrimin isə meyarları və yanaşmaları fərqlidir. Gizlətməyəcəyəm, bəzən təəssüflənirəm ki, illərlə topladığım və təcrübədə tətbiq etdiyim hər şey mənimlə birlikdə gedə bilər.
- Bəlkə masa arxasında oturub onları yazılı variantda gənclərə ötürməyin və saxlamağın vaxtıdır?
- Dərsliklər yazmaq mənim üçün bir az tezdir. Amma kim bilir. Ancaq düzünü desəm, dərs vəsaitlərindən hər şeyi öyrənmək olmaz. Bu, zamanla gələn bir təcrübədir. Əllərdən keçib gələn bir praktikadır. Bir heykəltaraş üçün bu, daha vacibdir. Məsələn, atam dolayı yolla kastinqlə əlaqəli olsa da, mənimlə ciddi məşğul olmağa başladı və kibrit qutusu ölçüsündə bir fiqurla başladı. Bu gün bir metr hündürlüyə qədər olan metaltökmə ilə iş görə bilərəm. Bunlar beşillik sınaq, tətbiq dəyişkənliyinin axtarışının nəticəsidir. Təhlükəsizliyi prioritet hesab edərək, hər gün eyni şeyi nəzərdən keçirdiyiniz zaman buna nail olursunuz. Ümid edirəm ki, zaman keçdikcə maraqlanan biri çıxacaq. Bu, Sezarın (“Gəldim, gördüm, qalib gəldim” – red.) devizini nəzərdə tutmayan çətin bir yoldur. Heykəltaraşlıq sıçrayışı qəbul etmir, zəhmət, öyrənmək və inanmaq istəyini nəzərdə tutur.
- Heykəltaraşlıq sənətində xüsusi əhəmiyyət kəsb edən bir cəhəti varmı?
- Zövqünüz olmalıdır! Bu, orijinal heykəl yaratmaq üçün birinci şərtdir. Şəxsi sifarişlərlə bağlı çox fərqli baxışlarla rastlaşdım. Bəzən inandırmaq və mübahisə etmək gücündən istifadə etmək lazım gəlirdi. Rəssam yalnız zövqə malik olmamalı, həm də tamaşaçı-müştəri ilə sənət əsəri arasında ünsiyyəti bacarıqla qurmalıdır. Şəxsi sifariş və "özünüz üçün" heykəl yaratmaq fərqlidir. Öz zövqünüzə və ideyanıza uyğun əsər yaradanda, bu, ən sadə şeydir. Ancaq kənar adamın istəyini təcəssüm etdirəndə, müəyyən bir ünsiyyət qurulur. İnsanlar fərqlidir, zövqlər, xarakterlər, baxışlar müxtəlifdir... Anlaşılanda xoşdur, amma belə hallar o qədər də çox deyil. Elə vəziyyətlər də. Bunu deməyə ehtiyac yoxdur, onlar da fərqli idi. Mən bir qədər sərt olmağa meyil göstərirəm, ona görə də sonuncu arqument “ya mənim gördüyüm kimi olacaq, ya da heç olmayacaq prinsipidir!” Bu, qürurun təzahürü deyil! Sadəcə, özümə və sənət zövqümə xəyanət etmirəm.
- Yəni, sərt yanaşma...
- Bu yanaşma həm də yaradıcılıq baxımındandır. Sifariş əsasında və ya qəlbən yaratmağınızın heç bir təfavütü yoxdur. Tələblər eynidir. Son nəticədə heykəl qalereyaya gedir və perspektivdə reallaşdırılması nəzərdə tutulur. Həmişə bir işi bitirib ailəmə və ya dostlarıma göstərəndə söz verirəm ki, bu əsər heç bir vəchlə satılmayacaq. Zaman keçir, kimsə onu haradasa görür və qalereya vasitəsilə əldə edir. Mənim üçün bu nüans plankanın müəyyən hündürlüyüdür. “Qız qalası” məkanındakı sərgidə insanların növbəti əsərimə münasibəti ilə maraqlanıram. Yəni, o, xüsusi bir atmosferdə necə təsir bağışlayır. Onunla maraqlanırlarmı? Bu baş verərsə, deməli, fikirləriniz başa düşülüb. Əməyiniz xırda bir qazancla deyil, layiqincə qiymətləndirilib. Bunun üçün düzgün məkan tapmalısan.
- İnsanların əl işinizlə bağlı fikirlərini izləyirsiniz?
- Artıq dünyasını dəyişmiş ağıllı adamlardan biri mənə demişdi: “Əsərlərin sərgilənən vaxt tamaşaçıların gözünə bax. Onların baxışlarında hər şeyi başa düşəcəksən”. Yeri gəlmişkən, o, əntiq əşyalar üzrə ixtisaslaşırdı. Əsərlərimi sərgiləməyə başlayanda, bu məsləhətdən faydalandım. İnanın, gözlərdə maraq qığılcımlarını gördüm və hiss etdim. Hətta ortaya çıxan şıltaqlıqdan, bu və ya digər əsərin hərtərəfli və diqqətli araşdırılması əsnasında da onun bəyənildiyini hiss etmək olar. Bu isə o deməkdir ki, bir sənətçi kimi, səsimin eşidilməsinə nail olmuşam.