Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi

SİYASƏT

Azərbaycanın “dəniz gücü”: ənənə və XXI əsrin tələbləri səviyyəsində inkişaf (I hissə)

Azərbaycanın “dəniz gücü”: ənənə və XXI əsrin tələbləri səviyyəsində inkişaf (I hissə)

Ötən ilin dekabr ayının 13-də Prezident İlham Əliyev “Azərbaycan Xəzər Dəniz Gəmiçiliyi” Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin sifarişi ilə Bakı gəmiqayırma zavodunun mütəxəssisləri tərəfindən inşa olunan “Laçın” adlı ilk neft tankerinin istismara verilməsi və “Azərbaycan” gəmi-bərəsinin suya salınması mərasimində iştirak edib. “Laçın” tankerinin uzunluğu 141 metr, eni 16,9 metr, ağırlığı isə 7875 tondur. O, Azərbaycan tarixində bir ilkdir. 4-5 min tondan artıq yüklə Volqa-Don kanalından keçə bilir. İlk sərnişin, avtomobil və dəmir yolu vaqonları daşıyan “Ro-Pax2 tipli “Azərbaycan” gəmi-bərəsi, eləcə də hazırda inşası davam edən daha 1 ədəd eyni tipli gəmi-bərə “Şərq-Qərb” nəqliyyat dəhlizi üzrə Xəzər üzərindən keçən və artmaqda olan tranzit yüklərin daşınmasına mühüm töhfə kimi qiymətləndirilir. Təsadüfi deyil ki, sözügedən mərasimdə çıxışı zamanı ölkə rəhbəri vurğulayıb: “İndi bizə lazım olan bütün gəmilər Azərbaycanda istehsal edilə bilər. Tarixdə ilk dəfə həm tanker, həm də ki, gəmi-bərə tikilib”. Bu tezis bir yeniliyi ifadə edir. Prezident lakonik şəkildə Azərbaycanın “dəniz gücü”nün imkanlarından birini dəqiq ifadə edib. Bu kontekstdə əlamətdardır ki, Azərbaycan Xəzər dənizində 200-dən çox gəmisi olan ən böyük donanmaya malik ölkədir. XXI əsrin geosiyasi tələbləri və müstəqil dövlət quruculuğu prosesinin özəllikləri baxımından məsələnin bu tərəfinin üzərində geniş dayanmağa ehtiyac görürük. Onu silsilə xarakterli iki məqalədə reallaşdırmağa çalışacağıq.

Dəniz faktorunun beynəlxalq əhəmiyyəti: ənənədən müasirliyə

İndiki tarixi mərhələdə dövlət quruculuğu olduqca məsuliyyətli və mürəkkəb prosesdir. İstənilən müstəqil dövlətin fəaliyyətinə daxili və xarici mühitdən qaynaqlanan faktorlar təsir edir. Hazırda bəşəriyyət özünün maraqlı bir təkamül mərhələsində olmaqla yanaşı, meydana müxtəlif xarakterli problemlər də çıxarır. Onlar, adətən, öncədən proqnozlaşdırılması çətin olan risklərlə bağlı olur. Belə bir şəraitdə suveren və müstəqil dövlətçiliyin qurulmasının başqa cəhəti ciddi rəqabətin olmasıdır. Məsələnin bu tərəfi indi o dərəcədə önəm kəsb edir ki, mütəxəssislər onu kənara qoya bilmirlər. Bütövlükdə dövlət quruculuğu sistemli fəaliyyət tələb edir. Bu istiqamətdə dövlətin gücünü xarakterizə edən sferaların xüsusi əhəmiyyəti vardır.

Biz geosiyasi güc modellərinin dövlətlərin həyatında oynadığı rolu nəzərdə tuturuq. Məsələn, “quru gücü” və ya “dəniz gücü” kimi faktorlar milli dövlətlərin fəaliyyətində hansı rolu oynayırlar? Bu məsələ hazırda nəzəri ilə yanaşı, həm də praktiki əhəmiyyəti olan faktorlar sırasına daxildir. Xüsusilə "dəniz gücü" deyilən amilin vacibliyi daha da artıb. Buna qlobal və regional proseslərin prizmasından daha çox əmin olmaq mümkündür. Məsələn, indi ekspertlər ABŞ və Çinin Cənubi Çin dənizi məkanındakı rəqabətindən dünya ticarəti kontekstində çox yazırlar. Bu qarşıdurmada Vyetnam, Malayziya, Filippin və Bruneyin də iştirak etdiyi vurğulanır. Hansı səbəblərdən bu dəniz yolu dünyanın ən güclü dövlətlərinin toqquşma yeri olub?

Mütəxəssislər bu prosesi XIX əsrin sonu - XX əsrin əvvəllərində Qara dəniz boğazlarının yaratdığı dünya böhranı ilə müqayisə edirlər. Yəni həmin dövrdə də dəniz hökmranlığı o dərəcədə əhəmiyyət kəsb edib ki, dünyanın böyük dövlətləri onun uğrunda amansız mübarizəyə giriblər. Əslində, bu problemin nəzəri tərəfi Amerika geosiyasi məktəbinin əsas yaradıcılarından hesab olunan Alfred Mehenin “Dəniz hökmranlığı” konsepsiyasının başlıca prinsiplərində öz əksini tapıb. Biz bir qədər sonra həmin konsepsiya üzərində dayanacağıq. Burada onu vurğulayaq ki, bir neçə ölkənin Cənubi Çin dənizi regionunda maliyyə imkanları və yeni iqtisadi üstünlüklər uğrunda mübarizəyə girişməsi dünya ticarətinin dinamikası ilə sıx bağlıdır.

Ekspertlərin təhlilləri göstərir ki, Cənubi Çin dənizi ilə bağlı yaranmış məsələdə ölkələr bir-birini BMT-nin 1982-ci ildə qəbul etdiyi dəniz hüququ haqqındakı konvensiyasının tələblərini pozmaqda ittiham edirlər. Bunun arxasında isə dünya dəniz ticarətinin 40 faizinin Cənubi Çin dənizindəki keçidlər və Malakka buxtası vasitəsi ilə aparılması dayanır. Konkret Çinin isə xarici ticarətinin 60 faizi Cənubi Çin dənizi vasitəsi ilə həyata keçir. Bu faktların fonunda rəsmi Pekinin “Yeni İpək Yolu” layihəsinin mühüm bir hissəsini “Dəniz İpək Yolu” adlandırmasının səbəbi aydın nəzərə çarpır. Dəniz ticarəti yalnız Çin üçün deyil, dünyanın bütün suveren ölkələri üçün strateji əhəmiyyət kəsb edir. Bu kiçik izah kifayətdir ki, dənizə çıxışı olan hər bir müstəqil dövlət üçün dəniz yolları və ticarətinin əhəmiyyətini anlaya bilək. O cümlədən müstəqil dövlət quruculuğunda böyük uğurlar əldə edən Azərbaycan üçün məsələnin vacibliyinin taktiki və strateji əhəmiyyəti dərk edilməlidir. Bunun daxili, regional və qlobal kontekstdə konkret qiymətini də müəyyən etmək çətin deyil.

“Dəniz gücü” nəzəriyyəsi və Azərbaycan: Realpolitik müstəvisində reallaşan proqramlar

Daxili şərtlər prizmasından baxdıqda, Azərbaycanın dənizdə üstün mövqeyə sahib olmaqla iqtisadi, enerji, humanitar, ekoloji və müdafiə aspektlərində geniş imkanlar əldə etdiyi indi daha aydın sezilir. Xəzərin hüquqi statusunun müəyyənləşdirilməsi həm də bu kontekstdə önəm daşıyır. Deməli, müstəqil dövlət quruculuğunun daxili şərtlərinə görə "dəniz gücü" Azərbaycan üçün çox lazımdır.

Regional miqyasda da məsələnin strateji əhəmiyyəti məlumdur. Xəzər hövzəsi geosiyasi cəhətdən əhəmiyyətli məkan sayılır. Təhlükəsizliyin təmini baxımından Qafqazla Mərkəzi Asiyanı birləşdirən başlıca coğrafi məkandır. Enerji sferasında əməkdaşlığın çox əhəmiyyətli və strateji mənası olan yeridir. Nəhayət, burada böyük dövlətlərin geosiyasi təsir dairələrini genişləndirmək uğrunda böyük mübarizəsi gedir. Bu şərtlər Xəzər hövzəsində yerləşən hər bir müstəqil dövlətin dəniz gücünü rəqabətə davam gətirə biləcək səviyyədə formalaşdırması zərurətini ortaya qoyur. Bu müddəa məsələnin həm də qlobal miqyasda əhəmiyyətini anlamağa yol açır.

Yəni qlobal miqyasda Azərbaycanın səmərəli dəniz gücünə malik olması prinsipial əhəmiyyət kəsb edir. Ticarət baxımından bu, “Yeni İpək Yolu” layihəsi çərçivəsindəki “Dəniz İpək Yolu” xəttinin mühüm punktlarından birinin Xəzər dənizi olması ilə izah olunur. Azərbaycan isə Cənubi Qafqazda bu yolun başlıca qovşağıdır. Elə bir nəqliyyat-ticari qovşaq ki, “Şərq-Qərb” və “Şimal-Cənub” tranzit arteriyasının necə işləməsi birbaşa Azərbaycandakı infrastrukturdan asılıdır. Eyni zamanda, yüksək səviyyədə dəniz gücü tarixən mürəkkəb geosiyasi dinamikaya malik olan Xəzər dənizi bölgəsində enerji təhlükəsizliyini təmin etmək üçün çox vacibdir. Azərbaycan özünün dəniz gücünü bu missiyanı yerinə yetirməyi hesablayaraq formalaşdırır. Başqa vacib faktor Azərbaycanın inkişaf etmiş yükdaşıma imkanına (o cümlədən infrastruktura) malik olması ehtiyacı ilə əlaqəlidir. Nəhayət, Azərbaycan dövlət sərhədlərini dənizdən etibarlı qorumaq üçün güclü hərbi dəniz qüvvələrinə və inkişaf etmiş infrastruktura malik olmalıdır. Bunu təmin etmək üçün dəniz ticarətinin yüksək səviyyədə qalmasına imkan verən sosial, iqtisadi, ekoloji, ticari potensialı hərbi müdafiə imkanları ilə üzvi surətdə birləşdirmək lazımdır.

Bu geosiyasi tezislərə A.Mehenin “Dəniz gücü” konsepsiyası nöqteyi-nəzərindən diqqət yetirsək, onların əhəmiyyətini daha dərindən dərk edə bilərik. A.Mehenin konsepsiyasının əsas prinsipləri içərisində “dəniz maneə deyil, yoldur”, “dənizə sahib olmaq işi həll edir”, “dəniz gücü dənizə sahib olmanın yoludur”, “dəniz gücünün əsası qurudadır” və “bütün sahillərin müdafiəsi rəqibin sahillərindən başlayır” kimi maraqlı müddəalar vardır. Bu prinsiplərin təxminən XIX əsrin sonlarında formalaşdırılmasına baxmayaraq, onlar XXI əsrdə də öz aktuallığını qoruyub saxlayırlar. Onları bir cümlədə yığcam ifadə etmək olar: dəniz - başlanğıcı quruda olan və dövlətin iqtisadi-ticari inkişafına, təhlükəsizliyinin təmininə ciddi təsir edən faktordur. Dövlətin dənizə sahib olmaq şansı qurudakı infrastrukturundan qaynaqlanır, dənizə sahibliyinin hüquqiliyi ilə təsdiqlənir və oradakı nəqliyyat intensivliyi ilə sıx bağlıdır.

Vurğulanan məqamların fonunda Azərbaycanın “dəniz gücü”nün özəllikləri dövlətçilik aspektində ciddi əhəmiyyət kəsb edir. Bu kontekstdə “Azərbaycan Xəzər Dəniz Gəmiçiliyi” Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin yaradılması ölkənin dəniz gücünün inkişafında şəksiz vacib faktor hesab olunur. Bu struktur 2013-cü ildə respublikada mövcud olan iki böyük donanma - Dövlət Xəzər Dəniz Gəmiçiliyi və Dövlət Neft Şirkətinin Xəzər Dəniz Neft Donanmasının birləşdirilməsi əsasında yaradılıb. Azərbaycanda gəmiçiliyin əsası 1858-ci ildə “Qafqaz və Merkuri” Səhmdar Cəmiyyətinin yaradılması ilə qoyulub. Ən yeni texnoloji standartlar səviyyəsində gəmiqayırma zavodunun və Xəzərdə ən böyük Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanının istifadəyə verilməsi mühüm məqamdır. Bu faktların fonunda Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolunun reallaşması Azərbaycanın dənizə sahib olmaq potensialının qurudan başladığını təsdiq edən faktordur. Bütövlükdə "Azərbaycan Xəzər Dəniz Gəmiçiliyi" bu gün beynəlxalq tələblərə uyğun dəniz nəqliyyatı xidmətlərini gerçəkləşdirir. Bu işdə qurum 160 illik zəngin təcrübəsinə əsaslanır və eyni zamanda, hazırda həyata keçirilən məqsədyönlü strateji planın uğurla reallaşdırılmasına dəyərli töhfələr verir.

Qeyd edilən kontekstdə gəmiçiliyin donanmasında gəmilərin sayının getdikcə artması vacib faktdır. Təsadüfi deyil ki, hazırda Xəzər hövzəsində ən böyük mülki donanmaya malik qurum "Azərbaycan Xəzər Dəniz Gəmiçiliyi"dir. Onun tərkibinə nəqliyyat donanması ilə yanaşı, ixtisaslaşdırılmış donanma və gəmi təmiri zavodları da daxildir.

Newtimes.az 

Xəbəri sosial şəbəkələrdə paylaşın

Bizi sosial şəbəkələrdə izləyin

UNEC tələbələrinin bərpaolunan enerjiyə həsr edilən tədqiqat əsəri “Web of Science”də

Fransanın Ermənistanı silahlandırmaq siyasəti sülhə xəyanətdir – RƏY

Bolqarıstan parlamentinə yeni sədr seçilib

Bayramla əlaqədar qeyri-iş günlərində təcili tibbi yardım xidmətinə 10 mindən çox müraciət daxil olub

Türkiyənin aparıcı telekanalı Azərbaycan-ŞKTR dialoquna dair reportaj yayımlayıb

“Qafqaz evi” ideyasının reallaşması üçün tarixi fürsət TƏHLİL

Yüksək Səviyyəli 29-cu Toplantının növbəti paneli “Ərzaq və kənd təsərrüfatı sektorunun xüsusi vəziyyəti” mövzusuna həsr olunub

Azərbaycan çempionu ABŞ klubuna keçib

Hesablama Palatasının nümayəndə heyəti “Ali Audit Orqanlarının 3-cü SAI20” sammitində iştirak edib

Hicran Hüseynova: Azərbaycanda doğulan hər on iki uşaqdan biri talassemiya xəstəsidir

Hakimiyyət nümayəndəsinə müqavimət göstərilməsi faktı ilə bağlı başlanmış cinayət işi məhkəməyə göndərilib

Bakıda Dəniz Nəqliyyatı sahəsində İnsan Resursları və Gəmi Heyətinin İdarə olunmasına dair konfrans keçirilib YENİLƏNİB

“Gəncə”dən ayrılan voleybolçu Rusiya klubuna keçib

Məhkum qadınlardan uşaqlara hədiyyə

Son beş ayda əlilliyi olan 44 min şəxsə reabilitasiya xidmətləri göstərilib

Xaricdə yaşayan Monqolustan vətəndaşları parlament seçkiləri üçün səs verirlər

105 yaşlı qadın Stanford Universitetinin magistr diplomunu alıb

Mingəçevirdəki çörək sexinin fəaliyyəti məhdudlaşdırılıb

Beynəlxalq təşkilatın rəhbəri Azərbaycanın malyariya xəstəliyinin aradan qaldırılması istiqamətində gördüyü işləri yüksək qiymətləndirib

Mədəniyyət Nazirliyi: Təmir-bərpa və abadlıq işlərinə ciddi nəzarət olunur

Azərbaycan ilə Serbiya arasında strateji tərəfdaşlıq əlaqələri müzakirə olunub

Yunanıstan Afinada elektrikli taksilərin sayını on dəfə artırmağı hədəfləyir

Tədarük məntəqələrinə 230 tondan artıq yaş barama təhvil verilib

Qazaxıstanda teleproqramların yerli dildə yayımı 60 faizə çatdırılacaq

Radiasiya, kimyəvi və bioloji mühafizə bölmələri ilə taktiki-xüsusi təlim keçirilib

Sabirabadda vətəndaşların dini məsələlərlə bağlı müraciətləri dinləniləcək

Monteneqronun sabiq Baş naziri: COP29-a hazırlıq prosesini dəstəkləməyə hər zaman hazırıq

Azərbaycan millisinin sabiq futbolçusu klubların avrokuboklardakı şanslarını dəyərləndirib

Aİ-nin Rusiyaya qarşı 14-cü sanksiyalar paketi razılaşdırılıb

Beynəlxalq Muğam Mərkəzində “Pianissimo” adlı duet konsert təqdim edilib

Baş prokuror Qazaxda vətəndaşları qəbul edəcək

Bakıda Qoşulmama Hərəkatı Gənclər Təşkilatının İqlim Fəaliyyəti Forumunun açılış mərasimi keçirilib YENİLƏNİB VİDEO

“Arxeologiya sahəsində Azərbaycan-Koreya elmi əməkdaşlığı” - beynəlxalq konfrans

Türkiyə Prezidenti gələn ay dörd ölkəyə səfər edəcək

“Business Standard”: Bu il 4,3 min nəfər milyonçu Hindistanı tərk edə bilər

Məhəmməd Füzulinin 530 illiyinə həsr edilən muğam gecəsi təşkil olunub

İyunun sonunda Ursula Fon der Lyayenin taleyi həll olunacaq

Qazaxıstanda üç xarici universitetin kampusu açılacaq

IOTA-nın 2024-2025-ci illər üzrə prezidentliyi Azərbaycana həvalə edilib VİDEO

Azərbaycanın 3 yunan-Roma güləşçisi BRICS Oyunlarında medal qazanıb

Türkiyə qaz idxalı həcmini azaldıb

Azərbaycan, Türkiyə və Rusiyanın kimyaçı alimləri mühüm elmi nəticə əldə ediblər

Ötən il Türkiyənin idxal etdiyi qazın 20 faizdən çoxu Azərbaycanın payına düşüb

Paytaxtda “Kənddən şəhərə” həftəsonu yarmarkası təşkil olunacaq

Azərbaycanın bədii gimnastları beynəlxalq turnirdə 13 medal qazanıblar VİDEO

Qazaxıstan parlamenti Senatı TDT ilə yükdaşımalar sahəsində sazişi təsdiqləyib

Əbdüləziz əl-Tüveycri: COP29 böyük imkanlara malik ölkədə keçiriləcəyinə görə uğurlu olacaq

İştvan Apati: Azərbaycan və macar xalqları bütün çətinliklərə rəğmən yeni başlanğıc üçün özlərində güc tapa biliblər

“Deneyap” texnologiya laboratoriyasına şagird seçimi imtahanına qeydiyyat başlayıb

Azərbaycanlı aktrisa “Debütlərin Birliyi” beynəlxalq mükafatının laureatı olub

Aİ səfirləri Rusiyaya qarşı 14-cü sanksiyalar paketini razılaşdırıblar

Vladanka Andreyeva: COP29 gənclərin səsinin eşidilməsi üçün yaxşı fürsətdir

Azərbaycan klubu milli komandanın voleybolçusunu transfer edib

Filip Vuyanoviç: Azərbaycan ərzaq təhlükəsizliyi və kənd təsərrüfatının idarə edilməsi baxımından digər ölkələr üçün yaxşı nümunədir

"Sabah" klubunun kapitanı: Püşk qarşımıza ən çətin rəqibi çıxardı

Qlobal iqlim dəyişkənliklərinin ekoloji mühitə təsiri məsələləri müzakirə edilib YENİLƏNİB

Azərbaycanın Qoşulmama Hərəkatına uğurlu sədrliyi COP29-a ev sahibliyi etməyimiz üçün bizə ilham verdi

Üç ölkənin müəyyən ərazilərinə quş qripi ilə əlaqədar tətbiq edilmiş məhdudiyyət aradan qaldırılıb

Ukraynalı uşaqlar Bakının tarixi yerləri ilə tanış olublar

Azərbaycanın iki parapauerliftinqçisi Dünya Kubokunda iştirak edəcək

Alman professor: Azərbaycan vətəndaşları sığorta risklərini necə həll edəcəklərini düşünürlər

Sabah bəzi yerlərdə arabir leysan yağacağı, dolu düşəcəyi ehtimalı var

“Qərbi Azərbaycana qayıdış” olimpiadasının final mərhələsi keçirilib

Fransa-Ermənistan tandemi hər iki ölkə üçün ciddi fəsadlarla nəticələnə bilər ŞƏRH

UNICEF: Hava çirkliliyi qlobal miqyasda əsas ölüm faktorlarından biridir

Türk dünyası: Birlikdə yeni strateji hədəflərə doğru

Yalçın Rəfiyev: COP29-a hazırlıqla bağlı görülən işlər təyin edilən vaxta uyğun gedir

Azərbaycan paraüzgüçüsünə “Paris-2024”də iştirak hüququ verilib -EKSKLÜZİV

Avropanın qaz ehtiyatlarının həcmi 74 faizi ötüb

ICESCO Ümumdünya Qaçqınlar Günü ilə bağlı müraciət yayıb

Ölkəmiz Annecy Beynəlxalq Animasiya Filmləri Festivalında təmsil olunub

İsmail Serageldin: Bu gün İKT sahəsi və elm təbii fəlakətləri qabaqlamağa imkan yaradır

İtalyan türkoloqun “Dədə Qorqud kitabı” ilə bağlı araşdırmaları” Azərbaycan dilində çapdan çıxıb

Polşa ukraynalı qaçqınlar üçün bəzi ödənişləri ləğv edəcək

Narkotik vasitənin İrandan Azərbaycana keçirilməsinin qarşısı alınıb

“Defence News”: ABŞ Çinin robot-itlərinin döyüş meydanına çıxa biləcəyindən narahatdır

AFFA Premyer Liqa klubunun sabiq məşqçisini cəzalandırıb

Salvadorda leysan yağışları 11 nəfərin ölümünə, 800-dən çox insanın təxliyə edilməsinə səbəb olub

FIFA reytinqi: Futbol üzrə Azərbaycan millisi bir pillə irəliləyib

Nazir: İqlim dəyişikliyinə davamlı dünya qurmaq üçün aydın planlarla ambisiyaları gücləndirməliyik

Fərid Qayıbov: Azərbaycan əhalisinin dörddəbirini gənclər təşkil edir

Azərbaycanın Məhkəmə-Hüquq Şurası Koreyada keçirilən beynəlxalq tədbirdə təmsil olunub

Taxıl sahələrinin 30 faizində biçin yekunlaşıb

Yüksək Səviyyəli 29-cu Toplantı çərçivəsində "Elm, texnologiya və innovasiyanın rolu” mövzusu müzakirə olunub YENİLƏNİB

BDU alimlərinin nanokompozit materialların sintezinə dair tədqiqatları davam edir

Azərbaycan futzal millisinin FIFA reytinqindəki mövqeyi bəlli olub

Alimlər: Yer iqlimi Günəşin sıx ulduzlararası buluddan keçməsinin təsirinə məruz qalacaq

Avro-2024: Almaniya millisi öz rekordunu yeniləyib

Dünya alimləri AzMİU-da – “Riyaziyyat, mexanika və tətbiqlərinin müasir problemləri”nə həsr olunan beynəlxalq konfrans keçirilir

Ötən ay 3,2 mindən çox şəxsə proaktiv qaydada pensiya təyinatı aparılıb

Ombudsman Aparatının və Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinin birgə əməkdaşlığı ilə sahilyanı təmizlik aksiyası keçirilib

Honkonq Kore Akademiyası ilə elmi əməkdaşlıq məsələləri müzakirə edilib

Bakıdakı Rus evində Maksim Qorkinin Bakı səyahəti barədə mühazirə oxunub

“Zəngi qəzeti”nin qadın müxbirləri - Araşdırma

Ağdamın 3 kəndinə yeni elektrik xətlərinin çəkilişi nəzərdə tutulub

Rezidenturaya qəbul imtahanının birinci mərhələsi (ikinci cəhd) keçiriləcək

İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyinin sədri: Biz əhalinin xərclərini öz üzərimizə götürürük

Türkiyənin 2 vilayətində 5 terrorçu zərərsizləşdirilib

Ekvadorda kəskin hava şəraiti 126 nəfəri evsiz qoyub

® “STP Şirkətlər Qrupu” yeni əməkdaşlığa imza atıb