Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab Heydər Əliyev humanizm və insanpərvərlik prinsiplərinə, azadlıq və demokratiya ideallarına inamını bir daha təsdiq edərək, cəzadan azadetmənin tərbiyəvi əhəmiyyətinə inanaraq, hüququn aliliyinə və ədalətə əsaslanan cinayət-hüquq siyasətini həyata keçirərək, İkinci dünya müharibəsində faşizm üzərində qələbənin ildönümü münasibətilə amnistiyanın elan edilməsi məqsədi ilə qanunvericilik təşəbbüsü ilə çıxış etmişdir. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi dövlət başçısının bu insanpərvər addımını dəstəkləyərək, 2003-cü il 6 may tarixdə amnistiya elan etmişdir.

Bu, son dövrdə qəbul edilmiş yeddinci amnistiya qərarı olmaqla, ölkə Prezidenti cənab Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə demokratik və hüquqi dövlət quruculuğu sahəsində aparılan humanist siyasətin təzahürüdür.

Cinayət qanunvericiliyinin humanistləşdirilməsi, müasir standartlara cavab verən yeni Cinayət və Sinayət-Prosessual Məcəllələrinin qəbulu, bir çox əməllərin dekriminallaşdırılması, cinayətlərə görə müəyyən edilmiş sanksiyaların yüngülləşdirilməsi, Azərbaycan Respublikasının “İnsan hüquqları və əsas azadlıqlarının müdafiəsi haqqında” Avropa Konvensiyasına qoşulması, ölkəmizin Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin yurisdiksiyasını tanıması, cəzaçəkmə müəssisələri sisteminin yenidən qurulmasının müasir və mütərəqqi penitensiar sistem çərçivəsində məhkumların islah olunmalarına müsbət təsiri və növbəti amnistiyanın elan edilməsi - bütün bunlar həmin siyasətin tərkib hissəsidir.

Amnistiya haqqında qərarın mahiyyəti və əhəmiyyətinin ictimaiyyətə çatdırılması üçün kütləvi informasiya vasitələrində geniş izahat işləri aparılmış, amnistiyanın icrasının vaxtında və düzgün yerinə yetirilməsi məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyi, Ali Məhkəməsi, Baş Prokurorluğu və amnistiyanı tətbiq edən digər orqanlar tərəfindən tədbirlər hazırlanıb həyata keçirilmiş, cəzaçəkmə müəssisələrində, istintaq təcridxanalarında və xüsusi müəssisələrdə məhkumlarla görüşlər keçirilmiş, azadlıqdan məhrumetmə yerlərindən azad olunan şəxslərin sosial reabilitasiyası məqsədi ilə müvafiq tədbirlər görülmüşdür.

Hazirda cəzaları icra edən orqanlar tərəfindən bu qərarın icrası üçün amnistiya aktında nəzərdə tutulmuş üç aylıq müddət başa çatmışdır. Aparılmış ümumiləşdirmə nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, bu müddət ərzində Ədliyyə Nazirliyinin Məhkəmə Qərarlarının İcrası Baş İdarəsinin müəssisələrində cəza çəkən 3206 şəxs cəzadan tam azad edilmişdir. 1929 məhkumun cəzası azaldılmış və ya daha yüngül cəza növü ilə əvəz edilmişdir. Bundan əlavə, azadlıqdan məhrumetmə ilə bağlı olmayan müxtəlif cəzalara məhkum olunmuş 5707 şəxs cəzadan azad edilmişdir. Təhqiqat, ibtidai istintaq orqanları və məhkəmələr tərəfindən ibtidai araşdırma və məhkəmə baxışı mərhələsində olan işlər üzrə 2880 şəxsə amnistiya tətbiq edilmişdir.

Belə ki, Ədliyyə Nazirliyinin Məhkəmə Qərarlarının İcrası Baş İdarəsinin müəssisələrindən azad edilmiş məhkumlardan 2430 şəxs cəzaçəkmə müəssisələrindən, 776 şəxs isə xüsusi müəssisələrdən azad edilmişdir. Bunlardan azadlıqdan məhrumetmə cəzasının çəkilməmiş hissəsi altı aydan artıq olmayan 1462 şəxs törətdikləri cinayətlərdən və amnistiya aktında nəzərdə tutulmuş məhdudiyyətlərdən asılı olmayaraq, cəzadan azad edilmişdir. Həmçinin, qəsdən cinayət törətdiklərinə görə 3 ildən artıq müddətə azadlıqdan məhrumetməyə məhkum olunmuş 409 şəxsin cəzalarının çəkilməmiş müddətinin üçdə bir hissəsi azaldılmışdır. 1520 şəxsin azadlıqdan məhrumetmə cəzası azadlığın məhdudlaşdırılması və ya intizam xarakterli hərbi hissədə saxlama cəzası ilə əvəz edilmişdir.

Amnistiyanın tətbiqi nəticəsində intizam xarakterli hərbi hissədə saxlama cəzasını çəkən 89 nəfər cəzalarından tam azad edilmişdir. Əsas və əlavə cəza kimi cərimə cəzasından azadetmə ilk dəfə olaraq məhkəmə nəzarətçiləri tərəfindən həyata keçirilərək, 3241 şəxs 4384 milyon manat məbləğində cərimədən azad edilmişdir.

Vətəndaşlıq borcunu tam dərk etməyərək, hərbi xidmət keçmə qaydası əleyhinə cinayət törətmiş 417 hərbi qulluqçu barəsində amnistiya tətbiq edilərək, onların Vətən qarşısında öz müqəddəs borclarını yerinə yetirmələrinə şərait yaradılmışdır.

Ümumiyyətlə, barələrində amnistiya tətbiq edilərək cinayət məsuliyyətindən və ya cəzadan azad edilmiş, cəzaları azaldılmış və ya daha yüngül cəza növü ilə əvəz edilmiş 13722 şəxs bu qərarın təsiri altına düşmüşdür.

Təhqiqat, ibtidai istintaq orqanları və məhkəmələr tərəfindən “İkinci dünya müharibəsində faşizm üzərində qələbənin ildönümü münasibətilə amnistiya haqqında” Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 2003-cü il 6 may tarixli qərarının tətbiqi davam etdirilir.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti əmin olduğunu bildirmişdir ki, amnistiya aktına əsasən, cinayət məsuliyyətindən və cəzadan azad olunmuş şəxslər öz vətəndaşlıq borcunu və vəzifələrini layiqincə yerinə yetirəcəklər, qanunlara hörmət ruhunda davranaraq, Vətənə və xalqa sədaqətlə xidmət edəcəklər.