Gəncə, 4 dekabr, Vüsalə Cənnətova, AZƏRTAC

1988-ci ildə Qərbi Azərbaycan əhalisinin deportasiyaya məruz qaldığı yurd yerlərindən biri də beş minə yaxın azərbaycanlının yaşadığı Basarkeçər rayonunun Zod kəndi olub. Göyçə mahalında yerləşən kəndin sakinləri də 10 minlərlə soydaşları kimi dədə-baba torpaqlarından zorla didərgin salınıblar. Bu insanların arasında ahıllar da olub, orta nəslin nümayəndələri də, uşaqlar da. İllərdir ki, əzəli dədə-baba yurdunda deyil, ona aid xatirələrlə böyüyərək boya-başa çatan, doğma torpağa sevgisi bir an olsun belə azalmayan soydaşlarımızdan biri də Seymur Əsgərovdur.

AZƏRTAC-ın bölgə müxbirinin həmsöhbət olduğu Qərbi azərbaycanlı Zoddan ailəsi ilə birgə 7 yaşında deportasiya edilsə də, ata yurdundan, uşaqlıq illərindən, oranın cənnət təbiətindən, yaddaşına köçən yaxşı və ağrılı anlardan yorulmadan danışır. Gözlərindəki işıq ürəyində ulu babalarının torpağı Zoda olan sevgisindən xəbər verir. Deyir ki, bu sevgini heç nə ilə azaltmaq mümkün deyil.

“1981-ci ildə Zod kəndində anadan olmuşam. Orada sadəcə uşaqlığımı keçirsəm də, elimizin adı gələndə ürəyim çırpınır, qanım qaynayır. Kəndimizdə, dədə-baba ocağında babamla, nənəmlə, əmilərimlə bir həyətdə yaşamışıq. Babamın ilk nəvəsi olmuşam. Atam Zod qızıl mədənində işləyib, babam, əmilərim də zəhmətkeş olublar. Kəndimizdə Dağ-Mədən Kombinatında işləyənlər də var idi, kənd təsərrüfatı ilə məşğul olanlar da”, - deyən müsahibim Zodun mənzərəli təbiətini, orada keçən bayramları da yaxşı xatırlayır. “Yayda dağlar, hər yan yamyaşıl olardı, şırhaşır çay axardı, təbiət qoynunda oynamaqdan doymazdıq. Qışda lopa-lopa qar yağanda sevinərdik ki, qartopu oynayacağıq. Bayramlarda da sevincimizin həddi-hüdudu olmazdı. Ən çox Novruzu gözləyərdik. Tonqallar çatırdıq, lopa düzəldirdik, torba atıb, bayram payımızı toplayırdıq. Başında böyüklərin əyləşdiyi süfrələr qurulur, hər kəs bir-birinin evinə bayramlaşmağa gedirdi”, - deyən Seymur Əsgərovun üzündə təbəssüm yaranır.

Zodda keçirdiyi məktəb illəri də bugünkü kimi yadındadır: “Birinci sinifdə ibtidai məktəbdə oxudum, ikinci sinifdə isə 3 korpuslu ümumtəhsil məktəbinə getdim. Kənddə ancaq azərbaycanlılar yaşayırdılar, bizim müəllimlərimiz də elə soydaşlarımız idi. Bizə yaxşı dərs keçirdilər, biz də yüksək qiymət almaq üçün çalışırdıq. Hava, su və qida təmiz idi, oxuduğumuz da yadımızda tez qalırdı”.

Seymur Əsgərov dədə-baba yurdunun qədimliyi ilə qürur duyduğunu da dilə gətirir. Kəndin keçmişi barədə böyüklərdən eşidib. “Babam, eləcə də digər ağsaqqallardan eşitmişəm ki, "Zod" qədim türk dilində "sərt, keçilməz uca dağlıq yerdə məskunlaşmış el, oba, yurd yeri" deməkdir. Ötən əsrlərə aid alban abidəsi də vardı. Qəbiristanlıqda qədim daşlar da var idi”, - deyən müsahibimin xatirələrinin heç də hamısı üzünü güldürmür. Uşaqlığındakı bəzi məqamları yada salmaq onu indi də incidir: “Evimizdəki bəzi söhbətlər yadımdadır. Sonralar atamla bu barədə danışanda hər şey mənə daha yaxşı aydın olurdu. Atam deyir ki, zodlular həmişə mübariz, qorxmaz təbiətli olublar. Odur ki, ermənilər onlardan həmişə çəkiniblər. Zoda ancaq işləmək üçün gələn ermənilər gizli saxladıqları məkrli niyyətlərini ötən əsrin 80-ci illərinin sonlarında büruzə verməyə başlayıblar”.

Deportasiyadan əvvəl ermənilər Zodun əzəli sahiblərini müxtəlif yollarla təzyiqlərə məruz qoyublar, azərbaycanlı işçilər iş yerlərinə, uşaqlar isə məktəbə buraxılmayıblar. Dükan-bazarda azərbaycanlılara ərzaq satılmayıb, kəndə gələn elektrik enerjisi kəsilib, həyat şəraiti dözülməz vəziyyətə gətirilib. “Atam deyirdi ki, xəstəxanaya gedən xəstələri müalicə etməyib, “Gedin Azərbaycanda sağalın” deyirlərmiş. Ermənilər çəkindikləri üçün kəndimizə hücum edə bilməsələr də, əhaliyə ev-eşiklərini tərk etmələri gərəkdiyini, əks halda təhlükəsizliyə təminat verilmədiklərini deyiblər. Atamgilin gecələr evdən çıxıb, tonqal yandırıb, keşik çəkdikləri yadımdadır”, - deyən Seymur Əsgərov onu da söyləyir ki, böyüklər uşaqları özlərinin yaşadığı təlatümdən nə qədər uzaq tutmağa çalışsalar da, yaşananların ağırlığı onların da balaca ürəklərini ağrıtmağa yetib.

Müsahibimin sözlərinə görə, heç kəs kəndi tərk etmək istəməyib, kişilər buna qadınlara və uşaqlara görə məcbur qalıblar: “Kənddən çıxanda pis təsir etməsin deyə mənə məktəb formamı geyindirib, çantanı da belimdən asdılar. Qadınları, uşaqları birtəhər üstü açıq maşınlara yerləşdirirdilər. “Ağlayan, qışqıran uşaqların ağzını əllərinizlə bağlayın, ermənilər eşitməsin” deyənlərin səsləri hələ də qulaqlarımdadır. Qarda-boranda, dona-dona yarı piyada, yarı maşınla ac-susuz xeyli yol getdik. Kəlbəcərin sıldırımlı yerlərini keçmək çox çətin idi”, - deyən Seymur Əsgərov bildirir ki, bütün mal-mülkünü kənddə qoyub çıxmalı olan insanlar müxtəlif yerlərə üz tutublar. Müsahibimin ailəsi isə Goranboya, oradan isə Göygölə gəlib.

“Çətinliklər məni tez böyütdü, uşaqlığımın xoş xatirələri kəndimizdə qaldı. Bu gün ürəyimdə nisgil də daşıyıram, inam da. Azərbaycan xalqının tarixi yaddaşı, Vətən sevgisi güclüdür. Əminəm ki, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Qərbi Azərbaycana ləyaqətli qayıdışımız təmin olunacaq, hüquqlarımız bərpa ediləcək, biz babalarımızın ruhu qarşısında vəfa borcumuzu yerinə yetirəcəyik”, - deyən Seymur Əsgərov gec-tez o yerlərə qayıdacağına əmin olduğunu bildirib.