Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi

ELM VƏ TƏHSİL

Qərbi Azərbaycan kəndləri – Cəfərabad

Qərbi Azərbaycan kəndləri – Cəfərabad

Bakı, 11 dekabr, AZƏRTAC

Qərbi Azərbaycan İcmasının sədri, Milli Məclisin deputatı Əziz Ələkbərli Qərbi Azərbaycan kəndləri ilə bağlı araşdırma aparıb. AZƏRTAC Əziz Ələkbərlinin “Qərbi Azərbaycan kəndləri” silsiləsindən növbəti yazısını təqdim edir.

Cəfərabad kəndi Zəngibasar mahalında, Zəngi çayının sağ sahilində, Cəfərabad arxı kənarında, İrəvan-Üçkilsə yolu üstündə yerləşir.

1828-ci ilə qədər kənddə ancaq azərbaycanlılar, 1830-cu illərdən etibarən isə İrandan köçürülüb gətirilmiş ermənilər yaşayırmışlar.

Cəfərabad kəndi “İrəvan əyalətinin icmal dəftəri”ndə (1728) Qırxbulaq nahiyəsində Yuxarı Göykənd kimi qeydə alınıb.

İvan Şopenin (1832) araşdırmasında kənd Cəfərabad adı ilə Zəngibasar mahalının xaraba kəndləri siyahısında verilib. Bu, bir daha təsdiq edir ki, kənd xeyli əvvəllərdən mövcud olub, 1826-1829-cu illər Rusiya-İran, Rusiya-Osmanlı müharibələri zamanı böyük dağıntılara məruz qalıb, əhalisi bölgənin ruslar tərəfindən işğalı ilə əlaqədar köçərək Arazın o tayına - Türkiyəyə gedib. 1830-cu illərdə kənddə İranın Xoy, Salmas vilayətlərindən köçüb gəlmiş ermənilər yerləşdirilib.

Kəndin Cəfərabad adı isə, göründüyü kimi, Cəfər adından və yaşayış məntəqəsi mənası bildirən “abad” sözündən yaranıb. Professor Sadıq Şükürovun belə bir versiyası var ki, şakak tayfasından olan Xoy xanı Cəfərqulu xan 1804-cü ildə İran şahına xəyanət edərək Tiflisə qaçıb, rus təbəəliyinə girib. Rusların İrəvana yürüşü zamanı Cəfərqulu xan İran qoşunlarına qarşı qəhrəmanlıqla vuruşub və tərəfdarları onun şərəfinə döyüş zonasındakı kəndlərdən birinə öz başçılarının adını verərək onu Cəfərabad adlandırıblar. Müəllifin Məhəmmədhəsən Vəlilinin (Baharlının) məşhur “Azərbaycan” kitabına söykənərək yazdıqlarına onu da əlavə etmək istərdik ki, o zaman Cənubi Azərbaycanın Xoy və Sərab mahallarında yaşamış şakaklardan (şəfəqlərdən) bir qismi onun arxasınca gəlib, general Sisianov tərəfindən Azərbaycanın müxtəlif yerlərində, əsasən, Nuxa nahiyəsində məskunlaşdırılıb. Məhəmmədhəsən Vəlili yazır: “Şakaklar özlərindən yadigar olaraq, Cəfərqulu xanın namına Cəfərabad adlı kəndlər və vətənlərinin yadigarına Xoy adlı kənd buraxmışlar. Bu kəndlər aşağıdakı mahallarda vaqedir: Nuxa qəzasında - Cəfərabad kəndi və Nuxa şəhəri (no-xoy kəlməsindən); Quba qəzasında - Cəfərabad; Cəbrayıl qəzasında - Cəfərabad; Cavanşir qəzasında - Xoy”.

Heç şübhəsiz, bu sıraya Naxçıvandakı Xok və Zəngibasardakı Cəfərabad kəndlərini də əlavə etmək olar. Lakin bu qədər geniş əraziyə, demək olar ki, bütün Azərbaycan boyu səpələnmiş Cəfərabad və Cəfər komponentli (məsələn, Cəfərli) onlarla toponimi adi bir xanın adı ilə bağlamağın tərəfdarı deyilik. Unutmaq lazım deyil ki, Qazax elinin məşhur tayfalarından biri Cəfərli adlanıb, İslamın güclü təriqətlərindən biri isə Cəfəri təriqəti olub. Bunların hər biri də özlüyündə toponim yaratmada iştirak edə bilərdi.

1873-cü ilin statistik məlumatlarında kənddə 30 təsərrüfatda 136 nəfər (72 kişi, 64 qadın) erməni və 1 kilsə qeydə alınıb. Kəndin kənarında qeydə alınan 2 qədim türk qala bürcü və o qədər də böyük olmayan möhrə qala isə bu yerin keçmişdə türk-müsəlman, həm də iri bir yaşayış məntəqəsi olduğunu təsdiq edir.

1886-cı ildə kənddə 33 təsərrüfatda 130 nəfər (68 kişi, 62 qadın) erməni yaşayırdı.

Kəndin adı 1946-cı il aprelin 4-də dəyişdirilərək Arqavand qoyulub.

Cəfərabad kəndində qırmızı tuf daşdan tikilmiş səkkiztilli türbə və onun kitabəsi tarixi əhəmiyyəti ilə xüsusi diqqət çəkir. Bu türbədən ətraflı bəhs edən tədqiqatçı Məşədixanım Nemətova onu bu yerlərin keçmişindən söhbət açan, olub-keçən əhvalatlardan maraqlı məlumat verən dəyərli tarixi abidə və həm də gözəl sənət əsəri hesab edir. Türbənin günbəzi hələ 1956-cı ildə çox yerdən dağılıb-tökülmüşdü. Deyilənlərə görə, həmin ərazidə Çuxursəəd vilayətinin əmirlərinə aid bir neçə möhtəşəm türbə olub. Sonralar onların daşları kənddəki binaların tikintisində istifadə edilib. Vaxtilə burada - kəndin üst tərəfində yerləşmiş qədim müsəlman qəbiristanlığındakı abidələrdən isə heç biri qalmayıb. 1950-ci ilə kimi duran bu qəbiristanlıqda qəbirlər qırmızı və boz tuf daşlardan idi. Vaxtilə bu qəbiristanlıqda məscid də olub.

M.Nemətova yazır ki, türbəni yuxarıdan kəmərvari əhatə edən kitabə aydın iri süls elementli nəsx xətti ilə ərəbcə yazılıb. Kitabə istər bədii tərtibatına, istərsə də məzmun və xətt xüsusiyyətinə görə çox böyük əhəmiyyət kəsb edir, həmin ərazidə ərəb dilini yaxşı bilən, ərəb əlifbasında yazan çox mükəmməl həkkaklıq, xəttatlıq məktəbinin mövcud olduğunu göstərir. Həmin kitabədə yazılıb ki, bu günbəzli müqəddəs sərdabə böyük hökmdar Pir Budaq xanın və noyon Yusifin padşahlığında Əmir Səədin oğlu Pir Hüseynin əmri ilə tikilib, hicri tarixlə 816-cı il rəcəb ayının 15-də (miladi tarixlə 1413-cü il oktyabrın 11-də - Ə.Ə.) tamamlanıb.

Qeyd edək ki, Çuxursəəd vilayətini XV əsrin əvvəllərində Saatlı tayfasından çıxan əmirlər - Əmir Səəd (1411-ci ilə qədər), onun oğlu Pir Hüseyn (1411 -1414) və nəvələri Pir Qaib və Avdul (1425) idarə etmişlər.

Həmin kitabədə Qaraqoyunlu hökmdarı Qara Yusifin “noyon” (sərkərdə), oğlu Pirbudağın “yüksək hökmdar” titulları ilə qeyd olunmasına gəldikdə isə, bu, Cəfərabad kitabəsinin Böyük Teymur öləndən sonrakı dövrdə qələmə alınmasını təsdiqləyir. Bu o dövr idi ki, bütün Azərbaycan torpaqlarını fəth edən Qara Yusif oğlu Pirbudağı taxta əyləşdirmiş və bütün vilayətlərə sərəncam göndərmişdi ki, sikkələr Pirbudağın adına zərb olunsun, came məscidlərində xütbələr Pirbudağın adına oxunsun.

Xəbəri sosial şəbəkələrdə paylaşın

Bizi sosial şəbəkələrdə izləyin

Şabranda “Vətənpərvər Azərbaycan gəncliyi – sağlam gənclik, sağlam gələcək” mövzusunda görüş keçirilib

Növbəti köç karvanı Cəbrayıl şəhərinə çatıb

Prezidentin Ağdama budəfəki səfəri vaxtında atılmış addımlara yenidən dönüş məqamı idi - deputat

Qazaxıstanda nəqliyyat hadisələrinin təhqiqatı üzrə Mərkəz yaradılacaq

Pakistan Senatının sədri: APA çərçivəsində əməkdaşlıq ölkələrimizi daha da yaxınlaşdıracaq

Naxçıvanda uşaq bağçalarında vakant müdir vəzifəsinə işə qəbul imtahanı aparılacaq

Azərbaycan hakimləri Qazaxıstan Ali Məhkəməsində olublar

Xüsusi Rabitə və İnformasiya Təhlükəsizliyi Dövlət Xidmətində ötən ilin yekunlarına həsr olunmuş müşavirə keçirilib

Füzuli rayonunda traktor və avtomobil toqquşub, azyaşlı ölüb

Mərkəzi Bank “Yaşıl və dayanıqlılıqla əlaqəli kreditlər üzrə təlimat” sənədi təsdiq edib

Naxçıvanda ötən il 17 obyektin qida təhlükəsizliyi qeydiyyatı ləğv olunub

İran İslam Şurası Məclisinin sədri: Asiya xalqlarının həmrəyliyi regionun firavan gələcəyinə töhfə verəcək

Fövqəladə Hallar Nazirliyi hava şəraiti ilə əlaqədar əhaliyə müraciət edib

Türk ekspertlər: ASALA terror təşkilatını təmizə çıxarmaq cəhdi pisniyyətli addımdır

Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzində “Vətənə bağlı” sənədli filminin təqdimatı keçirilib

Azərbaycan klubu türkiyəli basketbolçunu transfer edib

Xankəndidə Zəfər parkının təməlqoyma mərasimi olub YENİLƏNİB

Butan Milli Assambleyasının sədri: Asiyada çoxtərəfli əməkdaşlıq qlobal sabitlik üçün vacibdir

BMU “Yenilikçi və İnkişaf Mükafatı”na layiq görülüb

Naxçıvanda ümumtəhsil müəssisələrindəki STEAM otaqlarına yeni avadanlıqlar verilib

Qəbələdə 15,3 milyon manatlıq sənaye məhsulu istehsal olunub

Səbinə Əliyeva: Ombudsmanlar insan hüquqlarının müdafiəsində birgə səylər göstərməlidir

Qazaxıstan ilin sonuna qədər 14 yeni təyyarə alacaq

Azərbaycan-Özbəkistan birgə müəssisəsi olan Xankəndi tikiş fabriki ilə tanışlıq YENİLƏNİB

Avropa İttifaqı fövqəladə sammitin keçirilməsini müzakirə edir

Prezident İlham Əliyev Xocalının Ballıca kəndində fərdi evlərin və infrastrukturun bərpası sahəsində görülən işlərlə tanış olub, kəndə köçən bir qrup sakinlə görüşüb YENİLƏNƏCƏK

Birol Akgün: Dünyada Azərbaycan və Türkiyə kimi sıx əlaqədə olan başqa dövlətlər yoxdur

“X” sosial şəbəkəsi investisiya cəlb etməyi planlaşdırır

Bəhreyn Krallığı Asiya Parlament Assambleyasının sədrliyinə namizədliyini irəli sürüb

Ötən ay sosial sahə ilə əlaqədar 2,3 milyon müraciət edilib

“Zirə” braziliyalı hücumçu ilə yollarını ayırıb

Puan Maharani: Növbəti 25 il Asiya əsrini reallaşdırmaq üçün həlledici dövr olacaq

Yaponiyanın Tsukuba Universitetinin professorları BDU-da olublar

İcraçı direktor: Liderlərimizin siyasi iradəsi Azərbaycan-Türkiyə media əməkdaşlığını gücləndirir

Məktəblilər üçün ingilis dili imtahanlarına qeydiyyat elan edilir

“Yol polisimlə bir gün” layihəsi çərçivəsində məktəblilər NİİM-də olublar

Misirdə firon II Tutmosun məzarı aşkar edilib

Əhməd İsmayılov: Azərbaycan-Türkiyə media əməkdaşlığı qlobal informasiya məkanına töhfə verir

Ədliyyə Nazirliyi bələdiyyələrlə bağlı tövsiyə hazırlayıb

“Webb” teleskopu Süd Yolunun mərkəzi qara dəliyi ətrafında xaotik şiddəti müşahidə edir

Müasir dövrümüzün elektron “Əkinçi”si sayılan “science.gov.az” portalı 30 yaşında

Baş katib: Azərbaycan güclü əməkdaşlıq nümunəsi nümayiş etdirib

Sahibə Qafarova: Azərbaycan Asiya Parlament Assambleyasına sədrliyini layiqincə yerinə yetirir

Azərbaycanın 3 boksçusu beynəlxalq turnirdə yarımfinala yüksəlib

Antonio Quterreş BMT Təhlükəsizlik Şurasının üzvlərinə müraciət edib

Çempionlar Liqası: “Real Madrid” “Mançester Siti”yə, “Yuventus” PSV-yə qarşı

Azərbaycanlı rəssamın əsəri Parisdə keçirilən incəsənət sərgisində nümayiş olunur

AZAL təyyarəsinin qəzaya uğraması ilə bağlı istintaq hesabatı bu ilin dekabr ayına qədər hazır olacaq

Ötən gün cinayət törətməkdə şübhəli bilinən 44 nəfər saxlanılıb

BANM tələbəsi Şimali Karolina Universitetində Azərbaycanla bağlı təqdimat hazırlayıb

Braziliya OPEC+ alyansına qoşulur

Prezident İlham Əliyev Xankəndidə “Bulud” hotelinin açılışında iştirak edib YENİLƏNİB

Azərbaycan millisi İnkişaf Kubokunda son oyununa çıxacaq

Azərbaycanın həvəskar xizəkçiləri Türk Dövlətləri Kubokunda qızıl və bürünc medallar qazanıblar

Rüfət Əzizov: ADNSU-da keyfiyyət təminatı sistemi bütün struktur bölmələrini əhatə etməlidir - MÜSAHİBƏ

Dünya birjalarında neft bahalaşıb

Azərbaycan neftinin qiyməti 77 dolları ötüb

Pakistanın Bəlucistan əyalətində silahlılar 7 avtobus sərnişinini öldürüb

Bakıda Azərbaycanın sədrliyi ilə Asiya Parlament Assambleyasının 15-ci plenar sessiyası öz işinə başlayıb

AAYDA: Füzuli şəhərinin daxili yollarının tikintisi sürətlə və keyfiyyətlə icra olunur VİDEO

Naxçıvanda səhiyyə sahəsi üzrə Dövlət proqramlarının icrası müzakirə olunub

Türkiyənin Asiya Parlament Assambleyasındakı nümayəndə heyəti ilə görüş olub

Tədqiqatçılar yuxu xatırlama qabiliyyətinin fərdi və idrak amillərlə əlaqəsini araşdırıblar

Ramiz Teymurov: Cəbrayılda babalarımızın, nənələrimizin qəbirlərini ziyarət edəcəyik

Cəbrayıl şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb VİDEO

Dünyanın ən güclü teleskopu Yer üçün təhlükəli asteroidi izləyəcək

İqdır Universitetində Xocalı soyqırımına həsr olunmuş konfrans keçiriləcək

Almaniya üçün Alternativ partiyasında ianə qalmaqalı baş verib

Tramp Putinlə görüşünün fevralda olacağını istisna etməyib

Hovard Lutnik ABŞ-ın yeni ticarət katibi olub

Şəkidə Xalq artisti Əlibaba Məmmədovun xatirə gecəsi keçirilib

Xaçmazda "Riyaziyyat dahiləri" intellektual yarışmasının qalibləri mükafatlandırılıb

Çempionlar Liqası: "Bavariya" 1/8 finalda, "Milan" və "Atalanta" mübarizəni dayandırıb

Muzey Mərkəzində bəstəkar Aydın Əzimin yaradıcılığına həsr olunmuş konsert-portreti keçiriləcək

Cəlil Xəlilov: İrəvan nə işğal dönəmində, nə də Vətən müharibəsindən sonra sülh danışıqlarında səmimi olmayıb

Vüqar Mustafayev “IDEX-2025” sərgisində xarici şirkətlərin rəhbərləri ilə görüşüb

Səməd Seyidov: Beynəlxalq təşkilatların əhəmiyyətini itirdiyi bu dövrdə Türk dövlətləri ən yüksək səviyyədə özünü göstərir

Ərdoğan: Türkiyə Ukrayna üzrə danışıqlar üçün ideal ölkədir

Əbu-Dabidə ərəb biznesmenləri və investorları – Mərkəzi Asiya və Azərbaycan formatında 1-ci konfrans keçiriləcək

Qazaxıstan Energetika Nazirliyi Xəzər Boru Kəməri Konsorsiumun obyektinə hücumla bağlı məsələyə aydınlıq gətirib

Almaniyada 166 mindən çox uşaq və gəncin qatıldığı U18 səsverməsində Sol partiya birinci olub

Vəkillər Kollegiyası Rəyasət Heyətinin növbəti iclası keçirilib

Gədəbəydə 3 nəfər dəm qazından zəhərlənib

Bakıda NATO-nun mobil təlim qrupunun kursu keçirilir

Xəzər İqtisadi Forumu Xəzəryanı dövlətlərin iqtisadi əlaqələrini gücləndirəcək – ŞƏRH

Bolqarıstan mətbuatında azərbaycanlıların doğma torpaqlarına qayıdışı geniş işıqlandırılıb

İsveç polisi zorakılıq qurbanı olan 600 uşaq müəyyən edib

Rusiya-ABŞ danışıqları başa çatıb

İstanbulda TÜRKPA-nın Xarici Əlaqələr Komissiyalarının ortaq bəyanatı yayımlanıb

İtaliyada bəzi nazirlik və dövlət qurumlarının saytlarına kiberhücumlar olub

Azərbaycan xalqına qarşı çoxsaylı cinayətlərin törədilməsində təqsirləndirilən şəxslərin ittiham aktının nəticəvi hissəsinin elanı başa çatıb VİDEO

Xəzəryanı dövlətlərin enerji sahəsində əməkdaşlığının artırılması üçün katibliyin yaradılması təklif edilir

Bəzi avtobus marşrutlarının hərəkət sxemi müvəqqəti dəyişdirilib

Şalva Papuaşvili: Məsuliyyətsiz fəal şəxslər Avropanın təhlükəsizlik arxitekturası üçün təhlükə yaradırlar

Azərbaycanda iqtisadi şaxələndirməyə və yaşıl artıma dəstək məsələləri müzakirə olunub

İlahiyyat İnstitutunun tələbələri təhsillərini Türkiyədə davam etdirəcəklər

ABŞ-ın Mayami-Deyd dairəsində 26 fevral tarixi Xocalının Anım Günü elan edilib

Belarus Milli Assambleyası Respublika Şurasının sədri Heydər Əliyev Mərkəzində olub VİDEO

ADPU Daşkənd Universiteti ilə əməkdaşlıq edəcək

® “Birbank”da sərfəli depozit kampaniyası davam edir: qazancınızı 11 faizədək artırın