Bakı, 4 sentyabr, AZƏRTAC

Hazırda fitopreparatlar və bioloji aktiv maddələr aromatik və dərman bitkilərinin mənbələri kimi böyük əhəmiyyətə malikdir. Belə preparatlara və efir yağlarına tələbat gündən-günə artır. Bu tələbatı ödəmək üçün aromatik bitkilərin becərilməsi və xammal bazasının genişləndirilməsi, eyni zamanda, yeni bitki növlərinin becərilməsi və işlənilməsi vacib şərtlərdən biridir. Yeni bitki növlərinin inkişaf və biologiyasını öyrənmək onların yığılması, xammalın hazırlanması, emalın artım xüsusiyyətlərini tədqiq etməyə imkan verir. Belə perspektivli və efir yağı olan bitkilərdən biri Abşeronun iqlim şəraitində yaxşı becərilən, iqliminə uyğun gələn adi ərküdədir (latınca Viteks agnus-castus L. adlanır). O, eyni zamanda, Azərbaycanın digər torpaq-iqlim şəraitində böyüyür. Hazırda bu bitkidən xiyaban, bağ və meydanlarda bəzək məqsədilə becərilir.

AZƏRTAC xəbər verir ki, bu barədə Elm və Təhsil Nazirliyi Dendrologiya İnstitutunun bitki ilə bağlı məlumatında bildirilib. Qeyd olunub ki, “İbrahim ağacı”nın adı vaxtilə peyğəmbərin ondan istifadə etməsilə bağlıdır. Rəvayətə görə, İbrahim peyğəmbər bu bitkinin böyük gücə malik olduğunu bilirdi, ondan istifadə edirdi, ağacın altında istirahət edərək gücünü və cavanlaşma enerjisini bərpa edirdi.

Adi ərküdə bütün Aralıq dənizi ölkələrində, Balkanlarda, Kiçik Asiyada və İranda, Rusiyada isə Krasnodar diyarında yayılıb. Yarpaqlarını tökən, geniş çətirli, 3 metrə qədər hündürlüyü olan ağacdır. Budaqları və barmaqşəkilli yarpaqlarının alt tərəfi ağ tükcüklərlə örtülüb. Bozumtul bənövşəyi rəngli, ətirli çiçəkləri budaqların uclarında sıx, salxım halında olur. İyun ayından sentyabra kimi çiçəkləyir, çiçəkləyəndə olduqca gözəl görünür. Kiçik, kürəşəkilli, qaramtıl meyvələri əzildikdə istiot dadı verir. Tozlanma həşəratlar vasitəsilə gedir.

Meyvələri oktyabr-noyabr aylarında yetişir. Bitkinin bütün hissələrində iridoidlər (aukubin, aqnozid), flavanoidlər (kastisin, izoviteksin, orientin, izoorientin), alkoloidlər, aşı maddələr, vitaminlər, mikroelementlər və efir yağları var.

Məlumata görə, bu bitkidən dünyada kosmetika, dərman, qida sənayesi, aromaterapiya və fitoterapiya sahəsində istifadə edilir: “Elm “İbrahim ağacı”nın yarpaq və meyvələrinin xüsusi neyrohormonlar istehsal edən hipotalamus da daxil olmaqla endokrin vəzilərinə müsbət təsir göstərdiyini və öz növbəsində hipofiz tərəfindən hormonların ifrazını tənzimlədiyini sübut edib. Bununla əlaqədar ondan hazırlanan preparatlar müxtəlif sinir və zehni xəstəliklərin müalicəsində, həmçinin qadınların bəzi hormonal pozuntularında istifadə olunur. Müalicə üçün bitkinin bütün yerüstü hissəsindən istifadə olunur, ən qiymətli hissəsi isə ətirli dadı olan meyvələridir. Təəccüblü deyil ki, bunlardan bir çox ölkələrin, xüsusilə də Şərq ölkələrinin kulinariyasında istifadə olunur. Yarpaq və meyvələri ət yeməklərinə, şorbalara, kolbasalara, balıq konservlərinə, mürəbbələrə əlavə olunur. Qədim dövrlərdən bəri meyvələrindən qaraciyər və dalağın xroniki xəstəliklərində və ginekoloji xəstəliklərdə istifadə olunub. Son zamanlarda farmakologiyada olan kəşflər və uğurlu terapevtik nəticələr bitkiyə diqqət və marağı artırıb”.